XVIII. mendeko Espainia: Ekonomia, Foruak eta Gizartea

EKONOMIA

Sekundarioen ezaugarriak

1. sektorea: Nekazaritza

Barnealdeko lurretako jarduera nagusia. Zereal, olibondo eta mahatsaren produkzioa nagusi. Biztanleriaren gorakadaren ondorioz, nekazaritza gero eta intentsiboagoa eta produktu berriak sartu: artoa eta patata. Abeltzaintza atzerakada itzela.

2. sektorea: Industria

Oso gutxi aritzen ziren. Artisauak ziren nagusi. Gremioek kontrolatuta, Haiek zehazten zituzten produkzio baldintzak. Salbuespena: Kataluniako ehungintzak soilik garrantzi handiagoa.

3. sektorea: Merkataritza

Kanpo merkataritza garrantzitsuena, Amerikarekin gauzatzen zena garatu. Barne merkataritza: barnealdeko lurraldeetako aduanek merkataritzaren hedapena nolabait ere galazi zuten.

E.H. FORU ERREGIMENA

Definizioa

Herriaren usadio eta ohiturak idatzita batzen dituen erregelak.

Bertan jasotako onura garrantzitsuenak

• Aitoren semetasuna: euskaldun guztiak aitoren seme, beraz, pribilegioak.
• Merkataritzaren askatasuna: aduanak barrualdean...
• Fiskalitate autonomoa: udalek eta diputazioek bildu, banatu, administratu zergak.
• Esparru militarra: gerran parte hartu beren lurretan...
• Foru baimena: errege-erreginek foruen aurka emandako legerik ezin zen ezarri.

Erakunde nagusiak

Gipuzkoa, Bizkaia, Araban: Batzar Nagusia eta Diputazioa. Nafarroako Erresuman: Gorteak. Foru erakunde hauetan erregearen ordezkariak parte hartu: korrejidorea Bizkaia eta Gipuzkoan, erregeordea Nafarroako Erresuman.

EZAUGARRI SOZIALAK

Gizarte estamentalaren ezaugarriak

Gizartea estatuen bidez antolatuta. Pribilegioa zen oinarri.

Estamentuak

Pribilegiatuak

Ezaugarriak: ez zuten zergarik ordaintzen. Kargu publikoak eta militarrak bete. Epaitegietan tratu berezia. Beren lurrak lantzen zituzten nekazariei zergak eta betebeharrak ezar ziezazkieten.

Taldeak:

• NOBLEZIA: Goi noblezia: tituluak zituzten, lur zati zabalak, botere politiko handia. Behe noblezia: aitoren semeak, egoera politiko eta ekonomikoak jende xehearen antzekoak izan arren pribilegioak zituzten.
• KLEROA: Goi kleroa: nobleziaren barnetik zetozen, nobleen pribilegio berak, elizaren goi karguak bete. Behe kleroa: behe klaseak osatu, egoera politiko eta ekonomikoa jende xehearen antzekoa.

Ez pribilegiatuak

Ezaugarriak: oso talde heterogeneoa. Herri xeheak osatu. Pribilegiorik ez eta zergak ordaindu behar. Ez zuten botere politikoan esku hartzerik.

Taldeak:

• HIRIAN: Goi burgesia: oso talde txikia, egoera ekonomiko oso ona, merkatari handiak, industri jabeak. Erdi mailako burgesia: merkatari txikiak, lanbide liberalekoak, gremioetako maisuak. Soldatapekoak: langileak. Marjinatuak.
• NEKAZAL GUNEETAN: Jabe txikiak: baldintza negargarrietan eta jauntxoen menpe bizi, ez beraien lurren jabe. Jornalariak: baldintza negargarrietan eta jauntxoen menpe bizi, ez beraien lurren jabe.

ILUSTRAZIOA E.H.

Protagonistak

Xabier Munibe Idiakez, Ignacio Manuel Altuna Portu, Joaquin Maria Egia Agirre.

Ekintzak

• E.H. Adiskideen Elkartea fundatu 1764: helburua irakaskuntza moderno zabaldu, garapen ekonomikoa sustatu esparru tradizionalaren barnean.
• Bergarako Errege Mintegia 1771: helburua jaun andre gorenen semeak hezitzea, letrak eta diziplina zientifiko berriak irakastea.

Manuel Godoy

Sarrera

M.G.-k lehen idazkariaren kargua hartu zuen 1792 urtean. Espainiako gobernua 1808 arte gidatu zuen.

Godoyren jokabidea

Despotismo ilustratuko agintarien jarrera izan zuen. Batetik iraultzaren beldur zen eta bestetik hezkuntza eta ekonomia arloko eraldaketa neurriak bultzatu zituen.

Ondorioak

Etorri berriatzat hartu zuten beti, eta neurri berean gorrotatu eta baztertu zuten, Frantziako iraultzaren alde zeuden sektore ilustratuen aldetik zein erreakzionario absolutisten aldetik, Fernando printzearen ingurura biltzen ziren.

Konbentzio gerra

Espainiako armadaren aurrerapena. Luis XVI.a exekutatu ondoren jarraitutako politika: 1. Familia itunak deuseztatu ziren eta 1793an laurogeita hamar urtean lehen aldiz, Espainiak Frantziarekin harremanak hautsi eta gerrarako deia egin zion. 2. Bake hausteak hereje-etxe bereko kideen artean familia-elkartasuna adieraztea baino esanahi sakonagoa zuen. Antzinako Erregimeneko Espainiak erregeen eskubidean oinarritutako ordena tradizionala hautsi zutenei emandako erantzuna zen.

Politika honen ondorioak itsasoan

1. Konbentzioaren aurkako uneko aliantzak ez zituen leundu Madrileko gobernuak Britainia Handiarekiko zituen errezeloak. Britainia Handiak behin eta berriro eskatzen zuen Espainiako itsas armada indartsuak Frantziaren itsas blokeoan modu aktiboan parte har zezala. 2. Munduko itsasoen jabetza eta merkataritza bermatzeko, Londreseko diplomaziak Frantziako ontzidiarekin borroka egin zuen. Espainiako itsas ontzidiak ez zien eskaera horiei jaramonik egin eta Amerikarekiko komunikazioa oztoporik gabe izatea portu zuten.

Frantziaren erreakzioa

: ·Lehorrean, ezbeharrak laste hasi ziren:arrazoiak:1. prestakuntza tekniko txarra zuten. 2.Tropak gaizki hornituta zeuden. 3.Moral gutxirekin. /Ondorioak:1.kataluinian:konbentzioko indarrek kataluinaren zati handi bat okupatu zuten.2.gipuzkoan:frantziaren eskuetan erraz erori zen eta bertako aldundiak, foru-eskumenak gaindituz, bakea negoziatu zuen.Bakea eta ereformismoaren jarraipena: 1795ko hitzarmena:Godoy gerra gelditzen saiatu zen, eliatuak alde batera tusita, eta frantziarekin akordua Portu zuen, 1795eko uztailean, Basileako bakea.Ondorioak:1.espainiak gipuzkoa eta kataluina berrezkuratu zituen.2Frantziari SantoDomingo uharrtearen zati bat eta merkataritzako-abantaila batzuk eman zizkieten. ·1796ko hitzarmena: San Ildefonsoko itunak frantziarren eta espainiarren arteko aliantza berrezarri zuen ingalaterraren aurka borrokatzeko, Godoyren ustez Karlos IV.aren monarkiak zuen benetako mehatxua britainiarrak Amerikako merkatuan sartzea zen. Ondorioa: ingelesen aurka borrokatzen ari zela, espainiako ontzidia sarraskitu egin zuten San Vicente lurmuturreko borroka neta aurrerantzean itsasoz gaindiko merkataritza babesik gabe geratu zen. Erreformismo ahula:godoyk hartutako neurri berritzaileak ospea berreskuratzeko: 1.nekazaritza eraldaketak babestu zituen 2.zerga batzuk kendu zituen. 3.manufakturen prezioak liberalizatu zituen. 4.gremioen boterea murriztu zuen. 5.ilustrazioko izen ospetsuenekin gobernua eratu zuen. Agertu ziren desadostasunak: 1. kontserbadoreen ustez fedegabetsaunaeta anarkia soilik itxaron al ziren eta iraultza absolutismo monarkikoaren aurkakoa zen. 2.ilustratu ospetsu batzuek Orduña programa aldatuzuten. Gertaera ikusita eta inkisizioaren beldar zirelako.Espainiako gorteen jarrera napoleonen aurrean:Espainiako gortea Frantziaren politika espantsionistaren aurrean konpartsa hutsa izan zen.-Laranjen gerra:Godoyk portugalen inbasioa gidatu zuen 1801ean, bertako portuak britaniarrekiko merkataritza ixteko.-Trafalgarreko guda 1805-Kausak. Napoleonek Britania Handiari blokeo ekonomikoa ezarri zion, baina Britania Handiak Portugalen laguntza izan zuen.-Ondorio ekonomikoak:1.Nelson almiratearen eskoadrak suntsitue egin ziren2.Amerikako jabetzak inkomunikatuta geratu ziren.3.Espainiako ondoratze ekonomikoa amaigabea zen.2.1.Gizarte zatiketa eta boterea lortzeko borroka-Gerrak ekarritako ondorio politikoan:1.Gerren galtzeak2.Goi nobleziaren bazterketa politikoa3.Desamortizazio neurriak zirela eta, kleroak zuen disgustua zela bide, oposizioa Asturiasko printzearen ingurura bildu zen.-Fontainebleako hitzarmena 1807-Edukia:Godoyk frantziako tropak Espainian kantonatzeko baimena eman zuen portugal berriro konkistatu eta banatzeko.-Ondorioa:Aranjuezeko matxinada-Aranjuezeko matxinada:Soldaduek, nekazariek eta jauregiko mirabeek, oinordekoaren jarraitzaileek suspertuta.-Ondorioak:1.Godoy kargutik kendu zuten.2.Karlos IV.ak Fernado VII.aren alde abdikatu zuen.- Baionako estatutuaren ezaugarriak:1.Konstituzio moduko zerbait zen,2.Pribilegio gehienak desagertu ziren.3.Antzinako erregimenaren oinarriak zalantzan jarri zituen. Gerra zela bide testua ez zen praktikan jarri.-Herriaren erantzuna:Espainiako errege-familia Frantziarantz abiatu zen, bertan Napoleonekin elkartu behar zuten eta. Horren aurrean,madrildarrak asko haserretu ziren eta 1808ko maiatzaren 2an hiriburua okupatzen zuten frantziar indarren aurka. Ordu batzuk geroago, Murat jeneralak matxinada zapaldu zuen, eskarmentu moduan ehunaka pertsona fusilatuz. Baionako abdikazioak eta Madrileko gertaerak ezagutu zirenean, frantziarren aurka altxamenduak Espainia osoan hedatu ziren.-Ondorioa:1808an altxamenduek gerra ekarri zuten (1808-1814). Gerra ori Espainia osoan hedatu zen bost urtez.3.2.Jose1.aren gobernua. Frantzeskuak- Ilustratuen jarrera:Bonapartek ez zuen gutxiengo ilustratuen babesa lortu, Napoleon anaiaren konkista espiritua oso edatua zegoen eta.- Frantsezen aldekoak:Frantseztu asko estatuko funtzionarioak ziren, eta pragmatikoak zirenez, nahiago izan zuten boterea zeukanaren alde egotea. Frantziako armadaren indarra antzinako erregimeneko erakundeen eraginik eza ikusita, inbaditzailearen alde jarri ziren. Sinestu gehienek hezkuntzaren , zuzenbidearen edo erlijioaren arloan eraldaketak nai zituzten.-Herritarren erantzuna:Baina gutxiengo frantzestuak lankidetza garesti ordaindu zuten, herritarrek gorrotota sentitzen zuten eta. Gerra guztiek eragiten dituzten mendekuak eta gero, erbestea jasan behar izan zuten.3.3.Prbintzia batzordeak:-Frantzesen aurka egiteko sortutako erakundeak.-Batzorde probintziala:Baionako abdikazioak direla bide Espainian botere-hutsunea eta haustura gertatu zen. Frantziar armadak okupatu gabeko eskualdeetan egoera kontrolatzeko, herritar ospetsuenek botere berria ezarri zute probintzia-batzordeak. Batzorde horiek errege absentearen izenean subiranotasuan haien gain hartu zuten. Aristokraziako eta kleroko gizonek, militarren eta askaturiko ideologiako legegizonek osatzen zituzten.Goreneko batzorde zentrala:Probintzia- zatiketa gainditu eta nazioko gobernu bateratua sortzeko beharra ikusi zuten probintzia batzordeetako ordezkariekin. Floridablankako konede zaharraren agintepean, batzorde zentral gorena hedatu zen. Gobernu-organo moduan ezarri zen.