Versaillesko ituna

8- Azaldu 1917ko krisia (127 or)

Egoera militarra aldatu bi arrazoiengatik:

-

Errusiako iraultza

Tsarra tronutik kendu eta gobernu komunista ezarri. Errusiak gerra utzi eta Alemaniari lurralde asko eman.

-Estatu Batuak gerran sartu ziren. Aliatuen blokeari milioi bat soldadu baino gehiago eta beren industria indartsua eman zizkioten.

9- Azaldu 1918ko erasoaldia eta amaiera (127 or)

-Errusiak atzera egiteak aukera eman zion Alemaniari udaberriko azken erasoaldia egiteko, baina porrot, AEBek aliatuak laguntzen zituztelako. Aliatuek kontraerasoa egin. Inperio zentralek errenditu: lehen Turkia; gero Austria; azkenik Alemania. 1918ko azaroan amaitu zen gerra.

10- Zer izan zen parisko bakea? (130 or)

-Garaitutako herrialdeek sinatutako itunei: Versaillesko Ituna (Alemaniarekin), Saint-Germaingo Ituna (Austriarekin), Trianongo Ituna (Hungariarekin), Sèvresko Ituna (Turkiarekin) eta Neuillyko Ituna (Bulgariarekin).  Oinarri ideologikoa Estatu Batuetako Wilson presidenteak azaldutako 14 auziak. Hiru helburu: Alemaniaren suspertzea eragotzea, botereen oreka lortzea eta Errusia bakartuta uztea.

11- Zer suposatu zen Versaileko itunak? Borondatezkoa edo derrigortua izan zen? Zein ondorio ekarri zituen? (130-131 or)

-Alemaniarrek onartu beharko inposizioa zen. Baliabide militarrak murriztu. Belgikak eta Frantziak bultzatu. Britaina Handiak onartu. Estatu Batuak borondatez bakartu eta ez zuten parte hartu Nazioen Elkartean. Alemaniak ez zuen sekula onartu inposizio hori, baina sinatu egin behar zuen.

12- Zein izan zen nazioen elkartearen helburua? (131 or)

-Munduko herrialde nagusiak elkartzea, nazioarteko arazoak modu baketsuan konpontzeko.

13- Zein izan zen 1929ko krisiaren jatorria? Non? Eta zergatik hedatu zen mundu osora? (134 or)

-Superprodukzioa. Gerran ekonomia-baliabideak gerra-ekoizpenerako erabili eta beste herrialde batzuek ordeztu nazioarteko merkatuan: Estatu Batuak, Japonia, Australia, Argentina eta abar. Bukatu eta gero herrialde tradizionalak beren ohiko ekoizpenak egiten hasi.

-Espekulazioa. Estatu Batuetako ekonomia, higiezinen espekulazioan eta burtsan oinarrituta zegoen. Bankuek kreditu asko eman enpresei eta enpresa asko porrot ezin zutelako kredituak ordaindu.

14- 1929ko krisiaren ondorioetako bat estremismo politikoaren garaipena izan zen, zer esan nahi du horrek? (135 or)

-Biztanleriak konfiantza galdu demokrazian eta alderdi tradizionaletan. Alderdi estremistek jarraitzaileak lortu.

-Langileek eta nekazariek alderdi komunisten alde.

Erdi-mailako klaseak eta burgesia eskuin muturreko alderdien alde. Ia herrialde guztietan alderdi faxistak sortu.

Diktadurak ezarri herrialde askotan: Alemaniakoa Hitler