Percorrendo a Poesía Galega: Catro Textos Clave

1. “A espada de Escalibor” – Ramón Cabanillas

Este poema de Ramón Cabanillas, incluído en Na noite estrelecida (1926), pertence ao nacionalismo literario galego, onde se glorifica unha Galicia heroica. A figura de Merlín, “o celta armoricán”, e a espada sagrada evocan raíces célticas e simbólicas cristiás como o “Xordán”. A intención do autor é exaltar un pasado mítico para inspirar un futuro digno. Está escrito en versos alexandrinos (14 sílabas) agrupados en dúas estrofas: a primeira de 10 versos e a segunda de 6. Non segue un esquema de rima fixa, e o ton é épico e culto. Destacan recursos fónicos como a aliteración (“dos fados escuros”), recursos léxicos como cultismos (“ardentía”, “diviño”), e recursos sintácticos como enumeracións (“ás nubes da tormenta, á ardentía do lume”). A voz lírica é narradora e exaltadora, e diríxese á comunidade galega. A espada simboliza un legado espiritual e guerreiro. O poema remata cunha visión esperanzadora: “que por riba dos tempos leva ó trunfo diviño”. O título remite á lenda artúrica como metáfora dunha Galicia chamada á grandeza.

2. “A Basilio Álvarez” – Ramón Cabanillas

Este poema pertence á obra No desterro e sitúase dentro da poesía social e agrarista de principios do século XX. Cabanillas homenaxea a Basilio Álvarez, símbolo da loita labrega contra o caciquismo. O autor, comprometido co movemento agrarista galego, usa a metáfora do “sementador” para representar ao líder que esperta ao pobo. Está estruturado como un soneto con catro estrofas: dous cuartetos e dous tercetos, en verso endecasílabo e rima consonante ABBA ABBA CDC DCD. O estilo é elevado e épico. Entre os recursos fónicos, destaca a aliteración (“berro e comezar a sega”), recursos léxicos como metáforas agrarias (“o trigo dos beirais”) e recursos morfosintácticos como a interpelación directa (“¡Sementador!”). O poema combina imaxes do traballo coas da loita: “tráxico brillo de puñais” ou “ruxidos guerreiros”. A voz lírica é colectiva e mobilizadora. O tema principal é a loita pola xustiza social, representada pola sega como acto de revolución. O poema remata cun chamamento directo: “xa é hora de dar o berro”, expresión dunha Galicia que esperta.

3. “Sós” – Manuel Antonio

O poema “Sós”, da obra De catro a catro (1928), forma parte da vangarda galega, influenciado polo ultraísmo e o futurismo. Manuel Antonio experimenta coa linguaxe poética e con novas formas de expresión do eu, vencellado á soidade existencial. Carece de estrofas regulares, con versos libres e curtos, sen rima. A disposición gráfica e os espazos en branco suxiren baleiro, silencio e abandono, como no verso final: “nós.”. O poema mostra carácter culto e experimental. Emprega recursos léxicos náuticos (“singradura”, “paquebote”, “veleiro”), recursos fónicos como a musicalidade do ritmo fragmentado, e recursos morfosintácticos como a omisión de conectores e puntuación, que xeran unha linguaxe aberta. Destaca a metáfora central: “O cadáver do Mar / fixo do barco un cadaleito”, que simboliza a fin das esperanzas. A voz lírica é un “nós” colectivo que expresa a soidade, o illamento e a incomunicación. O poema é unha alegoría da vida como travesía sen rumbo, cunha Galicia sen mar nin barco, sen identidade nin destino. O título reflicte o estado emocional dos protagonistas: abandonados, sen futuro.

4. “Longa noite de pedra” – Celso Emilio Ferreiro

Este poema, publicado en Longa noite de pedra (1962), é unha obra central da poesía galega social da posguerra. Ferreiro expresa aquí a súa experiencia vital: a reclusión e represión durante o franquismo. É un símbolo da situación política e espiritual de Galicia. Está composto en versos libres, sen rima nin estrutura estrófica fixa. A anáfora de “de pedra” crea un efecto fónico monótono e opresivo, reforzando o tema da inhumanidade. A disposición escalonada dos versos engade densidade e claustrofobia ao poema. Os recursos léxicos son simbólicos: a pedra representa o castigo, o medo e a falta de liberdade. Usa tamén enumeracións (“as cadeas, o aire, as fiestras...”) e antítese: a vida fronte á morte, o “eu” que morre dentro da prisión. A voz lírica é individual, íntima, mais representa unha dor colectiva. O tema é a opresión política e o sufrimento existencial: “eu, morrendo nesta longa noite de pedra”. O título é metáfora dunha noite interminable, sen luz nin esperanza, símbolo da ditadura e do esquecemento.