Metafísika filosofikoa

METAFISIKA  POSIBLE AHAL  DA ZIENTZIA BEZALA?

Zientzia ezagutza unibertsal eta beharrezkoa da; 

- Matematikak ez du esperientziarik, gure arrazoimenaren bidez atera eta bere judizioak analitikoak eta sintetikoak dira. Espazioa eta denbora esperientzia agertzen da.

- Fisikak fenomenoei buruzko zientzia da. Hauek isolatuak edo osotasunean hartu daitezke. 

Lehengoei fisika esperimentala deitzen zaie eta bigarrenei fisika hutsa. Fisika hutsa a priorizko eta sintetiko printzipioak ditu eta guk naturan atxikitzen dizkiegu kategorien bidez.

Kant dio; metafisika ezin da zientzia bezala hartu. Honen judizioak ez dira unibertsalak ez beharrezkoak. 

Neumenoaren inguruan pentsatzen du baina ezin du ezer baieztatu. Zientzia ziurra da eta metafisika ez.

KANTEN  ETIKA (2 GAIA)

ETIKA  MATERIALAK  ETA FORMALAK: zer egin dezaket?

Ongia eta gaizkia arrazoiaren bitartez ezagutzen da. Ekintza baten balio morala nahimen onak emango digu eta gure helburu bakarra zuzen jokatzea da.

a) Etika materiala: Etika guztiak materialak dira eta ongia eta gaizkia esaten digute.Hauek eduki konkretu bat dute, balore batzuk izanda gure, jokabidea bideratzeko. Kantek etika formala proposatu zuen eta honen ustez ez digu nola jokatu behar dugun esan behar. Etika materialak: 

-Enprikoak: ongia esperientziaren bitartez lortzen da, ondorioz ezin ditugu printzipio unibertsalik egin.

-Heteronomoa: erabiltzen duen adierazpena inperatibo hipotetikoa da; horrela jokatuz gero zerbait lortuko duzu.

B) Etika formalak: ez du edukirik eta gure arrazoimenaren bidez eraikitzen dugu.  Ez du helbururik izango

-Etika autonomoa: printzipio moralak arrazoimenak jartzen ditu. Guk gure buruari arauak jartzen diogu. 

Honen adierazpenak; inperatibo katagorikoa da. Honek 4 formula;

1- “Jokatu arau baten arabera, arau horren lege unibertsala bihurtzeko nahia sortzeko moduan.” Jokatu behar dugu guztiontzat ona denaren arabera.

2- “Jokatu zure ekintzak bideratu duen araua, zure nahimenez naturako lege unibertsal bihurtu balu bezala.”

Lege unibertsal guztientzako baliogarria izan behar.

3-”Jokatu zure arauen bidez, beti erreinu unibertsal batean egongo bazina bezala.” Nik legeak egingo banitu bezala

4-”Jokatu beti gizadia helburu hartuta eta inoiz bitarteko bezala soilik.” Ez garelako bakarrik bizi guztiok ondo tratatu behar ditugu.

Kantek dio, zoriontasuna eta bertutea ez direla gauza bera. Ona izateko batzuetan, zuk gustoko ez dituzun gauzak egin behar dituzu. Ezin dugu ongi gorena lortu. Honek, 3 ideia traszendental onartzen ditu:

- Askatasuna: asakatasuna existitzen da, beztelak etika zentzua galduko zuen.

- Arimaren hilezkortasuna:

Ona eta zoriontasuna batuko du

- Jainkoaren existentzia:
arimaren hilezkortasuna justifika daiteke, ongi gorena lortu daiteke epaile justu baten bidez; jainkoa.

Hiru ideia hauek ekintzei zentzua eman

ARRAZOI  PRAKTIKOAREN  POSTULATUAK

Natura lege fisikoen menpe dago eta gorputza ere. Ondorioz, askatasunaren existentzia suposatu dezakegu morala existitzen delako; adierazpen postulatuak (frogaezin baina onartu behar) dira. 

Sariak eta zigorrak mundu horretan ez dira beti ematen. Sariak eta zigorrak jartzen dituen epaile justu bat egon behar da; jainkoaren ideia. Jainkoa, arimaren hilezkortasuna eta askatasuna moralaren postulatuak dira eta suposatu behar ditugun errealitateak dira nahiz eta frogaezinak izan.