Wittgensteinen Hizkuntz Filosofia
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Filosofía y ética
Escrito el en vasco con un tamaño de 11,08 KB
1. Wittgenstein
Mundua: Enpirikoki ezagutzen da. Lengoaia munduaren adierazpena da. Hizkuntza naturala, ordea, anbiguoa da. Mundua zuzenki adierazteko, lengoaia garbia eta logikoki perfektua behar da.
Atomismo Logikoa: Errealitateari buruzko teoria da. Unibertsoa atomoen multzoa da, elementu bakunen multzoa. Objektu bakoitza independentea da. Erreala dena pentsamendutik at dagoena da (errealismoa). Errealitatea ezagutzeko, osagai sinpleetan deskonposatu behar da. Azken elementuak (atomoak) ezagutzeko, logikaz baliatu behar da. Errealitateak egitura logiko-matematikoa du. Lengoaiaren bidez, errealitatearen egitura logiko berdina adierazten da (isomorfismoa). Logikaren bidez, lengoaia perfektua eraiki daiteke. Errealitatearen egitura konprenitzeko, analisi logikoa ezinbestekoa da. Errealitatearen egitura -> Errealitatea -> Mundua -> Gertakariak -> Gauzak -> Atomoak.
1. Wittgensteinen Egitasmoa
- Lengoaiaren mugak aztertu.
- Esan daitekeena eta ezin esan daitekeena banatu.
- Lengoaiaren mugak aztertzean, arazo linguistikoak gainditu. Arazo linguistiko gehienak lengoaiaren tranpak dira. Arazo filosofiko gehienak, etikoak barne, linguistikoak dira, zehaztasun falta dela eta (anbiguotasuna).
- Lengoaia logikoki perfektua eraiki.
- Filosofiaren ardura ez da teorikoa, praktikoa baizik. Filosofia ekintza analitiko moduan ulertu behar da.
- Lengoaia formalizatua, logikoki perfektua, eraiki. Esanahi zehatza duen lengoaia logikaren bidez lortuko da. Lengoaiaren zehaztasuna eta batasuna lortu. Hitz bakoitzari esanahi bat eman behar zaio. Zientzietarako lengoaia zehatza sortu.
Atomismo Logikoa: Errealitateari buruzko teoria da. Russell eta Wittgensteinek garatua. Unibertsoaren objektu bakoitza independentea da. Errealitatea ezagutzeko, osagai sinpleetan deskonposatu behar da. Azken elementuak "atomoak" ezagutzeko, logikaz baliatu behar da.
2. Wittgenstein (Filosofia Analitikoa)
Joko Linguistikoak: Lengoaiaren erabilpen anitza defendatzen du. Hizkuntz-jokoak testuinguru desberdin eta partikularretan lengoaiaren erabilerak dira. Hauek bizitzeko erak errepresentatzen dituzte. Erabilpen partikularren arauetan oinarritzen dira, eta arau hauek erabilpenarekin ikasten dira.
Erlatibismo Linguistikoa: Wittgensteinek proposatutako lengoaiaren teoria da. Lengoaia zatitu egiten da testuinguruen arabera. Hau da, esanahi erlatiboa du, kontestu eta egoeraren araberakoa. Beraz, hitzek esanahi desberdina izango dute testuinguru desberdinen arabera.
Proposizio motak: Errealitatearen, pentsamenduaren eta lengoaiaren egitura logikoak komunak dira (isomorfismoa). Beraz, lengoaia errealitatearen irudi logikoa eta munduko gertaerak adierazten dituzten proposizioen multzoa da. Lengoaia logikoki perfektua eraikitzeko, lengoaiaren elementuen zehaztasuna behar da. Beraz, proposizio bakoitza errealitate-gertaera baten islapena da, eta haren esanahia zehatza izango da, anbiguotasuna baztertuz. Lengoaia arruntak ez du errealitatearen eta pentsamenduaren egitura logikoa kontuan hartzen. Horregatik, gertaera bat proposizio desberdinez eta proposizio batez gertaera ezberdinak adieraz daitezke, esanahien arteko nahasketak sortuz.
Proposizio zentzuduna
Gertakari posibleak errepresentatzen dituzte, egiazkoak (munduaren gertakariak errepresentatzen badituzte) edo faltsuak (ez badute gertatzen dena adierazten) izan daitezkeenak. Egiaztapen irizpidea jarraitzen dute; enpirikoki egiaztatu daitezkeen proposizioak zentzudunak dira. Errealitateari buruz zerbait esaten digute, eta haien gainean lengoaia logikoki perfektua eraikitzen da. Bakarrik deskribapenak kontuan hartzen ditu, galderak eta aginduak baztertuz (ez direlako ez egiazkoak ez faltsuak).
Proposizio zentzugabea
Ez dute errealitateari buruzko ezagupenik ematen, beraz, ezin dira esperientziaz kontrastatu. Lengoaiarik gabe erakusten dena (mistikoa) esaten saiatzean, hau da, lengoaia bere mugetatik at erabiltzean, sortzen dira. Izan ere, esperientzia metafisiko, estetiko, etiko eta erlijiosoa isiltasunez erakusten da; hala ere, oso garrantzitsuak direla azpimarratzen du. Horregatik, filosofian ezin dugu ezer esan, eta, beraz, filosofiaren proposizioak lengoaia oker erabiltzearen ondorioak dira. Lengoaiaren mugak gainditzean, arazo filosofikoak lengoaiaren arazoak dira. Adibidez, metafisika tradizionala proposizio zentzugabez osatuta dago; proposizio metafisikoak ezin direlako enpirikoki egiaztatu eta ezin dena esan saiatzen direlako esaten. Filosofiaren zeregina ez da teorikoa, esperientzia filosofikoa ezin delako esan, praktikoa baizik (hain zuzen ere, lengoaiaren analisia).
Edukirik gabeko proposizioa
Logikarenak eta matematikarenak dira. Ez dute munduari buruz ezer esaten, hau da, esperientzia sentikorretik independenteak dira. Hala ere, lengoaiaren bidez forma logikoa (munduak, lengoaiak eta pentsamenduak komunean dutena) erakusten dute.
Positibismo Logikoaren (1. Wittgensteinen filosofia) bi ardatzek (enpirismoa eta lengoaia logikoki ideala) krisialdi bat ezagutu zuten. 1) Enpirismoak, onartu gabe, metafisika bat inplikatzen du; epistemologia enpirikoa ezin da enpirikoki frogatu. Errealitatea pentsamendutik kanpo arazotsua da; errealitatea subjektuak interpretatua, eratua, hautatua baita. Egiaztapen irizpidea bera ez da enpirikoki demostragarria; abiapuntu filosofikoa da. Lege zientifiko edo proposizio unibertsalak arazotsuak dira; partikularretik ezin da enpirikoki kontrastatu unibertsala. 2) Sistema logikoei dagokienez, haien sistemetan Russell eta Gödelek gainditu ezinezko antinomiak aurkitu zituzten. Lengoaia logikoki perfektuaren ametsa suntsitu zen.
Asmo orokorra lengoaiaren mugak aztertzea da, arazo linguistikoak gainditzeko; lengoaia arruntaren erabilpenaren analisiaz baliatzen da. Lengoaia arrunta onartzen du, giza komunikazioko helburuak betetzeagatik; munduko gertakariak islatzeaz gain, iraganaz eta etorkizunaz mintzatzeko, aholkuak eta aginduak emateko, galderak egiteko balio duelako. Lengoaia testuinguru desberdin eta partikularretan erabiltzen da. Ez dago logika orokorrik, erabilpen partikularren arauak baizik; erabiliaz ikasten dira. Hitzen esanahia testuinguruetako erabilpenak ematen du; hitz bat ezagutzeko, ez galdetu bere esanahiaz, bere erabileraz baizik. Guztiagatik, lengoaia testuinguruen eta egoeren arabera zatitzen da, esanahia erlatiboa da (erlatibismo linguistikoa). Arazo linguistikoak lengoaia testuinguru partikularretik kanpo erabiltzeagatik sortzen dira, zentzugabekeriak sortuz. Lengoaia filosofiko, etiko eta erlijiosoa testuinguru partikularretik at erabiltzen denean, zentzugabekeriak sortzen dira. Lengoaiaren erabilerak analizatzean, lengoaia hauetan zentzu absolutuan erabilitako proposizioak zentzugabeak bihurtzen dira, absolututasunak lengoaia testuinguru partikularrik gabe erabiltzea suposatzeagatik. Filosofiak ez du zeregin teorikorik, praktikoa baizik. Lengoaiaren analisiaz arduratzen da, haren mugak aztertuz, arazo linguistikoak saihesteko.
Joko linguistikoen teoria
Ez dago logika orokor batean oinarritutako lengoaia bakar bat, lengoaiaren erabilpen (joko linguistiko) asko baizik. Joko linguistikoak testuinguru desberdin eta partikularretan lengoaia erabiltzeko erak dira. Lengoaia jarduera desberdinetarako erabiltzen dugun tresna da, bakoitzak joko linguistiko bat delarik. Zenbaki mugagabean daude, erabilpenaren arabera sortu eta desagertzen dira.
1. eta 2. Wittgenstein
Berdintasunak
- Mugimendu analitikoaren barnean daude; bira linguistikoaren teoriaren inguruan (lengoaiari garrantzia).
- Subjektua harrapaturik dago aldez aurretik existitutako egitura linguistikoetan. Lengoaiaren mugak, munduaren mugak adierazten dituzte.
- Filosofia ez da teorien multzoa, ekintza baizik; horren bidez, lengoaia analizatzen da. Filosofiaren ardura lengoaiaren analisia da.
- Teoria filosofiko eta metafisikoen kontra daude, lengoaia gaizki erabiltzen dutelako. Arazo metafisikoak lengoaiaren arazoak dira.
- Helburua lengoaiaren mugak aztertzea da, kontzeptuak argitu eta arazo linguistikoak konpondu eta saihesteko.
- Oinarri enpirikoa erabiltzen dute filosofia eraikitzeko. Filosofia zientifiko enpirikoki kontrastagarria sortu nahi dute.
Desberdintasunak
1. Wittgenstein: Lengoaia logikoki perfektua eraiki nahi du, hizkuntza arrunta baztertuz. Izenek esanahi bakarra eta batasuna lortuko dute. Anbiguotasunaren kontra, hitz bakoitzari esanahi bat eta esanahi bakoitzari hitz bat. Zientzien batasuna eta aurrerakuntza lortuko dira; zientzia guztietarako lengoaia zehatza sortuz.
2. Wittgenstein: Lengoaia arrunta onartzen du; zehaztugabea eta anbiguoa izan arren, giza komunikazio-helburuak betetzen dituelako. Munduko gertaerak islatzeaz gain, iraganaz eta etorkizunaz mintzatzeko, galderak egiteko eta aholkuak eta aginduak emateko balio du.
1. Wittgenstein: Egiaztapen irizpidea proposizio atomikoentzako da. Lengoaiak ahalbidetzen ditu gertakari atomikoen egitura posible guztiak. Proposizio atomikoak zentzudunak dira (munduan egiaztatu behar dira: egiazkoak edo faltsuak). Tautologikoak egiazkoak dira, baina hutsak, zentzurik gabekoak. Mistikoari (metafisika) buruz ezin da mintzatu, ezin delako adierazi.
2. Wittgenstein: Ez dago logika orokor batean oinarritutako lengoaia bakar bat; lengoaiak erabilpen asko ditu (hizkuntza-joko anitzak). Hizkuntza-jokoak testuinguru desberdin eta partikularretan lengoaia erabiltzeko erak dira; lengoaia jarduera desberdinetan erabilitako tresna da, eta bakoitzari joko linguistiko bat dagokio.
1. Wittgenstein: Lengoaiaren zehaztasuna bilatzen du. Izenak esanahi bakarrekoak dira. Anbiguotasunaren kontra, hitz bakoitzari esanahi bat eta esanahi bakoitzari hitz bat.
2. Wittgenstein: Hitzen esanahia testuinguruen araberakoa da; hitz bat ezagutzeko, ez galdetu bere esanahiaz, bere erabileraz baizik.
1. Wittgenstein: Lengoaia bateratua (unibertsaltasuna) nahi du, zientzia guztietarako lengoaia zehatza lortzeko, zientzien batasuna eta aurrerakuntza lortuz.
2. Wittgenstein: Ez du saiatzen lengoaia bateratua lortzen. Lengoaia testuinguruen arabera zatitzen da. Esanahia erlatiboa da, egoeraren araberakoa.
1. Wittgenstein: Lengoaia logikoki perfektua eraikitzeko, lengoaia deskribatzailea izan behar da. Hori bakarrik hartzen du kontuan, aginduak eta galderak baztertuz (faltsuak edo egiazkoak izateko posibilitaterik ez dutelako). Hizkuntza arrunta ere baztertzen du.
2. Wittgenstein: Lengoaia arrunta onartzen du, giza harremanetan Tractatus-aren lengoaia formalak ez betetako hutsunea betetzen duelako. Lengoaia arrunta erabiltzen da iraganaz eta etorkizunaz mintzatzeko, galderak egiteko eta aholkuak eta aginduak emateko.