Piageten etapak

Enviado por Chuletator online y clasificado en Filosofía y ética

Escrito el en vasco con un tamaño de 9,33 KB

2. Legea eta morala

2.1. Nork agintzen du zer egin behar den?

Gure ohiturek modu erabakigarrian eragiten dute guregan, izan nahi dugun pertsona motan; baina, guregan ez ezik, oso maiz  eta behin eta berriz egiten ditugunek beste pertsonengan ere eragiten dute, Legeek gizon-emakumeon portaera arautzen dute, hala denon arteko bizikidetza posible izan dadin. Legeek zer betebehar ditugun adierazten digute. Gizarte barruan sortutako arauak dira legeak, gizabanako guztiok bete beharrekoak. Hori dela eta, legeak bete ezean, zigor bat ezar diezagukete. Gizarte bateko herritar guztiek lege berberak bete behar izaten dituzte.Gizarteak sortu eta ezarritako jokabide-arauak dira legeak. Hauek bete ezean, zigor bat ezar diezagukete.

Aldiz, morala jokabide-
arau pertsonalez osatuta dago. Nik neuk zeri irizten diodan zuzen eta oker, horixe hartzen dute oinarri nire arau moralek, nire sinesme eta ideiekin bat etorrita. Arau moralak barnetikoak dira, gure kontzientziak emanak direlako. 

2.2. Autonomia eta heteronomia

Arau moralak gure kontzientziak agindutakoaren arabera geure buruari ematen dizkiogunak diragizabanakoak berak sortu eta bere buruari emandako arau autonomoek osatzen dute morala.

Gizabanako batek bere jokabide-arauak bere kabuz egiteko duen gaitasuna da autonomia.

Arau legalak, aldiz, ez dira geuk sortuak, beste batzuek jarriak baizik. Pertsona batek besteren batek emandako arauei jarraitzen dienean, modu heteronomoan jokatzen duela esaten da. Legea, hain zuzen ere, gizarteak ezarritako arau heteronomoz osatuta dago.

Beste pertsona batzuek ezarritako arauak bete eta beti haien arabera jokatzeari heteronomia esaten zaio.

2.3. Erantzuleak gara, askeak garelako

 ezaugarri bereizgarrienetako bat,nola jokatu nahi dugun erabaki ahal izatea da.  askatasun kontzeptuak 'hertsadurarik eza' esan nahi du. Inork ezin du aske izan bozatuta baldin badago edo arma batekin destatzen badute. Estu lotuta dago egin nahi duguna egiteko inolako eragozpenik ez izatearekin; Askatasun mota horri askatasun negatibo esaten zaio.

Egin nahi duguna egitea galarazten digun oztoporik ez izateari deritzo askatasun negatiboa.

 Gure helburuak askatasun osoz aukeratzeko gizon-emakumeok dugun gaitasunari askatasun positibo esaten zaio. Kontzeptu hori estu-estu lotuta dago autonomiarekin, nork bere kabuz zer egin erabaki ahal izatea. 

Pertsonak garen aldetik, gizon-emakumeok autonomoak eta askeak gara.

Zer egin erabakitzeko ahalmenak, gainera, gure ekintzen arduradun bihurtzen gaitu, erabakiak modu askean hartu ahal izateak, eginbehar bat ere badakarkigu; unean-unean hartutako erabakiak gure gain hartzea eta egiten ditugunak justifikatzea.

Erantzukizunak zera dakar: gure ekintzen arduradun bihurtzea, geure kabuz hartutako erabakiak justifikatu eta egiten ditugunen ondorioak gure gain hartu behar izatea, bidezkoa da zerbait oker egiten dugunean gu zigortzea, gure askatasunak, beti, erabakitzeko aukera ematen baitigu.

3 Kontzientzia eta balioak

3.1. Kontzientziaren mintzoa

Alde batetik, kontzientzia intelektuala dago, ezagutzarekin estu lotuta dagoena: hor, norberaren prozesu mentalez hausnartzeko gaitasuna da kontzientzia, pentsatzeko zein pentsatzen ari garela ohartzeko balio digun ahalmena.

Kontzientzia morala ondo dagoena eta gaizki dagoena bereizteko gizon-emakume guztiok dugun gaitasuna da. Gure jokabide-arau moralen oinarri eta iturburua da, eta damuarekin lotutako sentimenduekin ere oso estu lotuta dago, geure buruari jarritako jokabide-arau moralen kontra jokatzean haren ausikia sentitzen baitugu.

Gizon-emakume guztiok ongia eta gaizkia bereizteko dugun gaitasunari esaten zaio kontzientzia morala.

3.2. Garapen moralaren etapak

 Zenbait filosoforen esanetan, kontzientzia morala sortzetikoa eta pertsona guztiongan berdin-berdina da. Teoria horren aldekoek diote ongia eta gaizkia bereizteko gaitasuna giza ezaugarri espezifiko bat dela, eta horrek garbi bereizten gaituela gainerako animalietatik.

Beste pentsalari batzuen iritziz, ordea, kontzientzia morala jaioondoren geureganatzen dugu. Etxean eta gizartean gurekin bizi direnek transmititzen dizkiguten irakaspenak dira, hortaz, zuzentzat eta okertzat hartzen ditugunen funts eta oinarria.

Piageten arabera, garapen moralaren etapetako batean, 10-11 arte ditugula, gizon-emakumeok arau moralei buruz ditugun iritziak oso modu esanguratsuan aldatzen ornen dira. 

Garapen moralaren lehen etapak, Kholbergen arabera, bi ezaugarri nagusi ditu: indibidualismoa eta heteronomia. 

GARAPEN MORALAREN ETAPAK, KOHLBERGEN ARABERA

  • Lehen malla. Maila prekonbentzionala. Beren arrazoibide moraletan, subjektuek planteamendu indibidualak baino ez dituzte egiten, gizarte bateko kide direla kontuan hartzeke.

  • 1. Etapa. Obedientzia eta zigorrari beldurra. Haurrek modo heteronomoan jokatzen dute, helduen arauak itsu-itsu betez. Zigorrari dio-ten beldurrak arautzen du beren portaera, arauak finkotzat eta aldaezintzat hartzen dituztenez gero.

  • 2. Etapa. Indibidualismoa. Haurrek onartzen dute pertsona bakoitzak bere arauak izan ditzakeeta, baina beren arauak indibidualismoan oinarritzen dituzte. Zer komeni zaidan, horixe da ana; beraz, niri mesedegarri gertatzen zaidan neurrian negoziatuko ditut zurekin bion arteko trukeak.

  • Bigarren malla. Maila konbentzionala. Pertsonek badakite kolektibitate bateko kide di-reta, eta horren arabera arrazoitzen dute. Arau moralak bat datoz norbera kide den tatdeak agindutakoarekin.

  • 3. Etapa. Besteek gugandik espero dutenera egokitzea. Etxekoek nahiz lagunek gugandik zer espero duten, horixe da jokabide egokia.

  • 4. Etapa. Gizarte-ordenari eustea. Denek zer arau eta lege hartzen dituzten ontzat, horiek zorrotz betetzea da zuzen jokatzea, gizarte-ordenari eustea helburu hartuta.

  • Hirugarren Maila poskonbentzionala.
    Arau moratak erabaki arrazional eta autonomoetan oinarritzen dira. Arauok, dena den, ez daukate zertan gizarteak onartutako tegeekin bat etorri.

  • 5. Etapa. Eskubide indibidualak errespe-tatzea. Gizartea inork urratu ezin dituen zenbait eskubideren aitorpenean oinarritzen da. Zuzen jokatzea, beraz, eskubide horiek berresten dituzten erabaki demokratikoak errespetatzea da.

  • 6. Etapa. Printzipio moral unibertsalak babestea. Gizaki guztiekin inpartzialtasunez jokatzea, horixe da zuzen jokatzea. Gutako bakoitzaren jokabide-arauek pertsona guztiguztien duintasuna errespetatu behar dute

3.3. Balioak

Max Scheler alemaniar filosofoak berebiziko garrantzia eman zien balioei, haren esanetan balioak baitira etikaren muin eta funtsa. Schelerrek, beraz, bailo moralak eta baliook gizakiarengan duten eragina aztertzeari ekin zion, eta hain zuzen horrexegatik deritzo axiologia* haren teoria etikoari.

Zenbait balio mota

Gure bizitzan gauza asko daude aintzat hartzekoak eta baliotsuak begitantzen zaizkigunak. Hori dela eta, mota askotako balioak bereizten dira. Batzuk, helburu bat lortzearren erabiltzen diren bitartekoekin lotuta daudenak. Baina badira bailo bitalak ere, hala nola osasuna, indarra, ongizate fisikoa eta abar. Balio zientifikoak ere, hala nola egia, zorroztasun intelektuala eta zehaztasuna.Edertasuna, harmonia eta adierazkortasuna bailo estetikoen adibidetzat har daitezke.

Balio etikoak

Mota askotako balioak dauden arren, Schelerrek uste zuen badirela beste guztien aldean oso bereziak diren batzuk, bailo etikoak, gainerako guztietatik argi bereizten direnak. Horl zergatik gertatzen den ulertzeko, komeni da zenbait bailo etiko zehatz kontuan hartzea,hala nola zintzotasuna, ontasuna,adorea, zuhurtasuna, eskuzabaltasuna eta justizia.

Giza portaera deskribatzeko eta ebaluatzeko erabiltzen ditugunean,orduantxe dute zentzu erabatekoa bailo etikoek.

 Schelerren esanetan, izan ere, balio etikoek oso ezaugarri berezi eta bereizgarriak dauzkate. Justizia, ontasuna, adorea, eskuzabaltasuna eta antzeko beste balio batzuk, alemaniar filosofoaren arabera, baldintzagabeak, unibertsalak eta beharrezkoak dira.

Baldintzagabeak, unibertsalak eta beharrezkoak, horrelaxe interpretatzen ditugu gizon-emakumeok bailo etikoak.

Balio-eskalak

Max Schelerren esanetan, balio guzti-guztiak polarrak dira, positiboak edo negatiboak, balio bakoitzari beti baitagokio kontrabalio bat.

Schelerrek uste zuen balioak hierarkizatuta daudela, denek ez dutela mami eta garrantzi bera.


Entradas relacionadas: