Uharte arkuak

1. ERLIEBEAREN SORRERA

1.Lur planeta geologikoki altiboa da. Barnealdean duen beroaren ondorioz eta  Eguzkiaren energiak atomosferarekin eta hidrosferarekin elkarrekintzan jardutearen ondorioz gertatzen da aktibitate hori, eta etengabe aldatzen du Lurraren gainazalaren itxura. 

Erliebea lurraren gainazalean ikus daitezkeen forma eta gorabehera geografikoen multzoa da. Aktibitate geologikoak modelatzen du erliebearen itxura, bai barne prozesuen bidez, bai kanpo-prozesuen bidez.

Lurraren barne dinamikak sortzen ditu egitura geologiko handienak; esatebaterako, mendikate handiak -plaken tektonikaren ondorioz sortuak-Horrez gainera, ozeanotekoa uharte bolkanikoak eta sumendi kontinentalak ere lurraren barne-dinamikaren ondorioz sortzen dira.

Lurrarekanpo-dinamikakanpo-agente geologikoek  gauzatzen dute, hala nola haizeak eta urak, eta barne-dinamikak sortutako egiturei eragiten die.

Erliebearen forma kontuan hartuta,bi erliebe mota daude: erliebe positiboak mendiak, esaterako) eta erliebe negatiboak (haranak,adibidez). Epe luzera, lurzorua berdintzeko joera izaten dute kanpo agenteek: izan ere, erliebe positiboak higatzen dituzte eta erliebe negatiboetan materialak jaikitzen dituzte.

1.1  Mendikateak

Mendikateak dira egitura geologiko garaienak. Lurraren barne-beroak eragindako aktibitatearen ondorioz sortzen dira baina kanpo-dinamikaren eraginenean daudenez, kanpo agenteekin lotura duten prosezuak jasaten dituzte.

Mendikate periozeanikoak

• Litosfera kontinentalaren azpian litosfera ozeanikoaaren subdukzioa gertatzean sortzen dira, eta itsasertzean zehar egoten dira. Ad: Andeak

Uharte-arkuak

• Jatorri bolkaniko uharteak dira. Ad: Japonia, Filipinak, Indonesia eta Zeelanda berria.

             Kontinenentearteko mendikateak

                  -    Litosfera kontinentaleko plaken arteko talken ondorioz sortzen         dira. Bi plaken arteko sedimentuak harrapatuta geratzen dira, eta tolestu egiten dira. Ad: Himalaia.

3.2 Lurpeko urak

Kontinenteen gainazalean erortzen diren prezipitazioen zati handi bat zorupera iragazten da. Ura arroka iragazkorretan sartzen da, arroka iragazgaitzak gelditzen duen arte, eta han metatzen da. Lurpeko akuiferoak sortzen dira.

Lurpeko urak arrokak meteoriza eta higa daiteke, disolbatzeko duen ahalmenagatik.

Disoluzioaren ondorioz

• Simak

• Haitzuloak

• Dolinak

Prezipitatzearen ondorioz

• Estalagmitak

• zutabeak/ estalaktitak