Protoiak neutroiak eta elektroiak

1-sistema materialak:
2mota(substantzia/puruak)-konposizioa dute-propietate fisiko zehatzak dira-ezin dira berrezi proaezu fisikoen bidez ad:diamantea,burdina,ura.elementuak:substantzia simpleagotan banatu ezin diren substantziak(ad:urrea,c,fe)konposatuak:elementu sinpleagotan banatu ahal diren substantziaknahasteak:)-konposizio aldakorra dute-substantzia puruak elkartuta eratzin dira-prosezu fisikoen bidez bereiz daitezke(ad:kafe,itsasoa)formulak:
nasaren%M solutua-Atomoa:k.A v mendean, Enpedoklesek uste zuen materiaren osagaiak 4 elementu hauek ziren:lurra, ura , airea eta sua2.1Daltonen teoria atomikoa:printzipioak:-materia atomoa deritzen partikula txiki, berezi eta zatiezinez osaturik dago-elementu baten atomoek masa eta propietate desberdinak dituzte-elementu desberdinen atomoen kantitate finkoak elkartzen diren, konposatuak eratzen dira,eta konposatu baten atomoek masa eta propietate berberak dituzteatomoa:elementu kimiko baten zatia bat, elementuaren propietate berberak diruen partikularik txikiena.elementuak:atomo berdinez osatutako substantziak dira. “konposatuak” atomo desberdinek osatutako substantziak dira, eta zenbakizko erlazio bakun bati jarraituz eratzen dira.2.2 egitura atomikoa:partikula azpiatomikoak:elektroiak:karga negatiboa eta oso masa txikia duten partikulak dira.protoiak:karga positiboa duten partikulak dira, eta haien masa elektroiena baino 1837 haldiz handiagoa da. neutroak: karga gabeko partikulak, protoiaren masa antzekoak dutenak.2.3 eredu atomikoak: hiru daude :homson-en eredu atomikoak(pegata) : elektoiak esfera horretan txertaturik zeudela pentsatu zuten.rutherford-en eredu atomikoak(inguruan):-atomoaren masaren zatirik handiena eta haren karga positibo osoa atomoaren erdigunean daude:. - nukleotik kanpo elektroaiak daude nukleoaren inguruan biraka, orbita zirkularretan.- frogatu egin zuen atomoa ez dela trinkoa:hots, haren zatirik handiena hutsa delabohr-en eredutik gaur egungo eredu atomik:nukleoa:atomoaren erdigunea da,eta bertan daude protoiak eta neutroiak.Atomoaren masa nukleoan kontzerbaturik dago,elektroien masa hutsala baita protoien eta neutroien masaren aldean.azala:atomoaren kanpoko aldea da,eta elektroiak dauzka,nukleoaren inguruan biraka,orbita zirkularretan.atomo guztietan,nukleoko protoi kopurua eta azaleko elektroi kopurua desberdinak dira.Hortaz,atomoa elektrikoki neutroa da.elektroiek ez dute orbita zehatzetan biratzen nukleoaren inguruan,baizk eta orbitalak betez banatzen dira.orbitalak: nukleoaren inguruan dauden eskualdeak dira,eta,haietan,energia kantitate zehatz bat duen elektroi bat aurkitzeko probabilitateaoso handia da.2.4 zenbaki atomikoa eta masa-zenbakia: z=p+ kopurua (beti behean) / a=p+ rta n kopurua3 elementuak:3.1 interes biologikoa duten elementuak:bioelementuak materia biziaren parte diren elementu kimikoak dira.3.2 ioiak: proti eta elektroiak zenbaki diferentea (beti elektroiak kanbiatzen dira)3.3isotopoak: elementu berdineko (z berdina(p eta e) behean daude) atomoak  baina A desberdina dutena(n desberdina(goikoa)Erradioaktibitate: deritzon fenomeno fisikoaren  bidez, nukleo atomiko ezegonkorrek partikulak edo erradiazioak igortzen dituzte, eta, ondorioz, beste mota bateko nukleoak enaturala:naturan dauden isotopoek igortzen dute.               artifizial edo induzitua: zenbait isotopo egonkorrek igortzen dutena.fisio nuklearra: erreakzio nuklear bat dErradiosotopoak elementu baten isotopo erradioaktiboak dira.Erradiosotopo baten erdibizitza edo erdidesintegrazio haren lagin baten nukleoan.aula periodikoa:   dimitri mendelev eta lothar meyer taula periodikoa aurkeztu zuten.guztiak beren propitateen arabera ordenatuta zeudela.

taula periodikoan elementuak ezkerretik eskuinera eta goitik behera jartzen dira zenbaki atomiko txikienetatik handienara.

Periodo

: elementu guztiek maila elektronikoen kopuru bera dute.(2)s

Talde

: elementu guztiek  egitura elektroniko bera dute.Berreketa (sª:t=ª/dª:t=ª+2/pª:t=ª+12)

Metalak: taularen erdigunean eta ezkerrealdean kokatzen dira.Elektroiak emateko joera dute.

ez-

Metalak

: taularen eskuinaldean daude, Elektroiak hartzeko joera dute.

Erdimetal

: b, si, ge, as, sb, te, po, et at.

gas nobleek:talde bereizia osatzen dute.

4.Gaia)lotura kimikoa:substantzia baten atomoen molekulen edo ioien artean ezarritako lotura da

zortzikotearen araua: Gas nobleak oso egonkorrak dira, isolatuta egoteko joera dute. Naturan ez dute atomo elakrketarik eratzen. Zortzi elektroi dauzkate mailarik azalekoenean , gas nobleen konfigurazio elektronikoa. Elementuen atomoak elkarttzeko joera dute, egonkortasun handiagoa lortzeko. Atomoen artean lotura kimikoak eratzen dira. Mailarik azalekoenean zortzi elektroi izatea lortzen dute atmoek gas nobleek bezala.

Lotura motak:

Lotura ionikoa:aurkako zeinua duten ioien arteko erakarpen indar elektrostatikoen ondorioz eratzen den lotura.

Substantzia ionikoen propietateak

gogortasuna: gogorrak

egoera fisikoa giro tenperatura:solidoak

fusio puntua: altua

irakite puntua: altua

disolbagarritasuna: uretan disolb adaitezke

eroankotasun elektrikoa: ur disoluzioan edo urtuta daudenean

Lotura kobalentea: elektroi bikote bat edo geihago partekatzen dituzte.

Lotura metalikoa: metal atomoen arteko elkarketa da.

elementu metalikoen atomoek galdu

ioi horiek kristal sare bat eratzen dute espazioan