Obabakoak euskaraz pdf

ALDIZKARITZA

XIX. Mendearen 2. Erdian euskal gaiez interesaturiko Aldizkarien emaria eta indarra ugaritu.XX. Mendean argitaratzen hasitako Aldizkari zerrenda baten aipamena egingo dugu. Euskaraz eta euskararen Hurbileko gaiez arduratu edota arduratzen dira.Aldizkari hoietan, espezialistek Idatzi eta hartzailea ez irakurle arrunta. Euskaraz beste hainbat hizkuntzatan Idatzitako artikuluak aurkitu.

-Revista Internacional de Estudios Vascos (RIEV)

1907an hasi.RIEV siglekin ezaguna.1922an Eusko ikaskuntzak ardurapean Hartu. Euskararen eta euskal munduaren inguruko azterlanak zabaltzea helburu. Munduko espezialistei ta euskaltzaleei zuzenduta.Euskaraz, gaztelaniaz, Frantsesez, ingelesez eta alemanez idazten, 1936an Espainiako Gerra Zibilak Isilarazi.1983.AnEusko Ikaskuntzaren babespean, berriro hasi kaleratzen, Oraindik dirau.

-Euskera

:Euskaltzaindiaren agerkari ofiziala, baina Euskaltzaindiaren erabaki ofizialez gainera, iker- eta azterlanak ere argitara. 1910an sortu. Espainiako Gerra Zibilagatiko etena jasan ondoren, 1953an Berrekin. Urtean 3 ale kaleratzen. Idazkiak euskaraz bestelako hizkuntzetan ere Onartzen.

-Egan-Euzko Gogoa-Karmel-Jakin

:Jakin 1956an kaleratu 1 aldiz.Bihilabetekaria da.Euskal gaiei lotua, Euskara hutsean kaleratzen gaur Egun.Web gunea jende gaztea idatzi .

KAZETARITZA

Kazetaritza Gaurkotasun handiko literatura-generoa.EUSKAL KAZETARITZA IDATZIA:Euskal prentsa idatzia XIX. Mendean sortua.Historia idatzia baino lehen, kazetaritzaren historia Aurrean-edo liratekeela bertsopaperak. Bertsopaperak, bertso idatziak. Bertsipaper-idazleen artean ez zona handiko bertso-kantaririk falta. Bertsopaperak, , notiziak emateko, kritikak/salaketak egiteko, garaiko iritzi Publikoan iritzia sortzeko edota hura alde batera edo bestera lerratzeko ere Erabili.1815etik 1936raXIX.Mendean,
Iparraldean Hasi giro politiko nahasia –santujaleak- eta antiklerikalak zirela sortu ziren: Le Réveil Basque (urte bat iraun) eta Eskualduna.Eskualdunak bide luzea, argitaratzen Jarraitzen Herria izenarekin.Nafarroan Arturo Campionek Revista euskara izeneko Urtekaria kaleratu XIX. Amaieran.Amerikan (Argentinan) Laurac Bat gaztelaniaz Gehien bat tartetxoa euskaraz. Estatu Batuetako (Los Angeles) California-ko Eskual Herria. Biak astekariak.XIX.Mende amaieran, Bilbon, El Correo vasco Egunkaria kaleratu euskaraz/gaztelaniaz.1913tik 1937ra Euzkadi izeneko egunkari Nazionalista argitaratu, euskaraz/gaztelaniaz.
XX.Mendeanhasieran aldizkari kopuru asko Sortu. Astekari eta hilabetekariak gehienak; gai kultural, erlijioso ta Politikoak.1919an Zeruko Argia hilabetekaria, gaur egungo Argia, euskara Hutsezko informazio orokorreko astekaria, astero iristen dena. Argia.Eus web Gunean irakurle gehien.1939tik 1975era:1936-1936ko gerratea Eta gerra ostea eten lazgarria euskal munduak. Egina izeneko egunkaria kaleratu 1937ko urtarriletik ekaina bitartean euskara hutsean, ohiko egunkari baten sail Guztiekin, publizitatea barne. Bizkaian zabaltzen gainerako euskal eremu guztia Golpista frankistek hartua zutelako Hegoaldean.Aldizkarien artean daude: Anaitasuna euskara batua bultzatu, eta Goiz Argia euskara batuaren kontra. Biak Aldizkari erlijioso izatetik informazio orokorreko izatera.Iparraldean Gure Herriak ikerketa/literatura lanak eman argitara.Hegoaldean, frankismo garaian, Kaleratzen ziren aldizkariak erlijio-aldizkari lege-itxurapean egiten zuten, Zentsuragatik. Zentsurak, isunak, itxialdi.Mehatxuak eta benetako itxialdiak askotan Ezarri zizkien.1975etik aurrera:1975ean, Franco hil ondoren, euskal prentsarentzat aro berria hasi. Askatasuna sentitu prentsak eta bizitza publiko osoak. Euskal Prentsak eta EHn gaztelaniaz publikatzen dutenentzat seinale ona .Prentsa-eredu Elebiduna indarberritzen, Punto y hora de Euskal Herria, Garaia edo Ere.Astekari Izan, informazio orokorra zabaltzen eta  elebidunak.Garai horretako giroan kokatu Deia eta Egin eguneroko Elebidunak. Biak 1977an hasi. Egin Espainiako aginte judizialak itxi zuen. Gara Egunkari berriagatik trukatu.Baina XX.Mendeak, Euskaldunon Egunkariaren jaiotza 1990ean. 2003an, Egin itxi zuen aginte judizialak itxi Euskaldunon Egunkaria Ere. Handik lasterrera, Berria egunerokoa jarri.XX.Mendeko  fenomenoa da tokian tokiko herri-aldizkari Deituena ere. Aldizkariok euskara hutsekoak, eta herriko jendera iristea Helburu, herriko/eskualdeko kontu eta arazoekin.

EUSKARAREN (KANPO) HISTORIA

:Hizkuntzen azterketan bereizketa  bi kontzeptu hauen artean: hizkuntzaren Barne-historia eta hizkuntzaren kanpo-historia.-Hizkuntzaren barne historiahizkuntza-dokumentuek ematen Dizkiguten datuez arduratu.Euskara hizkuntzaren sistemaren barne-historia Osatzeko, beraz, euskarak bere historian ematen dizkigun datuez baliatu behar Da: Akitaniako hilarrietako izenetara, Etxepareren, Leizarragaren eta Historiako beste hainbaten testuetara jo behar. Diakronikoa: hizkuntzak nolako Aldaketak izan dituen historian zehar.Sinkronia:
hizkuntza , une konkretu batean, nolakoa den.-Hizkuntzaren Kanpo-historia:zein herrik Hitz egiten duen, beste zein herriekin izan dituen harremanak, zein den Hizkuntzaren jatorria…MUNDUKO HIZKUNTZA FAMILIAK -Hizkuntza genetikoki Bakartuak: euskara, ainua-Indoeuroparrak.Oso Zaila da jakiten munduan zenbat hizkuntza dauden, baina, zientzialarien ustez, 5000 edo 6000. Euskara hizkuntza genetikoki bakartuak izeneko multzoan ageri.hizkuntza bakartua: beste ezein hizkuntzarekin egiturazko edo historiazko Erlaziorik ez duen mintzaira Indoeuropar hizkuntzen familia  aipatu Beharra daukagu. Aztarna arkeologikoek adierazten dutenez, erdi nomada zen Herri hori.Duela 6000 urte inguru (K.A. 4000). Herri horrek Europaranzko migrazio-aldiak Egin ,eta badirudi haien hizkuntza guztiek hizkuntza arbaso komuna zutela: Aitzinindoeuropaera edo indoeuropaera zaharra.Aintzinindoeuropaera komun hura Gaur egungo Europa eta Asia zatitik handienean daude hizkuntza-familia guztien Sorburua izan zen.Uralikoak, Euskara eta Kaukasiarrak.Indoeuroparren hedatze Hori, gerren bidezko konkista gisa ulertu izan da, baina badirudi zentzuzkoagoa Dela nekazaritzaren hedakuntzari zor zaiola pentsatzea. Nekazaritza asmatu Zuten, eta giza ugaltzeak berekin zekarren lur berrien premiaz, nekazaritza norabide Guztietara zabaldu zuten, eta nekazaritzarekin batera beren hizkuntza.Europa Mendebalderantz hedatu ziren indoeuropar hizkuntza horiek Europa osoaz jabetu Ziren kristo aurreko III. Eta II. Milurtekoen artean, eta Europan hitz egiten Ziren hizkuntza ia guztiak desagerrarazi zituzten. Gaur egun, horietatik Bizirik dirauen bakarra euskara da, Europa mendebaldeko hizkuntzarik zaharrena.Horrek ez du esan nahi, hala ere, indoeuropaera edo beste Edozein mintzaira baino zaharragoa denik.

EUSKARAREN JATORRIA ETA AHAIDEKOAK

Hizkuntza nonbaitetik datoz.

Tubalismoa*

eta gisako teoria mitikoa eta Zientzia-seriotasun gabeak albora utzirik ere, dozenaka hizkuntzarekin alderatu Izan da euskara haren genealogia dela eta. Baina teoria jakin batzuk nagusitu Dira. Lau nagusiak aipatuko ditugu:
1)Euskal iberiarraerromatar konkistarekin, ordura arte iberiar penintsula Osoan hitz egiten zen hizkuntza bakarra kasik erabat galdu egin zen; Pirinio Mendietara bildua gelditu zen. Hizkuntza hori euskara zen. XV. Mendetik XX. Mendea arte iraun du teoria horrek. Baina euskararekin ezin da ulertu iberiara, Eta ezin da esan euskara iberiaren egungo forma denik.

2

Euskal kamito- semitikoahizkuntza mitikoekin parekatzean,berbereaaipatu izan da gehien. Arabiarren Inbasio baino lehenagotik, Afrika iparraldean  hitz egiten den mintzaira Da berberea. Gaur egun ere hitz egiten da: Marokon eta Alijerian. Gaur egungo Inor gutxik aitortzen die oinarria zientifikorik hark emandako datu eta frogei. Espainiar konkistatzaileak kanariar uharteetara iritsi baino lehen bertako Guantxeek hitz egiten zuten mintzairarekin ere –guantxera;
mintzaira berberea hura ere- ahaidetu Dute hainbatek.
3)
Euskal kaukasiarrakaukason Georgiako eta Armeniako luraldeetan, mintzatzen Diren hizkuntza multzoetako batzuekin uztartzen du. Ez dute ahaidetasunik Aipatzen.
4)
Euskara eta makrofamilia dene-kaukasiarrahauxe da teoriarik berriena. Iritzi honen aldekoek uste Dute, gaur egun irlak bezala inolako ahaidetasun genetikorik gabe dakuskigun Hizkuntzak, antzina, baturik zeudela nolabait: Ipar Amerikako bertako hainbat Hizkuntza, txinatar-tibetarra, kaukasiarrak, euskara.Lau teoria horiek –eta Beste hamaika- euskararen jatorri genetikoa frogatzeke dago oraindik.Hizkuntza Irla bat dela esaten dute hizkuntzalariek, hau da, frogatutako ahaidetasun Linguistikorik gabea. Europako hizkuntza indoeuroparren artean, zein Erromanikoak, zein hizkuntza eslaviarrak, edo baltikoak, familiarterik gabe Eratzen da euskara. <<Nolakoa zen ezagutzen ez badugu ere, orain hiru Maila urte, izan, bazen euskarrik, indoeuroparren etorrera baino lehen>>. Garai hartako auskara horriprotoeuskaradeitzen diote hizkuntzalariek.Latina Eta gaztelania bi hizkuntza direla esaten dugu, eta ondo ari gara hala Diogunean, baina, gezurra badirudi ere, kontuak badu ezkutuko korapilorik. Izan Ere, ezberdinak izanda ere, biak etenik gabekocontinuum–segida- baten jarraipen dira. Egia da bi hizkuntza ezberdin direla, baina gisa berean da egia continuuma Osatzen duen hizkuntza bera direla funtsean.Euskararekin ere antzeko zerbait Gertatzen da: antzinako euskara eta gaur egunekoa hizkuntzat hartzen dira, Baina antzinako eta gaur eguneko bi euskaldunek ez lukete elkar ulertuko. Horregatik deitzen diogu protoeuskara duela 2.000 urte inguruko euskara hari. Gauza bera gertatzen da funtsean greziera klasikoaren eta gaur egungoaren Artean.

HAINBAT HIZKUNTZAREKIKO HARREMANAK:

Euskarak du harremanik Bere auzoko hizkuntzekin.
-Zeltarra eta auskara-Latina eta auskaragaur egun ez dago zalantzarik Latina eta erromatar zibilizazioa distiratsu eta erakargarria izango zela garai Hartako euskaldunen begietarako. Izan ere, garai hartako euskaldun eta Erromatarren arteko kultura-mailen  aldea ikaragarria zen. Euskaldunak Menditar basatiak ziren: erromatarrak, ostera, kultur handi baten jabe. Euskaldunak kultura berri horrek zekartzan tresneria, kontzeptu eta ezaguera Berriez jabetu ziren latineko hitzak mailegatzearekin batera. Eta latina du Emaile nagusi gure lexikoak. Horren ondorioz, gaurko euskaran, orduko latinetik Harturiko hitz asko eta zenbait atzizki ditugu:Atzizkiak: -tu,-zio,-ariHitzak: Administrazioan (legea), erlijio-terminologian (eliza), eskola (maisua), hitz Abstraktuetan (kontzeptu), merkataritzan (merke), eraikuntzan (gaztelu), Bestelakoak (gorputz)…
-Arabiera eta auskarabadira arabieratiko hitz batzuk, Gehienak ondoko erromantzeen bidez maileguak: gutun.
Erromantzea eta euskaraharrezkerokoak dira gaztelaniaren (hegoaldean) edo frantsesaren (iparraldean) edo/eta, azken urteotan, ingelesa Maileguak. Eta horiez gain, hedabideak direla medio bereziki, bihurtu direnak.

BERRIA

Ohiko Egunkari baten atalez gain besta atal batzuk ere baditu (ibilkari, Berria TB)-Atal Bakoitzak, aurreko albisteak kontsultatzeko hemeroteka dauka.-Berria TBn Bideoak daude.-ibilkari=> Batez ere: mendia, ibilbideak, mendiaren inguruko informazioa.

BERRIA ESTILO LIBURUA

Deontologia=>etikaren Adarra, lanbide bati dagozkion eginbeharrez aritzen dena.3 atal nagusi:1-Internet, Sare idazkeraren berezitasunak.2-Idazkuntza, kazetari estiloa lantzeko Irizpidea (hizkuntza eredua, estiloa, testuaren egitura)3-Deontologia, BERRIAK Bete beharrezko oinarriak.

JAKIN ALDIZKARIA

-Saiakera aldizkaria da.-1977.Urtean hasi Zen publikatzen.-Euskara hutsean publikatzen da.-Bere web-gunean aldizkariaz gain-liburu behatokia, jakin Irakurgai bilduma, iritzi artikulua, dosierrak eta blog-a dago. Hainbat gairi Buruzko artikuluak idazten dituzte.

JAKIN HISTORIA

1.ALDIA:-1956.Urtean Sortu zen, Arantzazun, ikasleen aldizkari gisa.-Urte hauetan gorabehera handiak Izan zituen eta denbora luzez debekatu zuten-Urte horietan 50 zenbaki inguru Argitaratu zuten2.ALDIA:-1977.Urtetik aurrera-Aldi hau ez da hain Gorabeheratsua izan-Etenik gabe argitaratua da-Zuzendaritza talde bera izan du-153 Zenbaki atera dira3.ALDIA:-2004.Urtetik aurrera talde berri baten Eskuetan dago “Jakin”-14 laguneko taldea da-Talde berria 60-70-80 hamarkadakoa 40 urte ingurukoak-Zuzendaria =>Lore Agirre da (Kazetaria eta Antropologoa)-Talde honetako gehienak Unibertsitateko irakasleak eta kazetariak dira. Talde honetal ere maialen Lujambio (bertsolaria) eta Arkaitz Cano (idazlea)  daude.

JAKIN LIBURU BEHATOKIA

Euskaraz argitaratu diren liburuen katalogoa-Jakinen gune honek Euskaraz argitaratutako liburuen inguruko informazioa biltzen du.-XX. Eta XXI. Mendeetako euskal liburuen katalogoa da, fitxa bibliografikoz osatua.-50.000 titulu baino gehiago dauzkate bilduta. Eta Argitalpenei buruzko azterketak ere egiten dituzte.

JAKIN IRAKURGAIAK

-Jakin irakurgaien sailean pentsamenduaren dibulgaziorako Testuak argitaratzen dira.-Giza zientzietako, filosofiako eta pentsamenduaren Autoreen lanak batez ere liburua Jose Azurmendiren: “Giza bere kooperatiboaz”.

GOGOETA SAILA

Gogoeta sailean hainbat idazleen iritzi artikuluak argitaratzen Dituzte. 

ARGIA

Astekaria-Informazioa orokorra-Informazioa Sailkatua: politika, nazioartea, kultura,…-Eguneko albisteak argitaratzen Dituzte (egunerokoa)-Astekariak: hemerotekan kontsultatu ahal dira Argitaratutako guztiak-Bloga sailean 50 blogari inguru aritzen dira eta Denetariko gaiak aipatzen dituzte artikuluetan-Multimedia: erreportageak, Dokumentalak, web telebistak, elkarrizketak, film laburrak,…daude.

BERNARDO ATXAGA

Asteasun, 1951. Urtean jaio (65 urte)-Joseba Irazu Garmendia-Bilbon Ekonomia zientzian lizentziatua zen-Bartzelonan filosofian lizentziatu zen-Lana hutsi idazteko banku batean zegoela-Hainbat liburu Idatzi egin ditu-1988. Urtean Obabakoak
Euskadi Saria, Espainiako Premio Nacional de Narrativa-Bere obra, 32 hizkuntzatan irakur daitekeena-Filmak egin dira bere obratan oinarrituta-Euskaltzaindiko Kidea-Haren azken liburuan 2015ean “Muskerraren bilera” da.-Poesia ere Argitaratu du, saiakera, antzerkia eta haur literatura ere.-Testuak: euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez itzuli Dira.-Web gunean, testuak atalean argitaratuta dauzka: poemak, artikuluak eta Konferentziak, ipuinak ere.-OBABAKOAK: ( 46 argitalpen) bere obra hainbat Hizkuntzetan argitaratu izan da,  eta oso ezaguna da munduan zehar.-“GIZONA BERE BAKARDADEAN” liburuaren kritika Beñat Sorasola. Obabak argitaratu ondoren Plazaratu zuen nobela.
-Aldaketa => mundu fantastikotik (Obabakoak) pasatzen da polizia nobela egitea.-Bartzelonan gertatzen da hotel Batean, eta hotel horren jabeak etakideak izandakoak eta gero Karlos (jabe bat) Etakideak errefuxiatu ematen die. Poliziak etakideak harrapatu nahi ditu. Ondoren kontzientzia arazoak ditu.-“PERTSONAIAK BERE BAKARDADEAN” kritika Felipe Aristi (1994) +Biolentziari buruzko gogoeta egiten da.+Polizia nobela Dela esan liteke baina ezaugarri hauek ditu: 1-Erritmo mantsoa, 2-Detaile Txikiak kontuan hartzen ditu, 3-Elkarrizketa mamitsuak, konplexuak eta Hausnarketak josita , 4-Ahots asko daude, anistasunaren adierasgarria,5-Bukaera Irekuia du, tragikoa eta lortua.-Armiarman literatura atalean,bere obrari Buruzko kritikak kontsultatu daitezke.

RAMON SAIZARBITORIA

Donostia jaio zen, Soziologoa eta Idazlea.Oso gaztea zenetik euskal hedabideetan idatzi zuen. Bere lehen liburua 25 urterekin. Lur argitaletxea sortu zuen, euskarazko liburuak argitaratzeko. Narrazioa, nobela,eta saiakera landu zituen. Kontaketa teknika berriak Erabiltzen ditu. 2013 euskal literatura saria irabazi, urte berean, Espainiako Literatura sari nazionalaren finalista izan zen. Obrak: "Egunero hasten Delako"kanpotik ikusten dena bakarrik kontatzen du, Euskal nobela Modernoari hasiera eman zion, dio neska gazte batek abortatu nahi duela baina Han ezin duenez kanpora doa. "100metro"nobela laburra, Donostian E.T.A kide baten azken 100 metroak kontatze du, han tiro batekin hil aurretik. Pertsonaiaren oroitzapen eta sentipenak xehetasunez azaltzen ditu. Euskara eta Gaztelaniaren erabilera. "Martutene" 2 bikote dira protagonistak, 10  urte geroago argitaratu zen nobela hau. Donostiako Martutene auzoan Kokatuta. "Lili eta biok"ARANTXA URRETABIZKAIA
  -1947an jaio zen Donostian.-poesia, narrazio, nobela, kronika eta antologia Idatzi du.-1979an “zergatik panpox” nobela argitaratu zuen eta bere lehenengo Argitalpena izan zen.-bere azken argitalpenak “zuri-beltzeko argazkiak” (2014) Eta “bidean ikasia” (2016) kronikak izan dira.-Saizarbitoriaren kide izan zen hainbat proiektuetan.-poesia ere idatzi zuen Baina narratibazko lana eman dio ospea; batez ere “zergatik panpox” nobela.-Aurrekoak Kanpotik kontatutako istorioak ziren edo ikuspegi soziala ematen zutenak. Nobela honetan pertsonaren barnea da axola duena; lehen pertsonan kontatzen du Eta barruko pentsamendu, beldur, kezka eta ametsak azaltzen dira. Gaina, Emakumearen ahotsa eta ikuspegia eskaintzen du.ZERGATIK PANPOX-Oso liburu Irakurgarria izan zen bere garaian.-laburra izan arren ez da sinplea ezta erraza.-kontatzen du emakume baten Eguneroko bizitza -oso xumea da eta bere bakarrizketan dago nobelaren erdigunea.-bere garaiko Esperimentazioan kokatu daiteke nobela hau.-nobelak honek oso ondo eusten dio Gaur egungo denborari eta edonor irakurri dezake.

ANJEL LERTXUNDI

Beste idazleen (Atxaga,,, gai berekoa)-Lur argitaletxea-Narrazio eta Nobela argitaratu zituen,1983.Anizan zen haren lehen nobela-1948an jaio zen Orion-Gaur Egun euskal literatura idazle garrantzitsuenetakoa da. Asko idatzi duelako eta Kalitate handiko literatura idatzi du.-Irakaskuntza, kazetaritza, kritika…-Denetariko Generoak jarraitu ditu-Bere lehen argitalpena narrazio generokoa izan zen, 1970 (22 urterekin)-Narrazioa, nobela, saiakera landu ditu-Urteak daramatza “Berria” Egunkari, egunero iritzi artikuluak idazten-Iritzi artikuluak “hitz beste” Sailan daude. Artikuluak laburrak dira. Haurnasketarako bidea zabaltzen du (irekitzen du)-Gehienbat idazkera errealista Erabiltzen du-Beste Ezaugarri batzuk ere dira azpimarratzeko jarrera kritiko bat, formarekiko Kezka, gogoetarako joera eta ironia-Formaren aldetik, gure idazkerari buruzko Azterketa egiten da-Bere lehen nobela 1973an argitaratu zuen bere lehen nobela “HAMASEIGARRENEAN AIDANEZ” “HAMASEGARREN AIONEZ” KRITIKA-
Oso Irakurria, angelen lanik oneritxuena.-Laurogeiko hamarkadako libururik Aipagarriena.-Laburra, Argumentu sinplea du, baina ondo egituratuta eta kontatua.-Ahots eta Narratzaile ugari ditu.-Egitura Eta teknika narratiboa bikaina erabiltzen du.-Historia, herri txiki batean Gertatutakoa kontatzen du. Hasieran, Martxelina duela 30 urte herrira iritsi Eta herritarrek harrera hots zamarra eman ziotena agertzen da. Goiz batean, Domingo, bere senarra hilko den presagoa dauka, eta hala gertatzen da.-Argumentua, Apustu izugarri baten kronika da.-Kontalari nagusia idazlea da, Domingo Protagonistaren senide bat, eta berak gertatutako kronika egiten du (laburragoa), baina lekukoek ere beren bertsioa ematen dute.