Uraren ezaugarri nagusiak eta Gatz mineralak

Uraren ezaugarri nagusiak: Kohesio-indar handia du bere molekulen artean, hidrogeno-zubiei esker, eta horrek azalduko luke likido konprimiezina izatea, gainazaleko tentsio handia izatea eta kapilaritate-fenomenoa gertatzea.

Bero espezifiko handia: bero handia behar da bere tenperatura handitzeko, eta beraz, organismoaren egonkortzaile termiko gisa jokatzen du.

Lurrunketa-bero handia: beharrezkoa da hidrogeno-lotura guztiak puskatzea likidotik gasera igarotzeko.

Dentsitate handiagoa egoera likidoan egoera solidoan baino: izotza ur gainean geratzen denez, gainazalean geruza termo-isolatzaile bat eratzen da, horren azpian bizia garatzeko aukera ematen duena.

Gatz mineralakBenetako disoluzioen propietateak.

Difusioa: fluido baten partikulek beste batean duten banaketa homogeneoa izango litzateke, horiek elkar ukitzen ari direnean, partikulen etengabeko mugimenduaren ondorioz.

Osmosia: kontzentrazio desberdineko bi soluzioen arteko disolbatzailea mintz erdiiragazkor batetik barrena igarotzea da, esaterako mintz plasmatikotik barrena. Disolbatzailea disoluzio urtsuenetik disoluzio kontzentratuenera mugituko da.

Dialisia: Dialisian mintz erdiirgazkorrak tamaina txikiko solutuak pasatzen uzten dituen bitartean, tamaina handikoak ezin dira pasa. Prozesua giltzurrunen glomeruluetan ematen da, adibidez.

TURGENTZIA: Mintz-erdiiragazkorrez banatuta dauden 2 disoluzioen artean alde bat egoera hipotonikoan dagoenean, ura xurgatuko du kanpo inguruneko egoera hipertonikotik.

PLASMOLISIA: Mintz-erdiiragazkorrez banatuta dauden 2 disoluzioen artean alde bat egoera hipertonikoak, hau da, kontzentrazio handia duen tokiak ura askatuko du egoera hipotonikoan aurkitzen den aldera, oreka lortuz.

• ISOTONIKOA: Mintz erdiiragazkorrak banatzen duen bi aldeen artean solutu kontzentrazio berdina dagoenean. Horrek, ez zuen eraginik sortuko zelulan, orekan baitago.

• HIPERTONIKOA: Mintz erdiiragazkorrak banatzen duen bi aldeen artean, batek solutu kontzentrazioa altuagoa duenean. Kasu honetan, egoera hipertonikoa zelula barnealdekoa bada, ura xurgatuko luke (Turgentzia) solutu kopurua berdintzeko.

• HIPOTONIKOA: Mintz erdiiragazkorrak banatzen deun bi aldeen artean, batek solutu kontzentrazio baxuagoa duenean. Kasu honetan, egoera hipotonikoa zelula barnealdekoa bada, ura askatuko luke, ura galduz eta kanpoan eta barruan dagoen solutu kontzentrazioa berdinduz (Plasmolisia).

Disakaridoak: Bi monosakaridoen elkarketak osatuak dira, eta honelakoak izan daitezke: Lotura monokarbonilikoa, lehen monosakaridoaren (-osil) karbono anomerikoaren eta bigarreneko (-osa) edozein karbonoren artean.

Lotura dikarbonilikoa, bi monosakaridoen bi karbono anomerikoen artean; lehenaren amaiera -osil da eta bigarrenarena -osido.

Interes biologikoa duten disakaridoak hauek dira: Maltosa Zelobiosa Laktosa, Sakarosa

Polisakaridoak

Monosakarido askoren elkarketak izango lirateke, O-glukosidiko loturaren bidez sortuak, lotura horren ondorioz ur-molekula bat galtzen dela. Monosakarido-mota bakarreko polimeroak baldin badira, homopolisakarido esaten zaie, eta monosakarido-mota desberdinez osatuak badaude, heteropolisakarido.

• Almidoia Landareen erreserbako polisakarido bat da, milaka glukosek osatua. Hazietan eta tuberkuluetan aurkitzen da, eta landareari energia erdiesteko aukera ematen dio, argiaren beharrik izan gabe. Bi eratako polimeroek osatzen dute.

  • Amilosa: a(1®4). lotura bidez elkartutako maltosen polimeroa. Adarkatu gabeko egitura helikoidala da. Hidrolisi azido bidez edo entzima bidez (a-amilasa animalietan eta b-amilasa hazietan) polimero txikiago bat sorrarazten du, dextrina izenekoa. Maltosak bereizi egiten dira, eta maltosa entzimaren eraginez, D-glukosa bihurtzen dira.

  • Amilopektina: a(1®4) lotura bidez elkartutako maltosen polimeroa, a(1®6) adarkatzeak dituela, hamabi glukosatik behin. a-amilasa eta b-amilasa entzimek maltosak bereizten dituzte, eta adarkatze-nukleoak geratzen dira (mugako dextrina). Horien gainean (1®6) loturaren R-adargaberzaile entzima bereziak bakarrik jarduten du. Gero, maltasaren eraginez glukosa erdiesten da.

• Glukogenoa Animalien erreserba propioko polisakaridoa. Ugaria da gibelean eta giharretan, eta dispertsio koloidalak osatzen ditu zelulan. a(1®4) lotura bidez elkartutako maltosen polimero bat da, a(1®6) gisako adarkatzeak dituela, zortzi edo hamar glukosatik behin. Entzima amilasek maltosak eta mugako dextrina eratuko dituzte, eta gero, R entzima adargabetzaileek eta maltasek glukosa sortuko dute.

• Zelulosa Eskeleto- edo egitura-funtzioa duen polisakarido begetal hau zelula-paretaren elementu nagusia da. b(1®4) loturen bidez elkartutako b-D-glukopiranosen polimero lineal bat da. Zelulosa-kate hauek paraleloki antolatzen dira, hidrogeno-zubien bitartez elkartuz eta mizelak osatuz. Mizelak mikrozuntzexkak osatuz elkartzen dira, eta horiek, aldi berean, makrozuntzexketan elkartzen dira, eta azkenik kotoi-zuntza osatuko dute. b loturari esker, gizakien digestio-entzimek ezin diote erasorik egin zelulosari, eta beraz, ez du inolako elikadura-interesik gizakiarentzat.

• Isomeroak
  Isomero espazialak edo esteroisomeroak:
  Eduki atomiko bera eta formula molekular bera dute, baina atomoen antolamendu espazial desberdina dute. Karbono asimetriko bat eduki behar dute, haren lau balentziak erradikal desberdinek saturaturik dauzkatela. Glizeraldehidoan, OH eskuinean dagoenean esteroisomeroari D esaten zaio eta ezkerrean dagoenean L esaten zaio, aldehidoa goian kokatuz.
  Bi isomero espazial enantiomeroak edo egitura enantiomofoak izango dira beren irudi espekularra gainezargarria ez dagoenean. Isomero optikoak: karbono asimetriko bat edukitzeak jarduera optikoa ematen die molekula hauei, eta argi polarizatua desbideratu dezake. Forma destrogiroek argia eskuinera (+) desbideratzen dute eta lebogiroek ezkerrera (-). Ez dago harremanik D egitura edukitzearen eta destrogiro izatearen artean. Epimeroak: karbono asimetriko batean talde hidroxiloaren kokapenean bakarrik desberdintzen diren bi gluzido dira.
  a eta b anomeroak: 1 karbonoa asimetrikoa da molekula ziklatua dagoenean. a edo besaten zaio, 1 C-aren OH hori trans (a) edo cis (b) posizioan dagoen kontuan izanik.

LIPIDOAK 

Funtzio biologikoak:

Erreserba energetikoa, funtzio energetikoa ( 9,1 Cal/gr). Gluziodek 4 Cal/g besterik ez digute ematen.

Estrukturala: animali zein landareen tegumentuetan (Babesa). Adibide batzuk: erleen argizaria: mirizilo palmitatoa (16C+30C), animalien ileen lanolina (alkohol laurikoa 12C), baleetan: zetilo palmitatoa (16C + 16C)

Babesa termikoa (gantz hipodermikoa, ugaztunetan, oso isolatzaile ona da, klima hotzetan bizi diren ugaztunentzat).

Babes mekanikoa. Animalietan: ehun adiposoan. Landareetan: hazi batzuetan triglizeridoak oso ugariak (Oleaginosoak)

Erregulazio funtzioa: Hormona batzu (sexu-hormonak) lipidoak dira. Bitamina batzu (A,D, E, K ) izaera lipidikoa dute.

Egitura funtzioa: mintz biologiko guztietan, geruza "bikoitza"ren osagaiak dira.

Gantz-azidoak kate alifatiko luze batek osatutako molekulak dira, eta mutur batean talde karboxilo bat dute.

• Gantz-azido saturatuak: beren karbono-atomoen artean lotura bakunak besterik ez dituzte. Molekula linealak dira.

• Gantz-azido saturatugabeak: lotura bikoitz bat edo batzuk dituzte, eta horietan beren molekulek ukondoak dituzte.

Propietateak

• Disolbagarritasuna: eremu hidrofilo bat (karboxiloa) eta eremu lipofilo bat (kate alifatikoa) dauzkate, likido polarrekin loturarik finkatzerik izan gabe.

• Urtze-puntua: gantz-azido saturatuetan, karbono-kopuru handiagoarekin handitu egiten da (Van der Walls indar-kopuru handiagoa). Gantz-azido saturatugabeetan, beren antolamendu espazialaren ondorioz (ukondoa), bere kateek ezin diete elkarri eragin Van der Waals indarren ondorioz, eta beren urtze-puntuak baxuak dira.

• Esterifikazioa: lotura kobalente baten bidez alkohol bat elkartzea, ester bat eta ur-molekula bat osatuz.

• Saponifikazioa: gantz-azidoek alkaliekin erreakzionatzea, xaboi izeneko gantz-azidozko gatz bat osatuz. Molekula anfipatiko bat litzateke hori, eta zati polar edo hidrofilo bat eta beste zati lipofilo edo hidrofobo bat izango lituzke, uretan mizelak eratuz disolbatzen delarik.