Nazioen elkartea

I.MUNDU GERRA

Kausak:

Bake armatua (1890-1914) Bi blokeen sorrera eta armamentu -norgehiagoka

Elkarrekiko beldurra, mesfidantza eta tentsio giro horretan, edozein liskarrek sorraraz zezakeen gatazka handi bat.

Kausak

Kolonien gaineko desadostasunak

Antzinako potentziek (Frantziak eta Britania Handiak) baztertu zituzten estatu berriak (Alemania eta Italia) eta koloniarik gabe utzi zituzten, hau da, lehengairik eta merkaturik gabe.

Kausak:

Ekialdeko Auzia edo Balkanetako Arazoa:

·Nazionalisten lurralde aldarrikapenak (Serbiar, turkiar, greziar, bulgariar eta errumaniarrenak)

·Otomandar inperio krisian zegoenez, Austriak eta Errusiak nahi zuten beren indarra areagotzea eremu horretan.

Gerraren hasiera:

1914ko ekainaren 28an serbiar batek Frantzisko Fernando artxidukea eta haren emaztea (Austria-Hungariako inperioaren oinordekoa) hil zituzten.

Austria-Hungariak Serbiari gerra deklaratu zion eta aliantza sistemak jarri ziren martxan hainbat herrialde gerran sartuz.

BANDO:

Inperio zentralak (*)eta haien aliatuak:

Alemania, Austria-Hungaria (*) eta

Italia,Otomandar inperioa, Bulgaria,  

ALIATUEN BANDOA:

Frantzia, Britania Handia eta Errusia.(Entente Hirukoitza)

Serbia,

Italia (1915)

, Errumania, Grezia, Portugal, Japonia, Txina, Estatu Batuak (19

17).

ARMA BERRIAK/GERRA TOTALA

Abiazioa, airezko bonbardaketak hirietan, zeppelinak (gida daitekeen globoak), blindatuak, urpekariak, metrailadore berriak, gas toxikoak eta gas-maskarak, lubakiak.

Gerraren faseak:

·Mugimenduen gerra (1914ko uda)

·Posizioen gerra (1914-1917) eta gerra munduan

·1917ko krisia 

·Gerraren amaiera (1918)

Faseak:

Mugimenduen gerra

Alemaniaren helburua zen Frantzia azkar garaitzea, Errusiaren kontra borrokatzeko

·Schlieffen Plana: Frantzian ezusteko erasoaldi handi bat Belgika zeharkatzen. Planak porrot egin zuen Marneko guduan.

·Errusiarrek lortu zuten alemaniarrak desbideratzea eta horrela Frantzia salbatu zen 

Faseak:

Posizioen gerra (1914-1917) eta gerra munduan

·Mendebaldeko (Frantzia) eta ekialdeko frontean (Errusian) helburua zen lortutako posizioak babestea desfentsa-taktikak erabiliz (lubakiak, metrailadoreak, su-jaurtigailuak, gas itogarriak...)

·Gerra beste eremuetara hedatu zen:

Mediterraneoan, Afrikan, Ekialde Hurbilean

·Alemaniarrek britaniarren ontzidien aurka itsaspeko gerra

Faseak:

1917ko krisia

·Errusian iraultza Boltxebikea (komunista) egon zen eta gerratik erretiratu zen.

·Estatu Batuak gerran sartu ziren soldadu asko eta industria indartsua jarriz.

Faseak:

Gerraren amaiera 1918an

Inperio zentralek barne arazo larriak zituzten eta aliatuek eraso zabala egin zuten fronte guztietan. 

PARISKO BAKEA (1919-20)

Herrialde irabazleek sinatutako itun multzoa (adibidez Versaillesekoa Alemaniarekin) non irabazleek herrialde galtzaileak baldintza jakin batzuk onartzera behartu zituzten.  

Helburuak:

·Alemania suspertzen ez uztea

·Botereen oreka kolonietan eta Balkanetan

·Errusia isolatzea (komunismoa ez hedatzeko)

Gerraren ondorioak:

·
Demografikoak (8 milioi soldadu hil, 21 milioi zauritu, batez ere gizon gazteak…)

·
Ekonomikoak (suntsiketa materialak handiak leku batzuetan: azpiegiturak, hiriak, industriak…)

·
Europa zorpetuta (Estatu Batuak emandako maileguak)

·
Sozialak (emakumeak etxetik kanpo lanean  hastea eta haien eskubide politikoak…)

Gerraren ondorioak:

Lurralde-aldaketak *

Gerra-ordainak

Alemaniaren mendekurako gogoa*

·
Nazioen Elkartea sortu

Gerraren ondorioak:

Lurralde-aldaketak

·Alemaniako, Austria-Hungariako eta Otomandar inperioak desagertu ziren eta koloniak eta lurraldeak galdu zituzten.

·Herrialde berriak sortu: Hungaria, Txekoslovakia, Jugoslavia, Estonia, Letonia, Lituania, Finlandia.

Gerraren ondorioak:

Lurralde-aldaketak

Helburuak:

·Galtzaileei lurraldeak kentzea

·Balkanak egonkortzeko Jugoslavia sortu (hartzen zuen: Serbia, Kroazia, Eslovenia, Bosnia, Montenegro eta Mazedonia)

·Iraultza komunistaren hedapena ekiditeko Errusiaren inguruko estatuak indartu (Polonia,

Errumania…) 

Gerraren ondorioak

:Alemaniaren mendekurako gogoa*

Alemania eta beren aliatuak erantzuletzat hartu, beraz zigor moduan:

·gerra-ordain handiak

·desmilitarizazioa

Gerraren ondorioak:

Nazioen Elkartea

Helburua:

munduko herrialde nagusiak elkartzea, nazioarteko arazoak modu baketsuan konpontzeko.