Filosofia: 1. Ebaluazioa

0. puntua: Filosofo presokratikoak

Heraklito Efesokoa:

• “Izatea etengabeko jarioa da.”
• Zerbaitek izateko, aldakorra izan behar du.
• Naturaren legea: aurkakoen arteko borroka eta oreka.
  • Adibidez: gaua eta eguna gauza beraren bi aurpegiak dira.
  • Lege unibertsal bat: aldaketak zuzentzen dituen lege bat.
• Zentzumenek informazio zuzena ematen digute; adimenak prozesatu besterik ez du egiten.
• “Gerra eta bakea egoera beraren bi aldeak dira.”
• “Ezin gara ibai bereko ur berberetan bi aldiz bainatu.”
• Arkea: Sua.

Parmenides Eleakoa:

• “Izatea betikoa eta aldaezina da.”
• Izatea bada eta hutsa ezereza bada, hutsunea ez da ezer.
• Izateak ez du hasiera ezta amaierarik ere.
  • Zentzumenek iruzur egiten digute.
  • Errealitatea ezagutzeko bidea arrazoiarena

Ortega y Gasset: Conocimiento

Objetivismo (1902-1914)

En esta etapa, Ortega y Gasset analiza objetivamente la situación histórica y cultural de la sociedad española, defendiendo el regeneracionismo. Su famosa frase: "Yo soy yo y mi circunstancia, si no salvo mi circunstancia no me salvo yo", expresa su objetivo personal de responsabilidad individual para educar y culturizar a la sociedad, anteponiendo su circunstancia a sí mismo.

Entre sus influencias, destaca en su juventud el krausismo y su movimiento de renovación cultural, promovido por Giner de los Ríos, en la Institución Libre de Enseñanza. En su época alemana, estuvo influenciado por la filosofía neokantiana. Kant defendía que la "cosa en sí" no podíamos conocerla plenamente,... Continuar leyendo "El Pensamiento de Ortega y Gasset: Perspectivismo, Raciovitalismo y Sociedad" »

Agustinen Filosofia: Gaitza eta Askatasuna

Agustinek askatasuna eta gaitzaren arazoa kristautasunaren ikuspegitik aztertu zituen, giza askatasunaren eta jatorrizko bekatuaren arteko lotura nabarmenduz. Bere iritziz, giza askatasuna ez da gaizkiaren eta ongiaren artean aukeratzeko ahalmena, baizik eta bi askatasun mota bereizten dira: libertas (jatorrizko bekatuaren aurrekoa, ongia egiteko joera) eta liberum arbitrium (jatorrizko bekatuaren ondorengoa, gaizkia egiteko joera).

Jainkoak gizakia libertas dohainarekin sortu zuen, bera maitatzeko eta ongiaren bidetik bizitzeko. Hala ere, Adan eta Evak, deabruaren tentazioari men eginez, desobeditu egin zuten, jatorrizko bekatua eraginez. Desobedientzia horren ondorioz, libertas galdu zuten, eta gizateriaren... Continuar leyendo "Agustinen Filosofia: Gaitza, Askatasuna, Historia, Platon" »

Agustin Hiponakoa

Fedea eta Arrazoimena: Ezagutzaren Sintesia

San Agustinek uste zuen fedea eta arrazoia ez direla kontrajartzen, elkarren osagarri direla baizik. Haren arabera, arrazoia erabilgarria da munduari eta gizakiari buruz hausnartzeko, baina mugak ditu. Badira egiak arrazoimenak bakarrik erdiets ezin ditzakeenak, eta hor sartzen da fedea. Bere esaldi ospetsuak, "sinesteko ulertu eta ulertzeko sinestu", dio fedea benetako ezagutzara iristeko abiapuntua dela, baina arrazoitzea ere beharrezkoa da Jainkoaren eta munduaren ulermenean sakontzeko. Platonengan inspiraturik, Agustinek defendatzen zuen gizakiak ezin duela egia bere kabuz ezagutu Jainkoaren laguntzarik gabe, hark bere adimena argitzen duelako. Gainera, uste zuen arrazoimenak,... Continuar leyendo "Filosofiaren Giltzarriak: Agustin, Descartes eta Tomas Akinokoa" »

Realidad y Conocimiento: La Teoría de las Ideas de Platón

Platón, uno de los filósofos más influyentes de la historia, sostiene en su teoría la existencia de dos planos de realidad: el mundo sensible y el mundo inteligible. El mundo sensible es el físico, constituido por seres materiales que percibimos a través de nuestros sentidos. El mundo inteligible, por otro lado, está compuesto por entidades universales y perfectas, llamadas Ideas, que solo podemos captar con la mente. Estas Ideas son eternas, únicas e inmutables.

La relación entre ambos mundos se explica mediante la Teoría de la Participación. Según esta, los objetos del mundo sensible son copias imperfectas de las Ideas, y su grado de perfección depende de su grado de participación... Continuar leyendo "Platón: Ideas, Alma, Ética, Política y el Demiurgo" »

Antzinako Greziako Filosofia

Platon

Errealitatea Platonen Arabera

Platonentzat, aurreko filosofoen azalpenak akatsak zituzten. Parmenides eta Demokritoren teoriak onartezinak zirela esaten zuen. Platonen arabera, errealitatea bi mundutan banatzen da: sentipenezko mundua eta ideien mundua.

• Sentipenezko mundua: Aldakorra eta inperfektua da; bertako objektuak ideien munduko ereduen kopiak dira, eta gure zentzumenek hautematen dituzte.
• Ideien mundua: Materiazkoa ez den errealitate aldaezin eta perfektua da; bertako entitateak ideiak dira, eta bakarrik arrazoimenaren bidez ezagutu daitezke.

Ideien teoriaren arabera, gure inguruko gauza guztiak ideia edo forma bati lotuta daude, hots, esentzia bati. Esaterako, zaldi orok zaldiaren ideiaren partaidetza... Continuar leyendo "Antzinako Greziako Filosofia: Platonen Teorietatik Helenismoraino" »

Autonomia Morala

Ilustrazio garaiara iristeko, hau da, argiaren eta arrazoimen unibertsalaren garaira iristeko, Erdi Aroko erlijio ardatza alboratuko da. Aldaketa honekin, antzinako erregimeneko eredu zaharra ideia eta balio berriengatik ordeztuko da. Ilustrazioaren helburu nagusietako bat eredu moral autonomo, arrazional eta erlijioaren menpe ez dagoena sortzea izango da.

Kant gai hau jorratuko duen filosofoetako bat da. Haren ideiak erantzuten ari naizen galderan agertzen den esaldi batean laburbil daitezke: «caesar non est supra grammaticos». Alegia, Cesar (enperadorea) ez dago gramatikoen gainetik. Horrekin, Kantek adierazi nahi du Cesar (edo erregea) ez dagoela inoren gainetik Cesar izateagatik, ez jakintza mailan ezta kontu etikoetan... Continuar leyendo "Kant: Autonomia Morala, Arrazionalismoa eta Enpirismoa" »

La Crítica Anti-Epistémica de Nietzsche a la Razón Occidental

El sentido profundo de la filosofía de Nietzsche es su mensaje anti-epistémico: la negación de la posibilidad de alcanzar la esencia de las cosas a través de la razón. La famosa proclama «Dios ha muerto» no solo significa la desaparición de una deidad, sino la muerte del intento de racionalizar, de hacer comprensible y manejable el mundo.

El proyecto de Hegel, que aspiraba a ser un sistema total, representa la culminación del modelo racionalista. Este modelo se inició con Parménides, Sócrates y Platón y continuó en la modernidad con pensadores como Descartes, Spinoza y Leibniz. Es el proyecto de una razón que no reconoce nada que la limite o la sobrepase, y que no... Continuar leyendo "Nietzsche: Crítica Radical a la Razón Occidental y la Genealogía de los Valores" »

Sokrates eta Platon: Filosofia Klasikoaren Oinarriak

Sokrates: Filosofiaren Aita

Garaia eta Lekua

Sokrates Atenasen bizi izan zen K.a. V-IV. mendeetan (K.a. 470-399), demokraziaren garaian. Bertan, hiritarrek aktiboki parte hartzen zuten bizitza politikoan. Bere jatorria umila zen: ama emagina eta aita hargina zituen. Hala ere, bere karisma handiak eta ideien argitasunak bereizi zuten. Ez zuen irakasten diru truke, sofisten praktika kontrakoa zenez, Atenaseko kaleetan elkarrizketak sortuz zabaldu zituen bere ideiak. Sokratesen bizitzari buruz dakigun guztia bere jarraitzaileei esker da ezaguna, bera ezer idatzi gabe hil baitzen. Platon, Antistenes eta Fedon izan ziren bere jarraitzaile nagusiak.

Heriotza eta Akusazioak

Sokrates heriotza zigorrera... Continuar leyendo "Sokrates eta Platon: Filosofia Klasikoaren Oinarriak" »

Jakintzaren eta Zoriontasunaren Lotura: Jainkoan Bat

Jainkoaren Ezagutza, Zoriontasunaren Iturburu

Jakintza eta zoriontasuna estuki lotuta daude. Agustin Hiponakoarentzat, lotura hori Jainkoaren ezagutzan datza. Benetako jakintza Jainkoa ezagutzea da, eta horrek zoriontsu egiten gaitu. Jainkoa, egia aldaezinaren eta betierekoaren iturria izanik, zoriontasun iraunkorra eskaintzen digu. Jakintza ez da soilik intelektuala, espirituala ere bada, eta Jainkoarekiko harreman sakonak guztiz asetzen gaitu.

Jainkoaren Ezagutza eta Maitasuna, Zoriontasun Iraunkorraren Giltza

Jainkoa ezagutzea jakinduria eta zoriontasuna eskuratzea da. Agustinentzat, ondasun materialek eta plazerrek ez dute zoriontasun iraunkorrik ematen, aldi baterakoak eta aldakorrak baitira.... Continuar leyendo "Jainkoan Zoriontasuna: Jakintzaren eta Desioaren Giltza Agustin Hiponakoaren arabera" »