Teknika kualitatiboa

1.SAN ROMANAKO BATAILA Testuingurua:- Jatorrizko kokapena: Florentziako Via Larga-ko Medicitarren jauregia.- Funtzioa: San Romanoko bataila, 1432an florentziarrak eta sieniar eta milandarren arteko batailaren garaipena ospatzea.AZTERKETA IKONOGRAFIKOA:- Gaia: historikoa, bataila baten irudikapena. - Florentziaren aldeko irudikatutako pertsonaia historikoak: Niccolò da Tolentino (National Gallery), Michelotto Attendolo da Contignola (Louvre Museoa), Niccolò da Tolentino (Uffizi Galeria). AZTERKETA FORMALA:1. APAINGARRITASUNA (urre eta zilar kolorezko dekorazioak…). 2.KONPOSIZIO ANTZEZTUA - Hiru lanetan gudu baten kaos odoltsuaren ordez, elementu guztiak (soldaduak, lantzak, zaldizkoak, zaldiak) modu ordenatuan agertzen dira, dantza batean bezala. - Bataila erreal baten itxura baino, torneo baten eszenifikazioa dirudi. Antzerkiaren eragina: a. Espazioak antzerki-agertoki baten itxura du. B. Hondoak: antzerkiko atze-oihal modukoa. C. Objektuen antzerki-argiztapena (artifiziala).3.PERSPEKTIBA - Lerro-perspektiba: garai horretan asmatutako teknika. - Uccello teknikarekin esperimentatzen hasita, oraindik ez dago ondo lortua. - Lehenengo planoan: eskortzo bortitzak. Kontrastea: - Dama-taula itxurako zoruek sakontasun sentsazioa. - Hondo lauak, antzerki-agertoki baten antzekoakPaolo UccelloUccello-k perpektiba eta eskortzo handiko problemak ebaztea gogoko zituen, esan daiteke perpektibaren aintzindarietako bat dela. Haren margotzeko erak Estilo Inteernazionala/ Gotiko Internazionalaren antzekotasunak zituen. Estilo bitxi, teatral eta eszenografikoak egiten zituen, eta pertsonaiak eszenografia fantastiko batean era errealean kokatzeko erabili.

2.HIRUTASUN SAKRATUATESTUINGURUAItaliar Errenazimenduko artelan garrantzitsuenetako bat da, Aro Modernoaren ezaugarri piktoriko berriak zehaztuko dituena, bereziki perspektiba linealaren lehenengo erabileretako bat izateagatik bereizten delarik. Deskribapen ikonografikoaGoiko aldean Hirutasuna, Jainko aitarekin, usoa espiritu santu gisa eta seme gurutziltzatua.Bigarren mailan ikusleari begiratu eta koadroan sartzen gaituen Maria eta Juan.Hirugarren mailan erlijio-irudien neurri berean irudikatutako bi emaile.Beheko aldean, zutabetxoen artean aldare bat eta eskeleto bat simulatzen dira, heriotzaren ikur den sarkofago batean, gizakiek igaro behar duten morti memento batean.Eszenak Kristoren heriotzaren unea jasoko luke, Jainko Aita eta Espiritu Santua etorriko lirateke Semea hartzera berarekin eramatera.ANALISIA Konposizioa itxia da,  kolore urdin, gorri eta simetrikoko bi emaileek ixten dute, eta erdiko ardatzean gurutzea dago. Obra honetan honako alderdi hauek aipa daitezke:- Eszena esparru arkitektoniko batean txertatzea edo kokatzea, egiten ari dena gogorarazten duena, Brunelleschiren arkitektura eta mundu klasikoa: ordena korintoarreko pilastra ildaskatuak, taulamenduarekin; enjutetan bi tonu ikusten dira, arrosetaz apainduak; kanoi-ganga, kasetoiz apaindua, ordena jonikoko zutabe atxikiek sostengatua; eta kapitria handia, kapiteletan eta kapiteletan, kapiteletan, eta kapiteletan.- Koloreak markatzen eta margozten dituen moduak marrazkiari garrantzia- Konposizioan eskema triangeluarrak ikus daitezke: adibidez, triangeluaren oinarria emaileen artean dago eta erpina Jainkoaren aitaren buruan; beste triangelu bat Jainkoaren burua-gurutzearen besoa edo Kristoren besoak.- Kolorearen banaketa harmonikoa, gorriaren tonalitateak nagusi direla arkitrabe, arku, kapitel, Jainko aita, San Juan eta gure eskuineko emailea den Maria emaile eta urdin diagonalean.Kristoren gorputzean gorpuzkeraren kolorea eta gangaren kolore okre ilunak dira nagusi- Koloreen tonuen mailaketaren bidez bolumena sortzen du.

 - Perspektiba efektua, ihes puntua gurutzearen oina da. Ikuspegi arrazional zuzena erabiltzen duen lehen pintura ezaguna da, Florencia Brunelleschi-n sartu zuen teknika, eta honen ondorioz, ikuslea barruan sartzen du. - Erritmoa Noranzko narratiboa bilatzen da pertsonaien arteko harremanaren bidez: Jainkoak Kristori eusten dio, Juanek Kristori begiratzen dio; Mariak Juan seinalatzen du.Begira nola sartzen gaituen ikusleari aurrez aurre begiratzen dion eta bere begiradarekin Trinitatera garamatzan Juan seinalatzen duen Maria eszenan.Funtzio eta esanahi erlijiosoa: Hirutasuna, baina heriotza bezalako zerbait sartzen du eskeletoaren irudian. Kristoren berpizte eta ondorengo igoeraren bidez, gizadiari ere agintzen zaio garaiaren amaieran berpiztea (Kristoren bigarren etorrera).Heriotzaren eta berpizkundearen sinbolismoa Gizakia jatorrizko bekatuagatik hiltzen da, eskeletoa, baina Kristoren heriotza gizakia eta bere ondorengo berpiztea betiko bizi-itxaropena dira Balorazioa. Kasetoidun kanoi-gangaren sakoneran perspektiba eta engainu bisuala sartzen dituen lehen lanetako bat.MasaccioGazte hildako pintorea, baina garairako oso aurreratua . Honek, pinturan, Brunelleschi-k garatutako perspektiba zientifikoaren legeak aplikatuko zituen lehena, lan honekin hain zuzen. Donatello-ren eragina ere izan zuen (giza gorputzaren ikerketa naturaletik) 

 3.JESUKRISTOREN BATAILOATESTUINGURUAJesu Kristoren batailoa ageri zaigu, baina ohiko gai bat zenari trataera ez berdin bat emanez, garaiko ulerkerekin bat noski. Errenazimendu Italiarreko lehenengo aldian kokatzen gara, eta hau irudikatzeko lege matematikoak zein formalki ematen diren elementuen arteko loturak edertasuna eta adierazle berriak diraEszena ebanjelioko une garrantzitsuenetako bat da, kristautasunarentzat balio handikoa: Kristoren Batailoa.Joan Bataiatzaileak konbertsioa predikatzen zuen Mesias laster iritsiko zelako, Jordan ibaian bataiatuz.Jesus, apaltasuna erakutsiz, haraino hurbiltzen da.

Eszenan, Juanek ura Mesiasera isurtzen duen unea irudikatzen da, oinak uretan ez dituena, Ebanjelioek aipatzen duten bezal. Aldi berean, usoa agertzen da, Espiritu Santuaren sinboloa erakutsiz.Jainko Aitaren presentzia usoaren gainean urrezko izpi-geruza fin batekin irudikatzen du. Ekintza honekin Jesusen bizitza publikoa hasten da eta honen amaiera Gurutzea izango da.

Jesus eta Bataiatzailearekin batera, hiru aingeru hegalekin, horietako bik koroak dituzte eginda, eta eskutik helduta daude.Hirugarren planoan, bataioaren erritu iniziatikoa jasotzeko eranzten ari den katekumenoa.Eta laugarren plano batean, gizon talde bat ekialdeko arropa bizantziarrekin.

Koadroko tentsio-puntua edo gakoa Juan Bautista eskuan daraman zeramikazko ontzi xumeak zehaztuko luke.Garrantzi handiena duen gunea erdiko laukizuzena da, eta bertan daude: Jesus, kaikua, usoa.ANALISIAPiero della Francescak koadro bat egin du, matematikekiko eta zorroztasun geometrikoarekiko interesa agerian uzteko, nahiz eta azken emaitza hotz samarra izan.Marrazkiak garrantzi handia du, formak argi eta garbi mugatzen baititu, eta estatismoari eta zurruntasunari laguntzen dioten bertikalak dira nagusi. Usoaren forma ere hodeietan marrazten dela dirudi.Konposizioa karratu batean eta zirkulu batean oinarritzen da. Karratuak lurrekoa irudikatzen du eta zirkuluak zerukoa. Horizontalki zein bertikalki, koadroa hiru ataletan banatzen da: horizontalki, usoaren lerroak zerua mugatuko luke funtsean, eta beste lerro horizontal batek, berriz, Kristoren gorputza bi zatitan banatuko luke.Bertikalki, hiru sekzioak zuhaitzak eta Juanek mugatutako erdiko laukizuzenak osatuko lituzke, eta bi aldeetan: aingeruak eta katekumenoa alkandora kentzen eta beste irudi batzukKonposizioa simetrikoa da, eta Jesus simetria-ardatza da. Erdiko lerro batek bere esku elkartuak, kaikutik erortzen den ur-haria eta panela errematatzen duen apalean amaitzeko usoa zeharkatzen ditu. Honekin batera, Pertsonaiak lerro bertikal eta estatikoen bidez egituratzen dira, baita zuhaitzaren enborraren bidez ere, Batismoa jasotzeko prestatzen den katekumenoa izan ezik, zeinaren bizkarrak lerro kurbatua osatzen baitu, estatismoa leundu egiten da paisaia toskanarraren lerro uhinduekin.Erabilitako kolore gehienak bigarren mailakoak dira, berdeak, laranjatuak, bioletak, baina baita primarioak ere, gorria eta urdina kasu, eta argi zenitalak ahulduta agertzen dira.Paralelismo kromatiko bat dago Kristoren irudien eta zuhaitzaren enbor guztien artean, estatuen ideia areagotzen duen marfildar zuri batena. Kristoren irudiak aldaka eskultura klasikoaren ohiko kontrapostu leun batean makurtzen du.Quatrocentoko margolari hauek paisaia batean egiten duten bezala kokatzen da eszena.Erritmoa.Ez dago ia mugimendurik, katekumenoan izan ezik, alkandora uzten baita eta aingeru harremanetan, gainerako irudiak estatikoak dira.Pintoreak xehetasunekiko interesa erakusten du, batez ere bigarren mailako elementuekiko, hala nola zuhaitzen hostoekiko, mendiko tonuekiko, uraren isladekiko edo birjaiotzea sinbolismoa duten landareen kimuekiko, bataioa den bezala.Funtzioa: erlijiosoa.Piero della Francesca- Pintorea, geometra, matematikaria, perspektiban eta geometrian aditua. - Azken urteetan perspektiba eta geometriari buruzko tratatuak idatzi zituen. - Perspektiba tratatu bat idatzi zuen artista: De prospectiva pingendi. - Gorte italiar ezberdinetan lan egin zuen: Florentzia, Urbino, Erroma, Ferrara... - Artista berritzailea. - Berak egindako lan gutxi kontserbatzen dira.

KRISTO HILA;EZAUGARRI NAGUSIAK + TESTUINGURUA

 Kristoren irudikapen ez ohikoa, ordura arte ez zen haren irudikapenerako horren eskortzo handirik egin. Aipatzzekoa ere haren mina sentiarazteko irudikatutako sufrimendu gizatiarra.

- Arte historiaren eskortzorik ezagunenetako bat. - Mantegna hil ondoren, bere estudioan aurkitu zenIkonografia. Ama Birjina, malkoak isurtzen agertzen dena, eta San Juan, eskuak gurutzatuta dituen lehenengo lekuan ikusten dena. Atzean, izkinan eta ilunpetan, hirugarren pertsonaia baten presentzia iradokitzen da, ia ikusezina, Maria Magdalena bezala ezagutzeko joera duena. Eskuinean, gorputza ukitzeko olioak dituen ontzia.AZTERKETA FORMALAGorputzak moztuta daude, beraz, konposizio irekia da, eta Kristok hartzen du erdigunea eta, beraz, konposizio simetrikoa. Formaren aldetik, horma-atal honetako gauzarik garrantzitsuena eskortzo sakona da, zeinaren bidez Kristoren gorputz etzana aurkezten baita. Anatomia indartsuak eta harriak ia espazio osoa hartzen dute.Argiztapena oso arina da, koloreak oso hotzak dira, batez ere Kristoren gorputzean, zeinaren izerdia tolesdura leunekin agertzen baita.

-Irudien tratamendua: bolumen handiarekin irudikatzen dira, izaera eskultoriko nabarmenarekin, Mantegnaren lan osoaren ezaugarri nagusietako bat.

Ikuspuntua originala da. Gure begiak Kristoren oinen parean geratzen dira eta zuzen igotzen dira apur bat okertzen den bere bururantz. Horrela, berebiziko gordintasunez irudikatutako oinetako eta eskuetako zaurietan zentrarazten gaitu.Andrea Mantegn:- Isola di Carturon, Padua ondoan jaioa, Paduan eta Venezian lan egin zuen. - Giro kultural humanistan hasia: Paduako unibertsitatea garaiko kultur gune humanistikoenetako bat zen. - Venezian Bellini pintoreekin lan egin zuen. - Bere garaian oso famatua. - Grabatzailea, bere grabatuak Europa osoan zabaldu ziren. - Jatorri xumekoa, 1484an nobletu zuten, margolari baten kasuan ezohikoa zena. Eraginak: - Antzinako artearekiko miresmena. 

 5. VENUSEN JAIOTZA:TESTUINGURUAVenusen jaiotzaren kondairaren errepresentazio alegoriko bat dugu, non garaiko biluziaren ezohiko erabilera bat emateaz gain, Errenazimenduko hainbat baloreren eta usteen testigantza uzten duen artelan adierazgarrienetako bat da, Quattrocento, XV.Mendeko 2.Zatian kokatua. Edertasun kontzepzio berri baten apologia ere bada.IKONOGRAFIAHesiodoren arabera, Kronos jainkoak bere aita Uranoren genitalak erauzi eta itsasora jaurti zituen Zitera edo Ziterea inguruko leku batean. Hauengandik eta itsas bitsa Afrodita (Venus) jaio zen, eta, beraz, Botticelliren lanak, nahiz eta berehala izen horrekin ezaguna izan, jainkosa uhartera iristen ari den unea irudikatzen du.Zefiro haizearen jainkoak, Aura brisaren ninfarekin batera, olatuen bidez laranjondoak dituen badia baterantz eramaten du maskorra, arrosak euritan ari diren bitartean.Itsasertzean urtaroetako ninfetako bat, FLORArekin identifikatzen dena, bere soinekoa eta Venus estaltzeko daraman tunika udaberriko lorez apainduta daudelako. LaNinfak mirto-girlanda bat darama lepoan (Artizarraren landarea), eta haren azpian arrosa-gerriko bat (Artizarraren lorea).ANALISIA.Gai paganozko lehen biluzietako bat da, Venus pudikoa bezala aurkezten den pinturan agertzen dena, pubisa eta bularrak estaliz. Konposizio itxia eta simetrikoa, baina apur bat deszentratuta gure eskuinerantz, jainkosa eta gurpila haizearen eraginez mugitzen direla baitirudi. Konposizio-eskema triangeluarrak erpina jainkosaren buruan, ezkerrean, Zefiro eta Auraren irudiek diagonal bat edo triangeluaren alde bat marrazten dute, eta eskuinean Floraren mantuak diagonal batekin osatzen du konposizio-irudiaren beste aldea.Venus ageri da, hanketan kontrapostu arin bat duela, horietako bat erlaxatuagoa eta bestea maskorrean finkatuagoa, lepo luzea, sorbalda eroriak.Marrazkiaren garrantzia handia da, irudiak inguratzen dituzten tinta beltzek ikus baitezakete.Irudiak kanon estilizatuzkoak dira, aurpegia eta gorputz-adarrak pixka bat luzatuta dituzte, eta modelatu laua dute, bolumen gutxikoa. Kolore-gamak tonu leunak ditu bereizgarri, eta horien artean urrezko pintzelkada txikiak tartekatzen dira (ikus Zefiroren ilea), koadroari argi-distiren sentsazioa emateko. Artizarraren larruazala idealizatua dago eta zuriarekin batera kolore horixka eta arrosak erabiltzen dira, Zefiroren larruazalarekin kontrastatzen duen tonalitate nakaratua sortuz.Botticellik natura idealizatzen du, horrela olatuek V forma dute, ez dago perspektibaren azterketarik, eta zuhaitzetan ere desproportzioa dago.Argia uniformea, irreala eta idealizatua da. Eszena, landaretza, loreak, maskorra eta tunikak nabarmentzen dituen urre-koloreko distira batez bustita dago.Erritmoa: Zefiro eta bere lagunak eszena gurutzatzen dute eta bere haizearekin Venus mugitzen dute, Artizarraren ileek Florarenganako mugimenduaren zentzua markatzen dute. Baina bada kontramobamendu bat kontrako norabidean Florarena, Artizarra estaltzeko prestatzen ari dela dirudiena.AdierazpenaErrealismo idealizatua. Ez dirudi haizearen mugimenduan eta Floraren jarreran ageri denik.Sandro Botticelli- Arrakasta handiko margolaria, bere lana ahanzturan erori zen, XIX. Mendearen amaieran berreskuratua izan zelarik. - Quattrocento-aren amaierako margolaria. - Medici familiarentzat lan egin zuen Florentzian (Cosimo eta Lorentzo Handia) eta aita santuarentzat Erroman. 

6.AZKEN AFARIALeonardo da Vinci-ren artelan ezagunetariko bat, non historian zehar maiz landutako gai baten irudikapen berritzailea ageri den. Honetan, bereziki pertsonaien artean ematen diren lotura formal eta emozionalak nabarmentzekoak dira. Errenazimendu Italiarraren, Cinqueccento, Goi Errenazimenduan kokatua.Gaia. Leonardok ez zuen aukeratu Eukaristiaren instituzioaren unea, Juan de Juanes pintore espainiarrak egiten duen bezala, baizik eta Jesusek esaten duen unea: "Zuetako batek traizio egingo dit, eta horrek tentsioa sortzen du bere ikasleen artean.Lehen taldean, ezkerretara: Bartolome, Santiago Txikia eta Andresek entzun dutenaren sinesgogor dirudite; bigarren hirukote batean, badirudi Pedrok Kristorengana hurbildu nahi duela, Judasen atzean, txanpon-zorroari eutsiz, Jesusengandik hurbilen dagoena Joan da, ikasle kuttun eta antzeztu pentsakor gisa. San Pedroren eskua Judas eta Juanen artean kokatzen du.

Eskuinaldean, Tomasek behatz bat altxatzen du, traidorea bera ote den adieraziz, Santiago Mayor eta Feliperen ondoan, eta Mateo eta Simon azken taldea Tadeori keinuka doaz, mahaiaren mutur batean baitago. ANALISIA.Konposizioa simetrikoa da, eta erdigunea Kristoa da. Gainera, hondoko leihoak nabarmentzen du, perspektibaren ihes-lerroek bat egiten dutelako.

Kristok, mahaiaren horizontaltasunetik irteten den eskema triangeluarra du.Apostoluak hiruko taldeetan banatzen dira, eta eskuen keinuen bidez erlazionatzen dira. Talde hauek orekatu egiten dira, apostolu batzuk aurreratzen diren bitartean, beste batzuk, ordea, atzera botatzen baitira.

Gainera, deigarria da egitura karratuen presentzia: leihoetan, gelaren hondoan, alboetan.

Irudi guztiek aldez aurreko diseinu edo marrazki bat dute-Kolorea.Koloreen arteko oreka ezartzen da. Adibidez, Jesusen irudian elkartzen diren hotz urdina eta bero gorria. Hormetan, atentzioa ematen ez duten koloreak nagusitzen dira, okreak edo marroiak; horrela, ez dugu arreta galtzen koadroaren gai eta ekintzatik.Sakonera.Alde batetik, perspektiba lineala edo geometrikoa ikus daiteke: hormak estutu egiten dira eta sabaia jaitsi egiten da, egurrezko habeak murrizten diren bitartean, Jesus ihes-puntu gisa hartuta.Baina hondoko leihoen presentziak sakonerako ilusioa areagotzen du kolore hotzak erabiliz, hau da, aireko perspektiba erabiliz.-Argia. Argi-ilunak sortzen dituen argi-itzalen kontrastea ikusten da. Argi-foku batek aurrealdekoa edo ezkerrekoa dirudi, beste argi-puntu bat dago leihoetan, argia eta urdinxka dirudien argia.Argiztapen horrek modelatzeari eta Leonardorentzat hain garrantzitsua den bolumenari laguntzen dioERRITMOA. Koadroak erritmoa du apostoluen jarrerengatik, keinuen eta eskuen garrantziagatik.-Adierazpena.Gaiak apostoluen egoera animikoen azterketa psikologikoa egiteko balio dio Leonardori, traizioaren albistearen aurreko jarreren eta keinuen bidez.Leonardo da Vinci

“Gizon errenazentista” eta izaera polifazetikokoa. Arlo ezberdinetan jakituna, espiritu abentura zalea (artelan honetan teknika esperimentatu zuen).20 kuadro baino ez dira ezagutzen berak,margolari izateagatik bereziki ezagutua. Milanen, Cinquecento-aren eredu klasikoa ezarri zuen. Garatu zituen balio piktorikoak: chiaroscuro, sfumato, aireko perspektiba

7.GIOCONDAGioconda edo Mona Lisa Artearen Historian eztabaida handienak sortu dituen koadroetako bat da.Urte askotan bere nortasunari buruz espekulatu da, Giuliano Medicisen maitale batetik Leonardo bera izateraino, nahiz eta aditu gehienek uste duten Lisa Gherardiniren erretratua dela, Francesco Giocondo Florentziako merkatari baten emaztearena.Leonardok estimu berezia izan zion koadroari, eta Frantziara "lagundu" zion Frantzisko I.Aren Gortera. Errenazimendu Italiarrean, Cinquecento, Goi errenazimenduan kokatua. AZTERKETA FORMALA.Leonardok alboko eskortzoan eserita eta burua apur bat biratuta margotzen du modeloa, eta ezkerreko besoa, aulkiaren besoaren gainean, buruaren kontrako noranzkoan.

Bada xehetasunekiko gustu bat, oihal fina, farfailak, soinekoaren tolesduren eta dotorezia handiko hatz luze finen azterketa naturalista.Konposizioa klasikoa, triangeluarra edo piramidala da, eta buruan erpina du, oreka-efektua eragiten duena.Bolumenari dagokionez, irudiaren ezaugarriak eta ingurua sfumatoak lausotuta daude. Sfumatoa laino moduko bat da, eta marrazkiaren lerroak eta koloreak lausotzen dituen olio-lausotuz lortzen da. Hala ere, mahuketan modelatuak ingerada zehatzak eta itxura zurrun samarra ditu; sorbaldetako oihalek, aldiz, modelaketa leunagoa eta sfumatoduna dute.Argia aurpegian kontzentratzen da eta itzal leun bat sortzen du ezkerraldean (gure eskuinean) Aurpegiak kastitatearen sinboloa den belo fin bat darama.Irudia kokatzen den paisaia oso garrantzitsua da, bai sakontasuna lortzeagatik, bai bere irribarrearen enigmatikoa nabarmentzeagatik.Paisaia honetan, lakuak, mendiak eta lainoa konbinatzen ditu, eta dena oso lausotuta dagoenez, sfumatoarekin lortzen den sakontasuna sortzen du, kolore hotzeko gamekin: urdinak, zilarreztatuak. Aireko perspektiba hori barrokoan hobetuko da.Sakontasunarekiko interes hori beren esperientziaren emaitza den perspektibari buruz egiten dituzten ikerketen ondorioa da, gauzen egitatean oinarrituta, atmosferaren eraginez distantziarekin argiago lausotzen baitira. Gainera, paisaia horretan, horizontearen lerroa ez dator bat altuagoa da gure eskuinaldean, eta, beraz, gure ezkerretara dagoen horizonterik baxueneko lerroak beherantz egiten du begirada, eta eskuinekoak gorantz, gorago dagoela ematen du. Aurpegiera ere aldatu egiten da alde batetik edo bestetik begiratzean.Adierazpena. Giocondak ikerketa psikologiko bat erakusten du begien bidez eta famatua izateak ematen duen irribarre misteriotsua. Irribarretsu eta nostalgiko ageri da.Leonardo da Vinci“Gizon errenazentista” eta izaera polifazetikokoa. Arlo ezberdinetan jakituna, espiritu abentura zalea (artelan honetan teknika esperimentatu zuen). 20 kuadro baino ez dira ezagutzen berak,margolari izateagatik bereziki ezagutua. Milanen, Cinquecento-aren eredu klasikoa ezarri zuen. Garatu zituen balio piktorikoak: chiaroscuro, sfumato, aireko perspektiba

8.AMA BIRJINIAREN EZTEIAKAma Birjinaren ezkontzaren gaia ez da agertzen guk ezagutzen eta entzuten ditugun Ebanjelio kanonikoetan, baizik eta Ebanjelio apokrifoetan. Mariaren birjintasuna gordeko duen pertsona aukeratzean datza. Kuadro hau Errenazimendu Italiarra. Cinquecento, Goi Errenzimenduan kokatzen da.GAIA.Ebanjelio horien eta Voragoneko Salbatzailearen Aireko Legetik dator. Honen arabera, Maria 14 urterekin iritsi zenean, tenpluko apaizek, bertan baitzegoen, Daviden etxeko gizon bereziki alargunak deitu zituzten, makila bat hartu beharko luketenak, eta aparteko egitate bat gertatzen zen hura senartzat aukeratua izango zena. Hau Jose izan zen bere adina arren bere makila edo makila mirariz loratu zenean. Maria Tenpluan hazi zen zazpi birjinetatik bostek ere miraria ikusten dute.Jose Mariari eraztuna jartzen ari zaio, makila edo makila loratu zaion aldi berean. Lehen planoan dagoen ezkongai batek bere makila hausten du desengainuak eraginda.Koadroak Peruginoren eragin argia du. Rafaelen maisu izan zen eta 21 urte zituenean egin zuten. ANALISIA Zeruertz Urdin baten gainean, tenpletearen arkitektura nabarmentzen da, Bramante gogorarazten duena. (S. Pietro in Montorio). Forma zirkularrak perfekzio jainkotiarra sinbolizatzen du.Tentsio-puntua eraztuna entregatzean dago. Koadroaren erdigune zehatzean ageri da.Konposizioa, funtsean, itxia, simetrikoa eta triangeluarra da, erpina tenplua duena, baina estatismoa hausten da Mariaren buruaren mugimendu kurbatuarekin eta Joserenaren kontrako noranzkoarekin, hau da, kontrapostu bidez.Mariaren burua eta lepoa okertuta daude (Botticelliren eragina), Joseren burua alderantziz bezala, hau da, kontrapostu bat dago.Pertsonaien artean eskema bertikalak dira nagusi, eta senartzat hautatu ez izanagatik makila hausten duen erregegaiaren bidez hausten dira.Koloreak kokatzen dituen marrazkiaren garrantzia.

Perspektiba geometrikoa, baldosaren bidez; ihes-puntua tenpluko atea da.

Ordena eta harmonia koloreetan: Mariaren urdin eta gorria, San Joseren hori eta berde iluna. Kolore gorria pertsonaia askotan agertzen da, eta horiekin batera nabarrak, horiak, urdin berdexka, laranja

Argi bizia eta egun argikoa, irudiak modelatu eta kolorea indartzen duena.

Konposizio orekatu eta klasikoaren adibide bat da. Kontrapostoa, Grezian Antzinate klasikoan eskulturan asmatutako errepresentazio teknika.Rafael Sanzio

Urbinon jaiotako margolari eta arkitektoa, Antzinako kultura klasikoaren(Grezia/Erroma)ikertzaile eta kontserbatzailea. Oso goiztiarra eta oparoa izan zen harreb gazterik hil zen. Estiloari dagokionez; lasaia, handia, unitate harmonikoaren idealetan sinesten zuen. 

9.GALATEAREN GARAIPENA Rafael maisuak dinamismo eta tentsioz beteta sortutako artelana, haren konpozisioaren jakintzei esker, Errenazimenduari berezkoak zitzaizkion oreka eta estabilitatearen ideiekin bateratzea lortu zuena. Errenazimendu Italiarreko joerak, Cinquecento-ko estiloa eta Goi Errenazimenduko Aroan kokatzen da.Lan hau Angostino Chigi bankariaren enkargu bat izan zen, Erroman, Villa Farnesina-n kokatua. Izan ere Villa horretako artelan ezagunena . Polizianoren poema batetik ateratako gaia da, Botticelli-ren  “Venusen jaiotza” -n inspiratua.Gaia.Obra honetan, Galatea ninfak, konposizioaren erdigunea hartzen duenak, maitasun platonikoaren garaipena irudikatzen du haragizko maitasunaren aurrean, zeinaren inguruan uhandre, nereida eta beste itsas izaki asko baitaude, zeruko kupido batzuen tiroen biktima izanik, gozamen sentsualari mugimendu oso dinamiko eta kontrajarrietan kentzen zaizkionak.Konposizioaren erdian, Galateak, maskor batean igota, bi eskuekin eusten die jatorrizko ibilgailua itsas azal kizkurrean arrastaka daraman izurde bikote baten uhalei. Brisak astinduriko mantu zabalak nereidaren gorputzaren behealdea biltzen du, bere soin ederra agerian utziz, eta soin horrek graziaz makurtzen du burua jiratzen duen bitartean, begirada zerura igoz, gezi zorrotzak jaurtitzen dizkioten maitale jostari batzuei begira.Galatea, bere lerroen zuzentasunagatik, bere inguruen garbitasunagatik eta bere mugimenduen dotoreziagatik, irudi miresgarria bada, ez da gutxiago naiade barregarri batena, zeina, lehenik, itsas zentauro baten gainean agertzen baita, bere beso urdurien artean estutzen saiatzen dena, eta bitartean, irribarretsu eta liluragarri, bere belo arina haizetan flotatzen uzten duena.Atzealdean, zentauro batzuek uhinak zeharkatzen dituzte, batzuek Galatearen lagunak eramaten dituzte eta beste batzuek tronpetak eta karakolak jotzen dituzte. Lehenik eta behin, Maitasunak orratzak ukitu arte egiten du hegan, izurdeetako bati palafrenero moduan eutsiz, konposizioko pertsonaia guztiak inperio latz baten menpe daudela adierazteko.IkonografiaGai mitologikoa litzateke, Errenazimenduan etorriko den gai berrietako bat.Nereida ninfa bat zen, hau, Galatearen erdian maskor baten gainean, maitasun platonikoaren ikur gisa ageri da. Galatean ihes egiten ari da, biluzik,ohial gorri batekin, itsasoaren gainean. Kupidoek putti(maitasun fisikoaren ikurra), tritoiez,nereidez eta ur azpiko izakiz inguraturik.Izurdeek Galatea maskor gainean eskuinera eramaten dute; 3kupido  bere gainean geziez beregana apuntatzen, eta 1 goian ezkerrean, hodei baten atzean geziak euzten.FormalakOsagai plastikoei dagokionez, freskoz egina litzeteke, estiloa Cinquecento, XIV 1. Erdian eta Goi Errenazimenduak kokatua. Pertsonaiei dagokionez mugimendu eleganteak, dinamikoak eta kontrajarriak, figuren arteko elkar-lotura mugimenduan ikus daiteke, ordena eta harmonia mantenduz. Hiruki formako konpozizioa litzateke, eta ikus daitekeen bezala Galateak “serpentinata” irudia osatzen du.Chiaroscuro teknika erabiltzen du, argi-itzalaren modelazioa erliebea eta gorputz bolumen efektuak sortzeko, baita gorputzaren gihardura nabarmentzeko; horrela figurek pisua eta bolumena harzten dute espazioan zehar. Rafael SanzioUrbinon jaiotako margolari eta arkitektoa, Antzinako kultura klasikoaren(Grezia/Erroma)ikertzaile eta kontserbatzailea. Oso goiztiarra eta oparoa izan zen harreb gazterik hil zen. Estiloari dagokionez; lasaia, handia, unitate harmonikoaren idealetan sinesten zuen. 

10.ATENASEKO ESKOLA25 urte zituela, Rafaelek Julio II.A Aita Santuaren enkargua jaso zuen Signatura Aretoan freskoak egiteko, horrela deitua, bertan Signatura apostolikoa izeneko eliz auzitegi bat biltzen zelako. ANALISIAFreskoak gizakiaren egia arrazionala aurkitzeko ahalegina adierazten du, eta horretarako antzinate klasikoa eredutzat jartzen du.Eszena inspirazio erromatarreko tenplu batean kokatzen du, baina Bramante ere gogorarazten du bere kasetoi-gangekin, bi jainko irudikatuz, Apollo Arrazoiaren jainkoa eta Atenea jakinduriaren jainkosaren eskulturekin. Enkoadraketa edo ikuspuntua baxua da koadroa signaturaren gelan kokatzen delako.Arkitekturak perspektibaren erdigunea Platon eta Aristoteles diren erdiko bi irudietan kokatzen laguntzen du.1 Platon (Leonardo bezala); 2. Aristoteles; 3. Heraklito (M. Angel); 4. Parmenides; 5. Alexandria filosofoaren Hipatia, V. Mendekoa (Margherita Luti Rafaelen maitalea); 6. Diogenes; 7. Pitagoras; 8. Euklides edo Arkimedes (Bramantek ordezkatua), 9. Plotino; 10. Sokrates.Beraz, multzoa talde eta irudi indibidualen batuketa batean egituratzen da, erdiko espazioa hutsik utziz Platon eta Aristoteles nabarmendu daitezen.Konposizioa itxia da, zirkuluerdiko arku handiak ixten du, simetrikoa, bi filosofoek hartzen baitute erdigunea, eta erdiko ardatz horren inguruan banatzen dira ezker-eskuin pertsonaiak.Platonek bere Timeo erakusten du eta zerua seinalatzen du (ideien mundua) eta Aristotelesek bere Etikarekin eta lurra seinalatuz. Horrela irudikatzen dira bi joera filosofikoak: idealismoa eta errealismoa. Bi pertsonaiek korridore bat osatzen duten irudi talde baten artean hitz egin eta aurrera egiten dute. Haiengandik hurbil, Sokratesek, bere zirkulu propioarekin, bere galdera-jokoarekin, eta hipotesiak hatzekin zerrendatzen ditu.Aszetazko jantziarekin, Diogenes eskaileretan etzanda. Idazten duen gizon zahar bat Pitagoras izan daiteke, akorde harmonikoekin taula bat erakusten diona. Ptolomeo eta Zoroastro astronomoak eta Euklides geometra (Bramanteren aurpegiarekin) eta Rafael bera ere irudikatuta daude.Freskoa amaitu ondoren, geruza berri baten gainean erantsi zitzaion Heraklitori, Michelangelo irudika zezakeena, harrizko bloke baten gainean bermatuta, jarrera pentsakorrean eta hargin-arropekin.Eskalinatak pentsamendu espekulatiboa ezkerrean esperimentaletik eskuinera banatzen du eta, gainera, lerro horizontal batek bigarren planoko irudien buruak zeharkatzen ditu.Argia zenitala edo egun betea da, eta konposizioaren argitasunari laguntzen dio. Argi horrek argi-ilun leun bat sortzen du, pertsonaiak modelatzen laguntzen duena.Marrazkiak garrantzi handia du, beharrezkoa baita koloreak mugatzeko. -Koloreak.Koloreak harmonikoki banatzen dira, Platonen gorri beroari Aristotelesen hotz urdina kontrajartzen zaion bezala, nahiz eta zeruko urdinekin harmonizatzen diren beroak (gorriak, horiak eta laranjatuak) eta pertsonaien zenbait janzkera, hala nola Aristoteles.Perspektiba geometrikoak bi filosofoen buruak ditu ihesbide. Era berean, arkitektura gutxituz eta estutuz doa, urruntze sentsazioa sortuz.-Adierazpen eta erritmo lasaia-Oreka eta ordena Rafaelen pinturan

Rafael SanzioUrbinon jaiotako margolari eta arkitektoa, Antzinako kultura klasikoaren(Grezia/Erroma)ikertzaile eta kontserbatzailea. Oso goiztiarra eta oparoa izan zen harreb gazterik hil zen. Estiloari dagokionez; lasaia, handia, unitate harmonikoaren idealetan sinesten zuen. 

11.VATIKANOKO PIETAMunduko eskultura ospetsuenetariko bat, non Miguel Angel-ek eszenaren sufrimendua esplizituki irudikatu beharrean, Errenazimenduko ideal humanisten bitartez irudikatzen duen, modu honetan ezohiko irudikapen bat lortuz.Michelangeloren lehen obra handia da, 20 urterekin egina kardinal frantses baten enkarguz.

Pietàren gaia hainbat aldiz egin zen bere bizitzan zehar, eta horietan bere eboluzio tekniko eta espirituala ikus daiteke (ikusi Florentziako Pietatearekin edo Rondanini Pietatearekin duen aldea)Gai hau oso ohikoa izan zen Europan, baina Italian gutxiago, eta Kolgotaren harkaitz batean eserita dagoen Ama Birjinak Jesusen gorpua magalean jasotzen duen unea irudikatzen du.Oro har, Erdi Aroko ikonografian, eta gero barrokoan, Maria triste irudikatzen da; hala ere, Michelangelok amaren gaia, oinazeak suntsitua, jarrera lasai bihurtzen du, birjina gazte bat irudikatuz, ideal neoplatonikoari zegokion bezala, eta Kristoa lo bezala irudikatzen du. Ez dirudi Birjinaren gorputzak ere pisatzen duenik, eta Kristoren gorputzak ez du sufrimenduaren zantzurik erakusten.ANALISIA-Materiala: Carrararen marmola, tratamendu ezberdinekoa, larruazalaren ehunduran oso leundua eta tolesduretan zimurtsua eta aristatua, argia irristarazten eta distirarazten duena edo argi-iluna sortzen duena, tolesturak trepanoz zizelkatuta uzten dituzten irekidura sakon horietan.Piramide-formako konposizio orekatua Mariaren ezkerreko eskua da minez dagoen keinu bakarra eta Kristoren eskuineko besoarekiko lerro paralelo bat marrazten du, leunki erortzen dena. Bien artean adin-aldea dagoen arren, Michelangelok Jesus bezain gazte aurkezten du Maria.Aurpegien orekak: aurrera eta atzera.Cristo eskala txikiagoan egina dago, ez dadin irten (ama birjinaren gorputz zabala disimulatzeko) buru txiki batekin eta gorputz batekin, mataza kenduta edo desartikulatuta bezala, sig.Zag bat aurkeztuta.Ikusten diren kontrasteak:- Azalera aristatuak eta Kristoren gorputzaren leuntasuna (leundua) txandakatzea.

-, Kristoren gorputzaren itxurazko ezegonkortasuna, irristaka dabilela dirudiena, eta Ama Birjinaren eseria eta finkatua- Kristoren gorputzaren biluztasuna eta Ama Birjinaren tolesak-Jesusen gorputz ez oso astunaren sentsazioa, oin bat ozta-ozta bermatzen duena eta Amaren euskarri zabala.Erritmoa motela da, denbora gelditu balitz bezala.Edukitako baretasuna edo mina adieraztea.Esanahi neoplatonikoa Ama Birjina beti gaztea purutasunaren sinboloa; baina beste esanahi bat gizadiaren berrerospenarekin lotzen da, Ama Birjinaren eskuak bere semearen sakrifizioa eskaintzen du horretarako.Michelangelo BuonarrotiArtista jenua, bere burua eta munduaren kontra egiten zuena. Goi Errenazimenduko maisu handien artean kokatzen da (Leonardo da Vinci, Rafael Sanzio…). Hau poeta arkitekto eta eskultorea izan zen, Antzinako lanen kontserbatzaile eta aditua. II Divino ezizenez ezagutze zen, eta bera bizizrik zegiela bi biografi egin zitzaizkion. Garaiko noble eta aberatsekin harremana zuen. Esan daiteke hainbat lanetan manierismoaren zentzuak ikus daitezkeela.

12.DAVIDKlasizismoaren eredu eskultorikoa, Florentziako Errepublikaren sinbolo gisa hartzen dena.Gaia:Miguel Ángel Goliat-i aurre egin aurreko tentsio-unea agertzen du, ezkerreko sorbalda tenkatuaren gainean habaila erortzen da, eta muturra eskuineko eskuaren parera erortzen zaio, non harria jarriko duen, eta kopeta zimurtuta kalkulatzen du, tiroa zehatza izan dadin.

Michelangelok, Donatellok ez bezala, ez du nerabe irudikatzen, baizik eta gazte boteretsu eta atletiko bat. Bere begirada biziak etsaia gure aurrean dagoela pentsatzera bultzatzen gaitu.

Gaztaroko bere azken obratzat hartzen da eta bertan terribilitaren hurbileko ezaugarri berriak agertzen dira. Obra Florentziako Signoriak enkargatu zuen Duomoko kontrahormetako batean jartzeko, eta hortik datorkio altuera.ANALISIAMaterial Miguel Angelek lau metro baino gehiagoko Carrarako marmolezko bloke erabili eta hondatu bat erabili behar izan zuen. Tailua erauzteko teknikarekin lan egin zuen, zuzenean blokearen gainean, ohi bezala eskaiolazko eredurik erabili gabe, soberan zegoena kentzera mugatuz.Taila osatzeko, leunketa egiten da, eta nerbioak (eskuetan ikusten den bezala) larruazala eta muskuluak erreproduzitzen dira.Kanona luzea da. Blokeaz gain, hasiera batean Florentziako Duomoan jartzeko pentsatuta egoteak baldintzatzen du, eta, beraz, hainbat zuzenketa optiko ditu, hala nola burua txikiegia izatea.Kolore monokromoa.Irudiaren tratamendua ANATOMIARENGATIK nabarmentzen da, Bibliak iradokitzen duen bezala, atletikoa baita eta ez nerabea, kizkurren trepanozko lanarekin (efektu argi-iluna), eta desproportzio jakin batzuekin eskuineko besoaren artean oso luzea eta esku handi batekin eta ezkerrekoa angelu txikiagoan, eta oinak ere oso handiak.Kontrapostu bat ikusten da, baina ezaugarri propioekin: zango oso irekiak, beso oso tenkatuak; gure ezkerreko zangorik zurrunenak gorputza jasaten du eta eskuina atzerantz inklinatzen da; arin sendatzen dut aldaka igoz eta ezkerreko sorbalda jaitsiz.Konposizioa buruaren eta ezkerreko hankaren arteko sigi-saga arin batetik abiatuz irekitzen da, gure eskuinalderantz bihurritze arin bat sortzen duena. Bihurritze honek lehenik irudia inguratzera bultzatzen gaitu, konposizio irekia, eta gure arreta burura eta begiradara gehiago bideratzen du.Obraren erritmoa POTENTZIAKO MUGIMENDUAREN adibide bat da. Gorputz OSOA TENTSIOAN DAGO: giharrak, lepoko tendoiak, eskuko zainak eta bekozko zimurtuzko begirada, arerioa aztertzen ari dela dirudiena, terribilita zer izango den aurreratzen du. Bere begiradak Goliaten presentzia irudikatzera garamatza, harria bere habailarekin jaurtitzera doana.Michelangelo BuonarrotiArtista jenua, bere burua eta munduaren kontra egiten zuena. Goi Errenazimenduko maisu handien artean kokatzen da (Leonardo da Vinci, Rafael Sanzio…). Hau poeta arkitekto eta eskultorea izan zen, Antzinako lanen kontserbatzaile eta aditua. II Divino ezizenez ezagutze zen, eta bera bizizrik zegiela bi biografi egin zitzaizkion. Garaiko noble eta aberatsekin harremana zuen. Esan daiteke hainbat lanetan manierismoaren zentzuak ikus daitezkeela.

13.ADANEN KREAZIOAKapera Sixtinoko eszena ezagunena, Michelangelo-k bere osotasunean askatasun osoz eginikoa, honetan ere gaiaren ezohiko trataera bat antzeman daiteeke. Egun mundu mailan ere artelan ezagunenetakoa dugu, bereziki eskuen keinu hori ikono unibertsala bihurtu dena.GAIAJainkoak argia, ura, sua, lurra eta gainerako izaki bizidunak sortu ondoren gertatzen da eszena. Jainkoa gizonarengana  hurbiltzen da bere indar sortzaile guztiarekin, gorte zerutiar batez lagundurik.Energia sortzaile horren eraginez, eszena dinamismo biziz beteta dago, konposizio osoa zeharkatzen duten eta erritmo bisuala ezartzen duten lerro uhintsuek areagotuta. Era berean, nolabaiteko zentzu eskultorikoa lortzen du gorputzen bolumen-lanari esker.Adanen Sorkuntzaren deskribapen ikonografikoa.Irudi nagusiak plano bakar batean bi atal aurkezten dizkigu, irudizko diagonal batez banatuta, hierarkia bat ezartzea errazten duena. Ezkerreko planoak Adan biluziaren presentzia irudikatzen du. Adan jada osatuta dago eta bizitzaren dohainak insuflatu arte itxaroten du. Horregatik ikusten dugu Adan lurrean etzanda, grabitatearen legeei lotuta.Goiko erdian airean esekita dauden irudiak daude, naturaz gaindikoak direla aditzera emanez. Talde osoa zeruan hodei bat bezala flotatzen duen mantu arrosa batean bilduta dago. Lurraren eta zeruko ordenaren arteko ataria dirudi.Taldearen barruan, Kerubinek eusten dioten lehen planoan nabarmentzen da Sortzailea, bere besoarekin emakume bat inguratzen duen bitartean, agian Eva bere txandaren zain edo agian ezagutzaren alegoria baten zain. Bere ezkerreko eskuaz, Sortzaileak haur edo kerubin dirudien sorbaldatik eusten dio, eta batzuek iradokitzen dutena Jainkoak Adanen gorputzean txertatuko duen arima izan liteke.Badirudi bi planoek bat egiten dutela eskuen bidez, konposizioaren elementu nagusia baita: eskuak bi pertsonaien arteko konexiora irekitzen dira hatz erakusle zabalduen bidez. Michelangelo BuonarrotiArtista jenua, bere burua eta munduaren kontra egiten zuena. Goi Errenazimenduko maisu handien artean kokatzen da (Leonardo da Vinci, Rafael Sanzio…). Hau poeta arkitekto eta eskultorea izan zen, Antzinako lanen kontserbatzaile eta aditua. II Divino ezizenez ezagutze zen, eta bera bizizrik zegiela bi biografi egin zitzaizkion. Garaiko noble eta aberatsekin harremana zuen. Esan daiteke hainbat lanetan manierismoaren zentzuak ikus daitezkeela.

14.VENUS URBINOGaraiko emakumearekiko zegoen ikuskera nabarmeki adierazten digun margolana, emazteari esleitutako iruditegia erakusteaz gain, emakumearen bluziaren aurrean gizarteak zuen kontzepzioa ere azaltzen duena.Hainbat hipotesi dauden arren, Tizianok koadro hau egin zuen Guidobaldo della Rovere-rentzat, gerora Urbinoko dukea izango zenarentzat, ziur aski 1534an izandako ezkontza ospatzeko eta modu pribatuan ikusteko, ezkontzaren alegoria bat izanik. Hala ere, ez dago beste hipotesi batzuk baztertzen dituen ebidentzia eztabaidaezinik.Artelanak Artizarra irudikatzen du barruan. Lehen planoan, horma batez erdi itxitako gela batean, neska gazte bat ikusten dugu, ile luzea eta forma atsegingarria duena, erabat biluzik baina bere sexua eskuarekin estaltzen duena. Beraz, Venus pudikoaren tipologiarekin topo egiten dugu. Besoko batez eta belarritako batzuez apaintzen da, koketeriaren sinboloa, eta eskuan, berriz, arrosa-sorta bat darama.Gorriz tapizatutako luxuzko diban baten gainean etzanda dago, izara zuri batzuekin estalita, ikusleari modu iradokitzailean begira, bere oinetan txakur bat, leialtasunaren sinboloa. Atzealdean, eta beste gela batean, bi neskame, bata bizkarrekoa eta eskortzo nabarmenekoa, eztei-motako arkupe arropatsu batean dabiltza, eta leihotik zuhaitz bat, zutabe bat eta mirto-landare bat ikusten dira.Bere posizio etzanak Giorgioneren Artizar lokartuarena (Tiziano gazteak ustez maisu veneziarra hil ondoren osatu zuena) gogorarazten duen arren, emaitza oso desberdina da, Giorgionek Venus idealizatu bat aurkezten digu, baina Tizianok Venus mundutar bat irudikatzen digu, non bere modelaketa leunak, inguruko xehetasunek, bere begiradak erotismo kutsua ematen dioten.ANALISIA. Osaera- Hormaren lerroa emakumearen sexua estaltzen duen eskuaren gainera erortzen da. Hau tentsio puntua markatzen du- Zabaldutako hormak eta gortinak bi planoren banalerro-pantaila gisa jokatzen dute: lehen planoan Venus ageri da, eta atzealdean bigarren planoan bi zerbitzariak eta leihoa.Venusen konposizio-lerro dinamikoak eta sentsualak dira nagusi: kurbak, Artizarraren diagonala, kuxinen eskortzoak, lerro horiek beste lerro bertikal eta horizontal estatikoago batekin konpentsatzen edo harmonizatzen dira: horma, zutabea, leihoaren ate-zangoak, leiho-ertzak edo paretako bertikal eta horizontalak.Bolumena. Gorputzaren modelaketa leuna eta lerromakurra da, eta argiak argi-iluna sortzen du. Gorputztasun sentsual eta berotasun itxura hori are nabarmenagoa da gortina eta hormaren kolore hotzarekin. Argiak bi plano argitsu ezartzen ditu: lehenengo berotasun-planoa eta bigarren hoztasun-planoa. Bere lehen lanetako bat izanik, marrazketaren garrantzia mantentzen du oraindik, Kolorea. 

Artizarraren eta dibanaren gorputzeko koloreak beroak dira eta kolore gorria eta zuria txandakatzen dira. Zuri-gorri joko hori bera ikusten da hondoan: neskamearen zuri-gorriak. Haragien kolore bero horiek sentsualitateari laguntzen diote.Espazioa.Sakontasun efektua baldosek markatzen dute, sakontasun hau leihotik zehar zuhaitzera eta ilunabarreko argi laranjaraino luzatzen da.Bigarren mailako elementuek garrantzi handia dute Veneziako pinturan, eta osotasun baten barruan ulertzen dira: diban gorria, maindireen kalitatea, loreak, apaingarriak, kutxatzarra, hormak, txakurra, mirto-landarea leihoan (Venusekin lotua eta betiereko konpromisoaren sinboloa).Adierazpena.Gorputz osoak, begiradak eta ahoak sentsualtasuna adierazten dute. Artizarra da margolariak egindako ederrena.Eragina. Lan honek oihartzun eta eragin handia izan zuen: Velázquezen Venus del Espejo, Goyaren La Maja desnuda eta Maneten Olympia.Tiziano VecellioVeneziako eskolako artista nagusietako bat izan zen. Autore batzeuk pintore modernoaren sortzaile gisa definitzen dute. Giovanni Bellini-rekin ikasii eta Giorgone-ren diszipulua izan zen, hau hil arte berarekin lan egin zuen. Estiloari dagokionez; Giorgione-ren eragina nabaria zen, margolari moldaerraza eta arrakastatsua zen, sentsualitatea eta erudizio (jakintza handia) humanista uztartzen zituen obrak lñantzen zituen.

15.Lepo luzeko MadonnaParmigianinoren lanak ezin hobeto erantzuten dio estetika manieristari, eta bertan jada heldua den artista baten marra irmoa ikus dezakegu, zer nahi duen eta nola lortu behar duen jakinda.Irudiak orokorrean eta Birjina bereziki, gorpuztasun handiagatik nabarmentzen dira. Maria tamaina handiko emakume gisa irudikatzen da, baina benetan ederra da. Erdi eserita agertzen da podium altu edo idulki batean eta luxuzko arropak jantzita. Tunikaren urdin bizia ez dator bat bere soinekoaren zuritasunarekin, gorputzari lotzen baitzaio bere anatomia erakutsiz, Fifiasek sortutako oihal bustien teknikaren oroitzapen lauso bat transmitituz. Ama birjina gaztearen edertasuna bere neurriengatik desorekatuta dagoela dirudi, eskuak gehiegi alagatuta, lepoak bezala, Parmigianinok Madonna honetan bilatzen zuen grazia eta estilizazioa apur bat desorekatuta geratzen da.Haurrak ez du haurtxo itxurarik, gainerako pertsonaien antzekoa da, luzeegia. Erabat biluzik eta lo agertzen da, baina bere jarrera bitxiak, amaren hanketatik irristatuko balitz bezala, ezegonkortasun handia eragiten dio ikusleari.Eskuinaldeko efeboak, berez, aingeruak dira, Haurrarentzako opariak daramatzatenak. Opari horien artean, lehenengo postuan dagoen aingeruak daraman pitxerra nabarmendu behar dugu. Bertan, Kristoren gurutzea ikus daiteke, haur txikiaren zain dagoenaren profezia gisa islatuta.Irudiak konposizioaren eskuinaldean pilatuta agertzen diren bitartean, ezkerra pertsonaietatik askatuago eta konposizio-espazio irekiago batekin agertzen da, manierismoaren estiloaren ohiko beste kontraste batekin. San Jeronimoren jarrera bortxatuegia da, bere gorputz eta gorputz-adarrak Ama Birjinarenganantz doazen bitartean, santuak burua zakarki biratzen du kontrako aldera. Txikiak izan arren, santuaren anatomia oso gihartsua eta proportzio oso luzeak bereiz ditzakegu. Ezkerreko alde hori da, agian, adituei arazo gehien sortu dizkiena, ez baitute lortzen zutabe-ilararen esanahiarekin eta santuaren proportzio txikiekin ados jartzea.Koadroaren atzealdean, zutabe-ilara dago, fuste leuneko harroinarekin eta inolako kapitelik gabe, podium txiki baten gainean, eta bi mailatatik sartzen da bertara. Eskuinaldean, kolore desberdinetako gortina zabalek paisaia ilun eta ekaiztsua estaltzen dute, ezkerraldean ikus dezakeguna. ParmigianinoCorreggio-rekin ikasi zuen. Erroman gero Bolonian eta Parman bizi izan zen. Antzinate klasikoko eta Goio errenazimenduko eraginak izan zituen, aipatu behar; 1. Italiarra izan zela akuaforte-ko grabatua erabiltzen. Arte fina egiten zuen, ilusio-optikoak gogoko zituen, baita esperimentazioa

16.ARNOLFINI SENAR-EMAZTEEN ERRETRATUAIparraldeko Errenazimenduaren margolan ezagunenetako bat, Italiar Cuattrocentoaren garaikidea izanda, pazientzia handiz egindako xehetasun guzti horiek liluragarri bihurtzen dutena. Ezkontzaren unea irudikatzen da Bi agertzen dira erdian, Arnolfiniren eskuak bere emaztearenari eusten dio, eta eskuak dira simetria-ardatza (elementu hori da tentsio-puntua).Eszena etxebizitza burges baten barruan gertatzen da, xehetasunekin irudikatua: egurrezko zorua, ezkerrean irekitzen den leiho bat, bikotearen oinetan txakur bat agertzen da, haren zurezko eskalapoiak eta haren zapata gorriak: frutak leihoaren azpiko erlaitz batean jarrita, ohearen dosela eta konposizioaren erdian lanpara bat, sabaitik zintzilik dagoena, kandela bakar bat piztuta duela, eta gelaren hormako eduki osoa ispiluan islatzen duena.Arnolfini serio eta ondo jantzita dago, kolore ilunean, kapela zabala eta kapa eta guzti. Bere emazte Giovanna, kolore berde biziz jantzita, belo zuriarekin. Bere sabel mardulak haurdun dagoela pentsatzera bultzatzen du. Hala eta guztiz ere, diotenez, garai hartako modaren formari zor zaio halako loditasuna.AZTERKETA FORMALA.Teknika:taula gaineko olioa Van Eyck anaiek olio teknika hobetu zuten. Olioak zehaztasuna eta zehaztasuna ahalbidetzen ditu, eta ile baten tamainako pintzelak erabiltzen ditu.Zehaztasun hori txakurraren ileetan edo lanparan ikus daiteke. Gainera, olioak koadro koloretsuari, distirari eta argiari ematen die, eta ñabardurak handitzeko aukera ematen du elkarren segidako geruzen edo lausoen bidez.Konposizioa itxia eta simetrikoa da, alde batean eta bestean koadroko bi irudiak daude. Senarren eskema bertikalak dira nagusi, apur bat HIERATIKOAK, hormaren eta leihoaren diagonalekin eta ispiluaren zirkuluarekin konpentsatuta.Konposizioak eta argi leunak lasaitasun-erritmoa sortzen duteMarrazkiaren garrantzia, koadroaren elementuak eta koloreak bereiziz eta koadroaren edukia zehaztasunez definituz; adibidez, txakurra eta lanpara.-Koloreak Kolore-sortan hotzak (berdea, urdina) ikusten dira emakumearen gainean, eta beroak gizonaren emakumean, bankuko gorriak, ohea eta dosela.Eskuinaldean kolore osagarriak daude, berdea eta gorria, eta emakumeen irudia eta ohea nabarmentzen dira. Tonu mailaketaren bidez bolumen eta argi efektua sortzen da.Koadroan bi argi-foku daude. Horietako bat oso argi dago, hondoa, ispilua eta lanpara argiztatzen dituen leihoa, sakontasun-sentsazioa sortuz, baina beste fokua koadrotik kanpo kokatuko litzateke (ispiluan irudikatuta egongo litzatekeen arren) eta leiho bat da, zeinaren argi meheak bete-betean ematen baitio emazteari eta argi-iluna sortzen baitu Arnolfiniren aurpegian.ESPAZIOA. Espazioaren ilusioa edo efektua- Perspektiba esperimentalarekin (zoladura, leihoa eta sabaia tapizatzea), ihes-puntu batzuekin- Objektuetatik ondorioztatzen den argi distiratsu edo ñabartuaren efektuaren bidez-- Eta sakontasun-ilusioa sortzen duen ispiluaren erabilera (eragina Velázquezengan). Ispilu horretan bertan, margolariaren irudia agertzen da. Margolanaren sinadurarekin batera, artista hartzen ari den garrantzi sozialaren adibide dira.Koadroa xehetasunez eta xehetasunez beteta dago, hala nola objektuen eta formen kalitateak: lanpararen metala, altzarien egurrak, jantzien ehundurak, txakurraren ileak...-Adierazpena. Senarren adierazpen eta jarrerak serioak eta adierazpenik gabekoak dirudite, batez ere Arnolfinirena.Van Eyck Primitibo flandestarren pintorerik esanguratsuenetariko  bat. Nahiz eta olio pintura  ez asmatu, bera eta anaiak Hubert, olio pi tura eskala eta xhetasun handiko margolanetan erabili zuten lehenak izan ziren. “Alla prima” teknika erabili zuten, pintura geruza hezeen gainean margozteko teknika hain zuzen ere. Gai berriak erabiltzen ziten; erretratuak, egunerkoko eszenak.

17. KRISTOREN GORPUA GURUTZETIK JAISTENVan Der Weyden-en lanik garrantzitsuena, barnebiltzen dituen xehetasun eta anomalia guztiek ikuskera bakooitzean zerbait berria aurkitzea eragiten dizuna.Obra Lovainako baleztarien gremioak enkargatu zuen, bere kaperan erakusteko.Eszenak Kristok, hil ondoren, gurutzetik jaisten duen unea jasotzen du.

Konortea galdutako Ama Birjina, Juan ebanjelaria, Jose Arimateakoa, Nicodemo, Maria Josetena eta Maria Magdalena bereizten dira eskuinean.ANALISIAKonposizioa simetrikoa da, eta ardatz nagusi bat du: gurutzea, José de Arimatea eta Jesusen gorputza eskegitzen ez duen gaztea. Konposizio itxia da, parentesi moduan ixten dute konposizioa alde batetik San Juan gorriz eta bestetik Maria Magdalena, zeinaren soineko apur bat eskotatuak bekatari izaera aipatuko bailuke.Kristoren ondoan dauden bi irudietan (hiru Marietako bat eta Nicodemo, burua eskuinerantz biratuta, gure ezkerra) eta Kristoren eta Ama Birjinaren bi diagonaletan jarrerak errepikatzen dira, baina kontrasteekin, bata biluzik eta bestea jantzita, bata hotza eta bestea beroa, bat konortea galduta eta besoa erorita eta bestea hilda, besoaren posizio berarekin.Gotikoan ohikoa den urre koloreko hondo baten gainean kolore biziko irudiak nabarmentzen dira (Juanen gorria, lapislazulitik abiatuta egindako Ama Birjinaren urdin bizia). Finkatzen bazarete, kolore gorria koadro osoan zehar banatuta agertuko da. -Irudien tratamendua.Bolumen handia dute, ia eskulturak bezala, lepo batzuetan eta aurpegietan argi eta itzalen arteko kontrastea ikusten den bezala.Pintura flandestarraren ezaugarriak ditu, eta oso aberatsa da soinekoen tratamenduan. Horien testurei esker, zetak, tertziopeloak eta xehetasuna bereiz daitezke, hala nola Maria Magdalenaren inskripzioak dituen gerrikoa, Nicodemoren tunika edo larruazala.-Koadro honen ekarpen handienetako bat mina irudikatzeko adierazkortasuna da: larritasuna, pena, negarra, Ama Birjinaren zorabioaUrrezko hondo aberatsaren ondorioz, dramaren protagonista diren pertsonengan jartzen dugu arreta, eta ia ez dago espazio-esparrurik. Hala ere, paisaia txiki bat dago, landare txikiekin, hezur batekin eta burezur batekin, Ama Birjinaren eskuaren ondoan, "Burezurren lekua" izeneko polgota aipatuz.Van Der WeydenFlandesko Primitiboen margolaririk garrantzitsuena, Jan van Eyck eta Robert Campin-ekin batera. Bere garaian, Jan van Eyck baino ospetsuagoa, baina XVIII.Mendean bere lana ahaztuta gedlitu zen. Gaiari dagokionez, erlijiosoak (triptikoak, diptikoak, erritualak), erretratuak. Estilo aldetik xehetasunei arreta handia, naturalismoa eta “pathos” hamdia…

18.SAN MATEOREN DEIASan Mateo-ren bihurketa irudikatzen duen pintura, naturalismoak garaian izan zuen adierazkortasunaren eragin handia izanik margotua. Barroko Italiarrean kokatzen den joera naturalistako artelana dugu.Ikonografia erlijiosoa.Hauta ezazu Kristok Mateori deitzen dion unea, publizista bat baitzen, zerga-biltzailea, eta oso ospe txarrekoa juduen artean, haren atzetik joateko. Gure eskuinetik Kristok eta Pedrok taberna batean sartzen dira, eta eskua luzatuta Mateori seinalatzen dio ea bera den.Goikaldea hutsik dagoen bitartean, behealdean, pertsonaiak kontzentratzen dira:- Eskuinean Kristok eta San Pedrok, Kristok argi-zirkulu edo halo batekin (ilunpeak ia hautemanezina), bere eskuaz Mateori seinalatzen dio esku honek Jainkoaren irudia dakarkio gogora Sixtino kaperako Adanen sorkuntzan, Pedro, bizkarrez, aurrera egiteko eta mugitzeko jarreran agertzen den bitartean. - Ezkerrean mutil batek txanponak kontatzen ditu eta adineko pertsona batek kontrolatzen du.- Mateo, seinalatzen den mahaiaren erdian, ea bera den aukeratua eta bi pertsonaia, haietako bat aulkitxo batean eserita harritzen direnak.Bere errealismoa, ordea, teatrala da, aurpegiko keinuen eta argiak indartutako eskuen balio handiagatik.AZTERKETA FORMALA.-Osaera. Konposizio estatikoa da, horizontala. Pertsonaia gutxi ditu eta CLAROOSCURO-Argiak definitzen du konposizioa. Eszena bi fokuk argiztatzen dute: bata diagonalean sartzen da eta bestea goialdetik edo argizulo batetik datorrena dirudi. Beraz, zati batzuk argiztatuta agertzen dira eta gainerakoa ilunpetan geratzen da. Beraz, argi eta itzalen arteko kontraste zorrotzak ezartzen dira.Argiaren papera bikoitza da: figura batzuk nabarmentzea lortzen du eta dramatismo edo misterio egoera bat sortzen laguntzen duKoadroan, halaber, adierazpena eta antzerkigintza nabarmentzen dira. Kristok seinalatzen du eta Mateok bere buruari galdetzen dio ea bera den aukeratua, Mateoren ondoan lumazko kapeladun gaztearen harridurazko keinua, txanponak jasotzen dituenarengandik zekenkeria, eta are gehiago betaurrekoekin begiratzen dionarengandik, engainatuko duten mesfidantzaz.-Naturalismoa eta TENEBRISMOA.Naturalismoa, eszenetan kaleko pertsonaiak agertzen direlako, egunerokoak, agertokietan eta jantzietan kokatuak eta garaiko objektuak (tabernak). Helburua da gaia ikuslearengana hurbiltzea, ikuslea eszenarekin identifika dadin. Argi jokotik eratorritako tenebrismoa: argiztatutako gunea eta iluntasun osoko eremuak, batez ere hondoetan. Argi-joko hauek oso eraginkorrak dira eta ikuslea harritu egiten dute.Caravaggio Pintura Barrokoaren hasieran eragin handia izan zuen, errealismo handiamlandu zeun. Naturalismoa lanzteko,, modeloak eta kaleko jende arrunta erabiltzen zituen, klase xumekoak. Gizakien erretratu psikodelikoak ere egiten zituen.  Chiaroscuro tek nika erabiltze zuen sarritan, efektu dramatikoa eta emotiboa lortzeko.

ANGELUSA.Ikonografia

Angelusa Gabriel goiaingeruak Ama Birjinari egindako iragarpenaren oroitzapena da.

Obra hau bere maisulantzat hartzen da.Baserritar bikoteak, arropa apalak jantzita eta nekazaritzako tresnez inguratuta (eskuarea, saskia eta eskorga, esaterako), atzealdean ikusten den elizako kanpaiaren soinua entzuten dutenean, patatak biltzeko lana gelditzen duten unea jasotzen du gaiak, burua makurtuta eta eskuak elkartuta otoitz egiteko.ANALISI FORMALA.Formatu txikiko koadro bat da, eszena kostunbrista duena.-Osaera. Baserritar monumental eta ia eskultorikoen bi irudien eskema bertikalak dira nagusi, eskuarearen bertikalarekin eta elizaren eskuinaldeko bertikalarekin harmonizatzen direnak.Badira, halaber, horizontalak orgatilan, okre-horia eta berdea bereizten dituen paisaiaren lerroan, eta, hondoan, herria dagoen horizontearen lerro apur bat uhindua eta urdinxka. Eskorgaren saskiak eta gurpilaren zirkuluak bakarrik hausten dute konposizio estatiko hori.Eszenaren enkoadraketa horren azpian egiten da nekazarien agigantean eta horizontearen lerroa altua da lurrari protagonismoa emateko.Irudien tratamendua errealista da, bai aurpegietan, bai, batez ere, arropa xumeetan, nekazaritzako lanabesetan, saskietan..., baina haien bildutasuna, apaltasuna eta debozioa ere idealizatzen dira.Milleten lan guztietan bezala, liburukiak eta objektuak markatzen dituen marrazkiak garrantzi handia du.Gama kromatikoan honako hauek bereizten dira:- Landarekin, lurrarekin eta paisaiarekin lotutako koloreak, berotik hotzera doazenak. Lehen planoan okreak, gero horiak, gero berdea eta hondoan urruntasun urdinak.- Objektuen eta nekazarien koloreak. Bion janzkeraren goiko aldeak kolore beroak ditu okreek lurraren koloreak eta nekazaritzan mahuka gorri bat; behealdean koloreak hotzak dira praken urdina eta berdea hegalean; "zapatek" kolore lurtsuak dituzte, ia lurrarekin nahasten direnak.Saskiak tonu gorrixkak ditu eta patatek tonu ilunak.Zeruan kolore laranja nagusitzen da, horizontearen lerroan urdin-grisaxka bihurtzen dena.Argiak batez ere emakumearen gorputzean eragiten du, nekazaria atzean eta atzean geratzen den bitartean. Argiaren eta itzalaren arteko kontraste horrek errealismoa eta bolumena indartzen ditu.Sakonera efektua tonuen mailaketaren bidez lortzen da, Velázquezen bezala, tonu beroak, berdeak eta zilarreztatuak, grisaxka-urdinxkak horizontearen hondoan eta elizan,Erritmoa motela da, denbora gelditu balitz bezala; otoitzerako, gainera, geldirik daude, komunikatu gabe.Esamoldea nabarmentzen da nolabaiteko sentimentalismoz tratatuak dauden nekazari hauen bildutasun eta apaltasunagatik.Jean-François Millet

frantziar margolari errealista, grabatzaile eta marrazkilaria izan zen. Arte munduan, bere garaiko gizartearen egoerari egokitzeko ahaleginean nabarmendu zen, baina batez eremnekazarien bizimoduari buruzko margolanengatik.

20.OlimpyaGaia Tizianoren Urbinoko Artizarrean inspiratuta dago, baina biluzi hau mitologikoa zen bitartean, Olinpiakoa bere hurrengo bezeroarengandik lore sorta bat jasotzen duen prostituta bati dagokio, begirada desafiatzaileagatik ikuslea bera izatera gonbidatzen duela dirudiena.

Olympiak sexua estaltzen du Venus pudikoek bezala, azal txigortua besoko batez apaindua du eta orkidea bat ilean, zinta bat lepoan eta perla bat zintzilik, belarritakoak bezala daramana.

Diban baten gainean etzanda dago, izarak deseginda dituela (erabilera aipatuta), eta burko zuria du. Multzo hori guztia hondo ilun baten gainean nabarmentzen da, gorputzaren zuritasuna nabarmentzeko balio duena.Bere buruaren atzean gortina berde bat dago, prostitutaren irudia eskaparate gisa eskainiko baligu bezala.Soineko gorrizta duen neskame batek laguntzen dio, bere azalaren kolore beltza nabarmentzen du eta kromatismo aberatseko sorta bat darama; hala ere, bere aurpegia ia hautemanezina da, ikusleari hondo berde ilunean begiratzen dion katuaren antzera.AZTERKETA FORMALA

Konposizioa estatikoa da, ohearen, burkoaren eta Olympiaren gorputzaren eskema horizontalak nagusitzen baitira. Egitura hori neskamearen, hormaren eta gortina berdeen eskema bertikalaren bidez orekatzen da.Aurrealdeko argia funtsezko elementua da, biluziaren eta dibanaren gainean eragiten baitu, eta kontraste handia sortzen du hondoko iluntasunarekin, bere tonu berdexka eta beltzekin, inpresionistek erabiltzen ez zuten kolorea.Kolorea tonu argi eta ilunak gailentzen dira, baina kolore handiko ukituekin hausten da lore-sortan, ilean daraman orkidea gorrian eta ohearen oinean dauden mantuaren brodatuetan.Sakonera atzeko aldeko tonu ilunen bidez lortzen da, eta horiek kontraste handia sortzen dute argiaren eta itzalaren artean.Manet inpresionisten aitzindaritzat hartzen da, baina koadro honetan ez du teknika inpresionistarik erabiltzen, bere pintzelkadak luzeak eta materia handikoak baitira, eta orban handiak sortzen ditu, kasu batzuetan modelatua laua ematen dutenak.Atentzioa ematen digun esamoldea Olympiaren begirada da, ikusleari modu iradokitzailean begiratzen diona. Honekin guztiarekin Manetek goi gizarteko zaldunen mesedeetatik bizi diren "gortesau" hauen existentziaren errealitatea ikusarazi nahi nuke.Mihisean elementu sinboliko batzuk ikus daitezke

- Urbinoko Artizarraren txakurtxoa, fideltasunaren sinboloa, katu bategatik aldatu da, azala tente eta buztana galdera moduan. Erdi Aroko katua emakumeek egiten zuten sorginkeriarekin lotzen zen. Batzuek katua promiskuitatearekin parekatzen dute, eta Erroman askatasunaren sinboloa ze.-Orkidea gorriak ilean sinbolo erotikoak dira lorearen formari dagokionez, eta sexu femeninoa ere ezaugarri afrodisiakoak zirela uste zen.- Takoizko zapatak fetitxismoarekin lotzen dira, eta bat bakarrik daramanez eta beste bat galdu duenez, errugabetasuna galtzearekin lotuko litzateke.

Édouard ManetFrantziar margolaria eta grabatzailea izan zen, errealismoatik inpresionismorako trantsizioko eragile nagusienetako bat izanik.Bide berriak zabaldu zizkion margolaritzari, alde batetik, bere garaiko gertaera eta usadioetatik hartzen zituen gaiak eta, bestetik, margolaritzaren definizioa aldatu zuen, oihalean marraztutako arrastoen antolamendua bera nabarmentzen baitzuen irudikatutakoaren gainetik.

BAZKARIA BELAR GAINEANIkonografia

Basoko gune argi batean, bazkaltzera joan diren lau pertsonaia agertzen dira. Modaren arabera dotore jantzitako bi gizon gaztek emakume batekin hitz egiten dute, oihal urdin baten gainean eserita (Victorine Meurent ere modeloa Olinpian). Emakume horrek finko eta lotsagabe begiratzen dio ikusleari.Laugarren protagonista bat, alkandora daraman bainulari bat, ibaitik irteten ari da. Irudi horrek handia dirudi sakontasunean okupatzen duen planoarentzat, sakoneraren zentzuaren arabera txikiagoa izan beharko luke.Lehen planoan natura hil bat dago, frutadun saski bat, ogi bat (gosaria) eta protagonisten eta ikuslearen artean jartzen den arropa urdina. Ezkerreko izkinaren angeluan, lizunkeriaren ikurra den igel bat.AZTERKETA FORMALA.

Konposizioan V zabal bat ikusten da, ilargietan bezala, erdigunea libre uzten duena, eta horrela gure begirada bainulariarengana zuzentzen da, paisaia argitsu batean bilduta,

Halaber, pertsonaia guztiak biltzen dituen lehen eskema triangeluarra, goialdean dagoen txori gorria erpintzat duena.Gainera, irudi guztiek triangelu berriak deskribatzen dituzte: bik erpin gisa gizonen buruak dituzte, eta beste batzuek modeloaren ukondoan eta hankan, eta baita etzanda dagoen gizonaren hankan eta ukondoan ere.Irudiak modu errealistan sortzen dira, estatiko samarrean, eta haien begiradaren bidez eszenara sartzera gonbidatzen gaituztela dirudi.Funtsezko alderdi berritzailea da argi-ilunez egindako bolumen tradizionalaren modelaketa alde batera uztea, kolorezko orban lauek ordeztuta. Horrela, pertsonaiek ebakita bezala dirudite, erlieberik gabe, gorpuztasun- edo biribiltasun-efekturik gabe, planoak baizik. Koadroaren alderdi hori arte japoniarraren eraginari zor zaio.Argi, itzal eta argi kontraste bat dago. Hondoko argitasunetik eta bainulariarenetik hasi eta zuhaitzek sortutako itzaletaraino, zeinak ez baitira erabat beltzak, baizik eta biolazeo ilunak eta espazio berri argitsuak, batez ere biluzik, argi gehien dagoen lekuan. Argiztapen ezberdin horrek espazio-efektua sortzen du. (Velázquezen eragina)Kolorea nagusitzen da marrazkiaren gainetik; horrela, hostoak eta uraren islak pintzelkada solteekin soilik daude intsinuatuta; eta beste forma batzuk, hala nola errekastoaren ertza konposizioaren erdian eta zuhaitzen enborrak, lerrorik gabeko tonu kontrasteek bakarrik definitzen dituzte.Pintzelkada solte horiek orban argiekin (gorputz biluzia, alkandora, galtza grisak) eta orban ilunekin (zapatak, txanoa, jakak) kontrastatzen dituzte.Bodegoian modelatua tradizionalagoa da eta kolore urdinak, horiak, gorriak eta argi-ilunak ikusten dira. Ezkerrean igela ikus dezakezue. (Lujuriaren sinboloa.Pinturaren esanahi erotikoa emakumearen hankak eta begirada iradokitzailea lotuz adierazten da.Édouard Manet.Frantziar margolaria eta grabatzailea izan zen, errealismoatik inpresionismorako trantsizioko eragile nagusienetako bat izanik.Bide berriak zabaldu zizkion margolaritzari, alde batetik, bere garaiko gertaera eta usadioetatik hartzen zituen gaiak eta, bestetik, margolaritzaren definizioa aldatu zuen, oihalean marraztutako arrastoen antolamendua bera nabarmentzen baitzuen irudikatutakoaren gainetik.

22.ASKATASUNA HERRIA GIDATZEN.Karlos X.Aren absolutismoaren aurka herria eta burgesia batzen dituen 1830eko uztaileko jardunaldiak aurkezten ditu.1830eko iraultzak Luis Felipe Orleanskoa boterera eraman zuen, burgesiari mesede egin eta herria baztertu zuen monarkia liberala. 1848an beste iraultza bat gertatu zen. Erromantizismo Frantsesean kokatuko litzatekeANALISIAKonposizioa irekia da eta ardatz nagusi bat du, banderaren kolore urdinez, hilzorian dagoenaren alkandoraz eta hildakoaren oinetako polainez osatua koadroaren oinarrian.

Lehen planoan hainbat plano ikus daitezke barrikadan eroritakoak, bigarren planoan herriaren batasunaren sinboloak: burgesa (balizko autoerretratua), menestrala, haurra pistolarekin; hirugarren planoan herria borrokan eta azken planoan hiria Notre Dameko dorrearekin lausotuta.

Gericault gogorarazten duen KONPOSIZIOAN, emakumearengan erpina duen eskema piramidal bat ikus daiteke, iraultzaren beste ikur batzuk dituen askatasunaren sinboloa, txano frigiarra eta hiru koloreko bandera (Gericaulten oihal bat zegoen) dituena, alde batean diagonalean hilzorian dagoen bat, banderaren kolore berberekin, eta oinarrian, berriz, baltsaren hondarrak, baltsaren hondarrak gogorarazten dituztenak.Kolorea, pintzelkada oso solte eta uhinduak, hilzorian dagoenaren urdin eta gorria, askatasunari eta hildakoaren polainei begiratzen diena, tonu okre eta grisen artean nabarmentzen dira. Kolore urdin horiek, dagoeneko azaldu den bezala, ardatz nagusi bat osatzen duen irudizko lerro zuzen bat osatzen dutela dirudi.Argia ezkerraldetik dator, lehen planoko hildakoa (alkandora zuria) bereziki argituz hilzorian dagoenari (alkandora urdina), herriaren batasuna sinbolizatzen duten pertsonaiei askatasuna emanez, beste pertsonaia batzuk lausotuta geratzen diren bitartean, atzealde lurruntsuan Notre Dameko dorreak mozten dira. Sakonera. Hainbat baliabide erabiltzen ditu: aireko perspektiba, hondoko kolore lausotuak dituena; perspektiba geometrikoa, lehen planotik urrundu ahala irudiak gutxitzen dituena; eta eskortzo segida bat, lehen planokoak bezalakoa.Irudien tratamendua errealista da.Erritmoa edo aurreranzko mugimendua, mugimendu iraultzaileari dagokion bezala

Eugène Delacroix. Pintore erromantiko frantsesaren liderra izan zen, Iraultza frantsesaren ondoren jaioa, Ingrese-en aurkaria era bera baino arrakastatsuagoa izan zen. Jatorriz aberatsa zen. Eragin ziotenak, Rubens, XVI. Mendeko pintore veneziarrak, Lord Byron-en poesia.1832an Afrikako Iparraldera bidaiatu zuen. Gaiak: historikoak, exotikoak(orientalismoa), era dramatiko batean irudikatuta. Koloretsuak, dinamikoak ziren. Inpresionistengan eragina izan zuen

23.Rain, Steam and Speed (EURIA LURRINA ETA ABIADA)Eszena garai hartako tren modernoenaren mugimendu modernoena da, Londresera bidean, trenbidea txikitzen ari dela dirudien natura handi baten erdian.Obraren protagonista ez da lehen aldiz modernitatearen sinbolo gisa koadroaren elementu bihurtzen den trena, baizik eta euriak eta lurrunak sortzen duten atmosfera, ia agerian ez dauden formak desmaterializatzen laguntzen duena, hala nola zubia, ibaiaren gaineko txalupa edo trenbidea bera.Trenaren mugimenduari hodeiena, euria eta ibaiko uraren jarioa gehitu behar zaizkio.ANALISIA.Konposizioa irekia da, trenbideak koadrotik kanpo luzatu nahi direlako eta zubiaren begiak osatu gabe daudelako.Horizontalki bi zatitan bana daiteke: goikoak tonu horizko ehundura nahiko harroa du, zurizko sekzioz eta gris urdinxkaz argitua; behealdean formak lausoak dira nekez deszifratu ahal izango lirateke, baldin eta Turnerrek ezkerrean ez balu zeinu zehatzik eman – Txalupa txikia eta zubi handia –, multzoa paisaia gisa berreraikitzea ahalbidetzen dutenak.Koadroaren eskuinaldean eta behealdean, koloreek diagonal beltz bat osatzen dute, ikuslearengana hurbilduz mugimenduan dagoen perspektiba batean. Pintura zuri eta gorriko partikulak, paletako aiztoarekin aplikatuak, makinak mugitzen duen errekuntza-prozesua markatzen dute -lokomotoraren beltzean-. Trena zeharkatuz, kolorezko trazuak ur-gortina gisa, haizeak eramandako euriak seinalatzen gaitu.

Euriak eta lurrunak sortutako atmosfera da protagonista nagusia, argia ahulki iragazi eta inguruak desitxuratzen dituena.Koadroan kolorea da nagusi marrazkiaren gainetik. Lerroak eta inguruak desitxuratuta daude. Kolore nagusiak okreak bezalako lurtarrak dira; marroiak eta horiak paisaian, eta moreak eta urdinak zeruan eta ibaian. Pintzelkadak oso diluituak dira edo materia asko dute eta lokomotoran bezala enpastatzen zara.Erritmoa. Mugimendu efektua dago, trenak guregana egiten duela ematen baitu. Trenbidearen eta erbiaren mugimendu hori (nekez antzeman daitekeena) txaluparen moteltasunarekin alderatzen du.J.M.W. TurnerIngalaterrako margolari erromantikoa izan zen, aitzindaria paisaien lanketan. Bere margolanetan kolorea eta argia jorratzeko ausardia bereizten da; Turnerrek "argiaren margolari" goitizena jaso zuen. Hori dela eta, John Constable garaikidearekin batera, inpresionesten aurrekaritzat jotzen da gaur egun.

24.MARATEN HERIOTZAJoera Neoklakoan kokatuko litzateke.Ikonografia Marat hilda dago bere hezueri-arazoak arintzen zituen tinan. Eskuan du Charlotte Corday bere hiltzaileak harengana iritsi nahi zuen oharra (Maratek ez zuen inoiz irakurri, Davidek hartzen duen lizentzia da). Buru okertua turbante moduko batez estaltzen du, bularreko zauriagatik bizia ihes egiten dionean.Odol-orbanek dramatismoa areagotzen dute Odolaren ibilbide bat dago notatik, ur gorritutik, labana odoleztaturaino daramaten zauritik.Azterketa formalaKONPOSIZIOA.Hutsune zabala, kolore berdea eta itzal beltza nagusi diren goiko espazioan, agian Caravaggioren bizitzaren eta eraginaren ihesa sinbolizatuz.Behealdean, bainuontziaren lerro zuzen eta geometrikoak dira nagusi, egurrezko kaxaren angeluzuzena, eta Maraten gorputzak eta bere besoek triangelu bat osatzen dute. Hain zuzen ere, diagonalean dagoen besoak bainuontziaren horizontaltasuna hausten du.Irudiak etzanda dauden Kristoen ikonografia gogorarazten du eta bere beso eroriak Michelangeloren Pietatearen Kristoa edo Caravaggioren Ehorzketa santua gogorarazten du.Marrazkiaren garrantzia, adibidez, egurrezko kaxan, bainuontzian eta gorputzaren profilean.Oso kolore sinpleak (berdea, marroiak, okreak, zuriak) Argia barrukoa da eta Caravaggioren eragineko argi-ilun indartsu bat sortzen du, iraultzailearen argitasunarekin kontrastatzen duenaIrudiaren eta adierazpenaren tratamendua. Maraten pertsonaia idealizatuta dago, irribarre arin gisa aurkeztuta, eta horrela, margolariak jakobino iraultzailearekin duen kidetasuna erakusten du. Marat modu apalean herriaren zerbitzura bizi zen jakobino gisa aurkezten zaigu, ondorengo elementu sinbolikoetatik ondoriozta daitekeenez. - Bere esku eroriaren ondoan hil zuten aiztoa, lumari eusten diona, basakeriaren eta ideal ilustratuen arteko aurkakotasuna adierazten du. - Kutxa zaharra idazmahai gisa, izarak adabakiekin, bainuontziaren gaineko ohola estaltzen zuen tapete berdeak Maraten laztasuna irudikatzen dute.

- Charlotte Cordayren gutunaren traizioaren aurrean errepublikarraren eskuzabaltasuna irudikatzen du bost seme-alaba dituen alargun bati emateko ohar bat daraman txartel batek.

Egia esan, Marat izaera handiko jakobino nabarmena izan zen, eta El Amigo del pueblo egunkarian artikulu su-eragileak idazten zituen. Horien ondorioz, pertsonaia batzuk heriotzara kondenatu zituzten, hala nola Lavoisier kimikaria, Terror rojo izenez ezagutzen den fasearen barruan, Termidorren Konbentzioaren fasean Terror zuri batekin edo iraultzaile jakobinoen exekuzioarekin erantzun zitzaiona.Lan-mahaiaren saihetseko "a Marat/David/l اan deux" hitzek inprobisatu egiten dute, kausa jakobinoarekin duen lotura adierazten du.Lanaren esanahia politikoa da: margolariak iraultzailearen irudiarekin bat egiten du, mihiseko objektuen sinbolismoan erakusten den bezala.Jacques-Louis DavidNeoklasizismoko eragin handiko frantziar margolaria izan zen. 1780ko hamaekadan, bere historiari buruzko margolan arrazionalek aldaketa ekarri zuten, eta Rokokoaren arinkeriatik apaindura gabeko klasizismo biluzira pasatuz. Antzinako Erregimenaren azken urteetako testuinguru moralarekin bat zegoen.

25.NEKAZARIEN EZKONTZAHerberetan Erreforma protestantearen eraginaren ondorioz sorturiko genero pinturaren adibideetako bat, non nekazarien ezkontza bat irudikatzen den. Honako hau,, berezia dugu, bere horretan erreibindikazio sozial bat egiten ez baden harren, historikoki irudikatutako gaiak Elizarekin eta nobleziarekin zerikusia zuelako. Flandestarren pintura eta Iparraldeko Errenazimenduan kokatuko litzateke.TESTUINGURUAErreforma protestantearen ondorioz, gai berriak irudikatzen, naturaren  behaketa eta imitazioari ekingo diote. Artelan honetan, eguneroko eszena  baten errepresentazioa ikus dezakeg, funtzioa; gai berriak eta trataera berriak sortzea, gizakiaren  bestelako ikuskera bat eskeiniz. IKONOGRAFIA gaiari dagokionez,  arestian aipatu bezala eguneroko eszena baten errepresentazio soziala litzateke. Generoari erreparatuz berriz, narratiboa eta goi-mailako da eta errepresentazio mota, figuratibo, naturalista eta adierazkorra. Begiz ikus dezakeguna, zenbait nekazari aletegi batean ezkontza bateko bazkarian. Jende ugari ageri da, klase sozial ezberdinetakoak (nekazariak, notarioak,frantziskanoa, lur-jabea…), adin ezberdinetako aurrak, atsoak, helduak… Emaztea tradizionalki ageri da, lona berdearen eta koroaren azpian, paperezko koroa buruan duelarik eta ilea solte. Parte hartu gabe; ez jan ez edan,  begiak itxita, irri egiten bakarrik eta eskuak elkartuak dituen bakarra da. Janaria eta edaria ez dira falta (labana, pudina, ogia, garagardoa…)Trataerari dagokionez, ez da irudikapen konstruktibista bat bakarrik, izaera soziologikoa ere badauka. Monumentaltasuna erea  badago,, tamaina handiko koadroa  baita, garairako ezohikoa nekazarien errepresentazio bat  baita. Figurei dagokionez, solidoa eta berotsun zakarrekoa. FORMALAOlio mihisearen gainean litzateke, teknikari dagokionez, pintzelkada fina eta zehatzekoa, argi-ilunen trantsizio leunak bolumena ematerako orduan, kontrol handia erakutsiz. Konposizioarekin sartuz, ihes-puntua ezkerreko izkinan legoke, metodo enpirikoaa nabarituz.. Perspektiba-lerroa argi ikus daiteke mahiari eta aletegiko egiturari esker. Atzeko pertsonaiak txikiagoak aurrekoak baino. Eszena nahiko dinamikoa, baina hainbat elementuk ematen diote egonkortasuna (hormetako egurrak, zutik dauden pertsonaiak) eta tonu laia bere estiloarekin bat.Argiztapena leuna litzateke. Aurpegietan bolumen handia ematen dio, horrela adierazkortasuna gehituz. Argi naturala eta beroa, eszena argitua lortuz, hau da; elementu bakooiotza nabarmentzen da. Koloreak ere tonu beroekin jarraitzen du, erosoa. Marroixkak, okreak, zurixkak nagusitzen dita, gorri eta berdea ere nabarmentzen dira. Jantzi zurien itartez margolanari argitasuna ematen dio, gainontzeko koloreekin alderatuz noski. Gainera erabilitako koloreenk talde sozialarekin bat egiten dute (egurra lastoa…).Bruegel.Flandesko eskolako margolari nabarmenduenetako bat izan zen, Jan van Eyck, Bosch eta Rubens margolariekin batera. XVI. Mendeko garrantzitsuena. Pintore eta grabatzailea izan zzen, baina azkenengo urteetan pintorea gehien bat. Lantzen zituen gaietan; pintura kontzepzio modernoa, gai berritzaileak edo eraberritzaileak, genero txikiak (narratinoak, moralak, apokaliptikoak…). Baita bezero berriei (burgesia hiritarra) lotutako genero txikiko gaiak. Estiloa aipatuz, Italiako manierismoaren eragina (eszena ezberdin zatukatutajo konposizioan), paletaren aniztasun kromatiakoa… 

26. VENUS ETA MAITASUNAREN ALEGORIA Artearen historiako artelan bitxienetako bat, ezaugarritzen duen hoztasunak eta haren irakurketaren buru-hausteak garaiko klase hegemonikoaren gustuak eta nahiak agerian uzten dituelarik. Errenazimendu Italiarra, Cinquecento eta manierismoan kokatuko litzateke.  Manierismoaren ezaugarri guztiakikus ditzakegu: deformazioa, luzapena, eertasunaren subjektibotasuna, konposizio konplexua, irudimena; Bronzino-ren estiloarekin bat. TESTUINGURUA Borzino-k Medicien gorterako lan egin zuen, Florentzian, eta lan hau; Cosimo I d´Medici-k, Frantzisko I Frantziako erregeari opari bezala emandakoa dugu. Honen funtzioa, zehazki ez da jakina, baina uste da atsegina izetekoizan zela. Modu honetan garaiko patroien gustuak eta nahiak agerian gelditu zien (arte elitista, intelektuala). IKONOGRAFIA Gaiari dagokionez, hau ere ez jakina da, maitasun alegoria bat dela uste da. Generoa berriz, mitologiko, narratibo eta goi mailakoa; eta errepresentazioa berriz, figuratiboa, errealista eta idealizatua litzateke.Begi utsez ikus dezakeguna hurrengoa litzeteke: Venus eta Cupido, inoiz ez ikusitako era batean. Venus erdian dago ia dena harturik, urrezko sagar batekin eskuan eta ezerralde behean usoa. Bera inguratzen, Cupido eta venus gezi batekin hegoetara apuntatuz, biak musuka eta titia helduz. 5 pertsonaia gehiago ere ageri dira, uste da; eskuinaldean, haur txikiak lore petaloak jaurtitzeko dagoela, eromena, plazerra,  bere aurpegia, txintxarriak…Atzealdean; neskatila bat ilunpean suge gorputzarekin, ezti-abaraska (goxotasuna, tentazioa), neskatilaren lehoi hankak. Goian: Denboraren aita(kronos mito zaharrean), Hare erlojua harea erori; Goian ezkerrean; maskaraaurpegi bat duela dirudiena  (ahaztura, gaua, iruzurra). Ezkerrean, figura bat eskuak buruan, garrasika (sifilisa uste). Behean ezkerrean, ohian urdin handia, goian kronos euzten hostoak kentzeko. Traraera aipatzeko, Venus eta Cupido, ama semea liratzeke, beraz intzestua (erotismoa)  bertan dago, baina esan daiteke bi hauek erotismo gabe musukatzen ari direla, eszena hotza sortuz. Aipatu behar elementu bero bakarrak bi hauen masailak eta belarriak direla, gainontzekoak; ziri-grisa, hogtzak, hondo urdina. Denak zerbaiti erreferentzia egiten dio (poesia bisuala, hitz-jokoa, asmakizuna). FORMALA Osagai plastikoa olioa egurraren gainean litzateke, teknika berriz; leuna, lisoa eta ez nabaritua. Koloreak, dizdiratsuak, eta nagusi hotzak (urdina asko). Argiztapena aipatuz, elementuak aurrera eta atzera bereizten ditu, horrela hierarki bat emanez, chiaroscuro teknika erabiliz. Ipatzeko, gorputzak luzatuta daude, adinde garbia Cupido. “Serpentinata” teknika ere ikus dezakegu C eta V zig-zag moduan. Konposizioan, Dinamikoa dela ikus daiteke, orain aipatutako zig-zag errepikapena, pinturaren metaforetako bat litzateke, gauzen esaanhaia eta euren artean nola harremandu begiratzera eramatea.Errenazimenduak emandako konposizio orekatu eta harmonikoa ez dago kasu honetan, gauza asko baitaude ikusteko. Koros-en besoak lientzoaren goialdea nabarmentzen du, baina lientzoaaren behealdea ere nabarmenduta dago.BONZINOJacopo Pontormo-ren ikaslea izandakoa, Florentziako estilo manieristaren fundatzaileetako bat. Bronzino du ezizen, haren erretratuko subjektuen itxura ilunagatik. Estiloari dagokionez, Hotz suabea, urruntasuna ezartzen du ikusle-erretratu harremanean. Ia akedemikoa zen, baina  irudimen poetikoa, intelektuala.

27. KULUNKAFragonarden karrera artistikoan eman den aldaketaren artelanetako bat, aristokraziako enkargu pribatuak izatean ezaugarrituko dena, beraz; garaiko klase sozial hegemoniko horren gustuak eta izaera sekretuak agerian utziko dituena. Rococo estiloari dagokio

.IKONOGRAFIA.Gaia

maitasuna eta erotismoa litzateke, generoa erretratua, narratiboa eta goi-mailakoa, eta errepresentazio mota figuratiboa eta idealizatua.Begi utsez ikus dezakeguna  hurrengoa litzateke: Neska ba aristokraziakoa kulunka batean (pertsonaia nagusia, zetazko soineko arrosa eta parpailak, gerruntzea, bularra, idunekoa, kapela, jaurtitzen duen pantufla). Honi bultzaka, gizon zahar bat bere senarra dena. Behean ezkerrean, maitalea (etzanda, bere soinekoaren azpitik begira, ezkerreko besoa altxatua haren desira eta maitasunagatik gaindituta). Aristokraziako lorategi landatu batean aurkitzezn dira (Kulunka belus gorrikoa eta urre kolorekoa, eskultura esanguratsuak(rokoko eskultura bat mutil gaztearen gainean, Cupido litzateke isiltzeko esanez)Hostotsua natura asko  historiaren sentsualite+atearekin harremandua).Tratamendua aipatuz, hotza, luxuzkoa, elegantea, erotikoa eta sentsuala litzateke.

FORMALA

Osagai plastikoa olioa mihisearen gainean litzateke, teknika zaindua , leuna, espresiboa eta azkarra erabilzten du. Aldaketa tekniko hauek  Fregonard-entzat ziren, enkargu pribatua baitzen, azkarra berriz neskaren soinekoaren parpailetan ikus dezakegu bereziki. Konposizioari dagokionez, nahiko simetrikoa dela esan daitek (neska erdian arreta gunea izanik, alde  bakoitzean bikote bat), kulunkaren lerroak, neska eta maitalea dagonalean daude (barrokotik hartua) (Neskatilaren soinekoaren mugimenduan dinamismoa areagotzen du), argiaren bitartez plano ezberdinak bereiz ditzakegu. Koloreari dagokionez, argitsuak, gizgiratsuak, leunak eta pastela ikus ditzaekegu. Zenbait zonalde kolore ilunekin daude kontrastea sortuz,Berdexka eta arrosk ere badaude, kolore osagarriak neskaren figura nabarmentzeko.

Jean-Honoré Fragonard

Margolaria eta gabatzailea izan zen, bere pinturak, oparoak eta hedonistak ziren. Frantziako iraultzan bertatik ihes egin behar izan zuen, bere izena gortearen munduarekin lotuta baiztegoen, Luis XV-rentzan enkargu ugari egin zituen hain zuen. Lan hau haren karreraren trantsizio unean nigindako litzateke, tamaina handiko pintura ezagunenetako bat.