Poesía de nadal en galego

Nos sec.Esc. A parte da poesia hai prosa e teatro.
Na prosa dos sec. Esc. Destaca o teatro.   Relazon do corta executoria: na que se narra a decapitacion de Pardo de Cela e do seu fillo. O teatro non e moi habitual, porque tiña que ser representado e non podia.  Destaca: Entremés famoso sobre a prosa do Río Miño, (unha obra na que se describen os conflictos que hai no río Miño para pescar entre galegos e portugueses). A parte de todo iso hai unha lit. Popular Pode ser: ···a)Poesia popular: destacan:··1-Poesia de circunstancias: aquela que se debe de algunha circunstancia que causou a atencion do pobo.
Por exemplo: O asasinato de Pardo de CEla e o seu fillo. Ataque dos piratas a Cangas.··2-Poesia que fale do traballo do campo.··3-de Festividades: Panxoliñas, cantares de reis...··4-Os cantares de cego_: Cantares que informan das causas que acontecen nun pais.···b)-Narrativa popular: a pesar de que o galego estaba prohibido na impresion de libros, o pobo non deixa de contar nesta lingua contos, anecdotas, chistes... Unha parte moi importante teñen temas relixiosos, falan da Virxe, dos santos, Xesus..···c)- o teatro popular: o pobo non deixa de facer certas repres. Teatrais, qeu moitas veces teñen que ver con epocas do ano. Exemplo: o entroido; Outras veces teñen que ver on festividades relixiosas.

PREREXURDIMENTO-CONTEXTO HISTORICO: no 1789 ca Rev. Francesa extendense ideas de liverdade, tras isto vira o periodo Napoleonico que impora unha certa uniformacion. Aparece o Romanticismo que lle da valor a cultura popular, as tradicions, poder do pobo e linguas minorizadas. A Guerra de Independencia, Gz sufre esta guerra durante o s. XIX contra os franceses, estes tiñan herdadas da Rev. Francesa, igualdade, liverdade e fraternidade. A Igrexa non esta de acordo. A consecuencia disto e que os franceses van ser expulsados de Gz. No 1846 apareceu o movemento provincialista, levantase e e apoyado por un grupo de intelectuais, e protestas porque nos tratan como unha colonia. Fan un goberno en Santiago e España manda as suas tropas e na batalla de Cacheiras, perde jGz. O goberno e detido, levanos a xulgar e en Carral fusílanos.

A SOCIEDADE GALEGA: era rural e posuia un sist de propiedade denominado foros, polo cal a nobreza e a Igrexa reciben un pago en especie. A propiedade da terra estaba nas mans da Igrexa e dos fidalgos, os campesiños teñen moi pouco polo cal a opcion q lle queda e emigrar, esta faise principalmente a América, 1º a Cuba a facer o traballo dos escravos e logo a Arxentina.

SITUACION LINGUISTICA E CULTURAL: nas cidades as clases "acomodadas" usan o castelan e pouco a pouco a xente que ten tacto con eles tamen. A marxinacion da nosa lingua crea prexuizos na sociedade. Dentro da lit galega aparecen 2 etapas: ···a) Lit de Circunstancias (1808-1831): o gran feito historico foi a invasion dos franceses (1808-1809). Van aparecer libros nos que animan aos galegos a participacion do conflicto. A maior parte destes textos foron creados pola Igrexa e estan pensados para ser ditos en alto. Destacara:"O Labrador que foi sarxento" ou "Proezas de GZ". Dentro de esta etapa estaria a figura de Nicomedes Pastor Diaz, cmo poeta escribe "Alborada" e como autor de teatro a peza "Casamenteira".···b)Etapa do precutores(1833-1863) dentro desta etapa destaca a creacion dun concurso literario chamado "Xogos Florais" na Coruña, ao que se presentaran varias obras en galego que acabaran sendo premiadas, as obras premiads publicaranse no album da caridade. Entre os percursores + import destacan: **Xoan Manuel Pintos: Abogado de  SdC q escribe un libro fundamental para a nosa literatura: "A gaita gallega" que trata dun tambolireiro castelan e un gaiteiro galego, esten teñen un dialogo acerca da nosa lingua e cultura. O tambolireiro descoñece todo sobre Gz, pero pouco a pouco vai sentindo un amor pola nosa lingua e termina falando galego. **Francisco Añón: sufriu o desterro polas suas ideas, marcha a Inglaterra, Madrid. E defensor do provincialismo e tiña ideas sociais moi avanzadas, fara o poema " A Galicia" e gañara os Xogos Florais. Morrera na miseria en Madrid, enterrado nunha fosa comun e sera rescatado por Curros Enriquez facendo protagonista de unha das suas obras.

O REXURDIMENTO: CONTEXTO POLITICO: o rexurdimento basease no galegismo que e un movemento en defensa do galego. Este movemento vai ter varias fases: ···a)Provincialismo: tamen lle chamamos Martires de Carral, dps dunha revolta no ano 1846 son fusilados en Carral, pola cal se crea de novo a Xunta de Goberno de Gz e se di que se nos trata como unha colonia da corte. Entre os provincialistas + import destacan: Faraldo, Añon ou Salís. Pouco a pouco este movemento vai dando lugar ao FEDERALISMO que e a creacion de distintos estados dentro dun comun. Os provincialistas non se van dar de conta de empregar o galego para defender Galicia, mesmo pensan que non e unha lingua. ··b) rexionalismo: movemento que defende os intereses de GZ e a sua cultura, que tamen se vai dar en Cataluña e no País Vasco. Eles van empregar xa a lingua galega porque saben que e  a marca de identidade do pobo. Manuel Murguia e a figura + import.

A CULTURA E A LINGUA GALEGA: o Rexurdimento segue a potenciar a lingua e cultura de Gz dos ilustrados (Padre Sarmiento). Os membros do Rexurdimento saben q e moi importante q o pobo coñeza a sua cultura e historia para estar orgulloso dela e non deixarse dominar. Pra conseguir esto van potenciar:··a) A prensa: o 1º xornal que ten moito exito nesta epoca sera: "o tio marcos da portela" (lamas carbajal). Eles saben q facendo un xornal van chegar a moita + xente q facendo libros. Tera un caracter anticaciquil, nel denunciase os abusos que se cometen sobre os labregos. Tera moita repercusion. ···b) A historiografia: saben que teñen que estudar a historia se queren que o pobo se sinta orgulloso e sexa libre. O problema e q descoñecen datos de Gz, porque nos sec osc. Se intentaron destruir. Pero decataranse de que Gz ten unha cultura propia cuns xacementos diferentes que os resto da Peninsula e unha importante pegada celta. Eles van esaxerar ese pasado, 1º pq non teñen todos os datos e tamen para q o pobo se sinta orgulloso. Entre as esaxeracions seria decir que a nosa lingua e celta ou subliñar o caracter da nosa raza celta. Conseguen acertar moitas das apreciacions e que o pobo se sinta orgulloso de ser celta, entre os historiadores + importantes destacan: Manuel Murguia (o home de rosalia) e Vicetto. ···c)A lingua galega: decatanse de que se escriben na nosalingua tñen que estudala e intentar facer unha norma comun. Pra estudalo deciden facer diccionario, vocabulario.. Destacan gramaticas de Marcial Vayadares e Saco Arce.

LIT GALEGA: no rexurdimento destaca o emprego da poesia entre os escritores destacan: ··a)Valentin Lamas Carbajal: director do Tío Marcos da Portela. Quedou cego estudando en Compostela pero decidiu apoiar a cultura e pobo galego. Escribe versos q defenden o campesiñado e que falan do medio rural:"Espiñas, follas e flores" ou "A causa das aldeas". Tamen escribe " O Cateciemo do Labrego" basease no catecismo da Igrexa Catolica, denunciando o caciquismo. O libro e todo un exito.···b)Manuel Leiras Pulpeiro: medico moi progresista e avanzado de Mondoñedo. Vaise afrontar ao poder relixioso e ao poder dos caciques, seus versos estan recollidos en "Cantares Gallegos". Seus poemas seran anticlericais, patrioticos (defensa de GZ) e costumistas (dos costumes do campo).···c)Manuel Lugris Freire: poeta que chegchara a ser presidente da RAG ten a "sorte" de que morre no 1936. Destacara: "soidades" ou "arclencias". ···d)Antonio Lopez Ferreiro e coengo foi o q acabou por "redescubrir" o corpo do apostol. Esta en contacto con archivos historicos, coñece moi ben a historia de Gz, e sabe que na IM a nosa lingua foi moi importante. Escribita novelas historicas, pq ten moito coñecemento da historia e pq quere escribir as suas novelas en galego e sabe que na IM todos falan galego. Novelas + import.: "O Niño de Pombas", "O Castelo de Pambre" " A Tecedeira de Bonaval"( nesta contanos a historia da filla dunha tecedoira que ten 2 pretendentes de diferente clases sociais, o + rico comete un asasinato e implica o outro, pero ao final a verdade e o amor prevalecen)···e)- Marcial Valladares autor da 1ª novela escrita en galego: "Maxima ou a filla esporea", e unha novela diglosica, ainda que o 90% esta en galego, o autor non sabe como poñer a clase alta, e deixaos falando en castelan. Esta obra contanos a historia de maxima abandonada, que e filla dunha violacion. Na obra aparece a intriga e a anagnosise (proceso de descubrimento). 

O TEATRO: en Gz ten o problema de que as nosas cidades son peques. Quen vai ao teatro non fala galego. Saben que o teatro e un medio excelente para trasmitir as suas ideas, pq permite chegar a xente analfabeta. A 1ª obra de teatro e "A fonte do xuramento" de de la iglesia. Tamen hai teatro historico, que intenta resaltar aqueles feitos da nosa historia para que os coñeza o pobo, destacan: "Pedro mandruga" un home que se enfrenta aos Reis Catolicos defendendo a Gz, e e de Cuverno Piñol.