Sarako eskola axular

- Pedro Agerre Axular (Pedro Daguerre Azpilicueta)

1556 jaio Urdazubi, Nafarroan eta 1644 hil Lapurdin.

Idazlana: Gero, 1643. Euskaraz idatzi den maisulanik nagusiena.

Sarako Eskolako partaidea, beste kide batzuk Materra eta Joanes Etxebarri.

Axular baserrikoa zen, horregatik Axular goitizenaz ezagutzen zen.

Ez dakigu non egin zuen ikasketak, Urdazubiko monasterioan pentsatzen da.

Ondoren, Iruñera joan zen, giza-zientziak, erretorika eta filosofia ikasi.

Salamancan Teologiako hiruzpalau urte egin zituen; Koldo Mitxelenaren senitarteko batek 1972an haren titulua aurkitu, eta Axularrek Gero bere liburuan bi irakasle aipatzen ditu.

1596an apaiztu, Tarbesen (Frantzian).

Sarako erretoreak kargua utzi zuenean, Axularri eman 1600. Urtean. Gogor borrokatu lortzeko, ez zelako Frantziakoa. Donibane Lohizuneko Harostegitar Joanes izeneko apaiz batek hori leporatu, esanez ezin zela izan frantziarra izan gabe.

Frantziako Enrike IV.Aren oniritzia jaso eta Sarako erretore gisa luze bizi zuen.

Azkenik hil.

Garai aberatsa.

Egoera politikoari, Espainia eta Frantzia bereizi behar dira:

Espainia berakada

Frantzia goraka zihoan.

Bi herrialdeak katolikoak, Frantzian jakin-nahia piztu.

1569an Pirinioetako Bakea sinatu.

Garai baketsua zenez, kultura lantzeko garai aproposa.

Erlijioari dagokionez, liburua idazterakoan, katolizismoa finkatuta zegoen.

Frantzian, guda garaia amaituta zegoen.

Gero bi partetan partitua eta berezia da.

Misterio txiki bat: zergatik jartzen du partitua dagoela?

Emmanuel Intxauspe eta Lafitte-ren ustez, liburuan daude.

Adineko gizona zenez Axular, lana nahiko desordenaturik egin zuen.

Villasante eta Haritchelharren ustez, daukagun Gero lehenengo zatia da eta bestea ez zuen izan denborarik idazteko eta galdu egin da.

Axular maisu izan zen, eta askok jotzen dute euskal prosaren maisua dela.

Liburua itzuliz, mezu bat du: “Gizonak luzamendutan aritu gabe, ekintzak onak geroko utzi gabe, Jainkoarengan bildu behar”.

Hizkera: Urdazubiko lapurtera, erraza eta herrikoa.

Hiru zati: “Gomendiozko carta”, “Iracurtçaileari” eta “50 kapitulu”.