Lur amortizatuak

1-GERRARTEKO EUROPA

1-Europako demokraziak sendotuta zirudien,inperio autoritarioak zatitu egin ziren eta herrialde berriak sortu ziren eta sistema politiko liberal parlamentarioak ezarri zituzten. Ekonomia-egoera konplikatua zen eta izaera iraultzaileko gizarte krisia zen. Sindikatu,alderdi,komunistak indartu eta langile-klaseak sobietarren bidez. Proletarioak oposizio gogorra egin zuen demokrazietan eta beldur handia hedatu beste klaseetan. 1929 krisiak egoera larriagotu zuten eta erregimen totalitarioak sortzeko giroa sortu zen. Ekonomia-krisiak aurre egiteko sozialismoa sistema integratzea lortu zuten sufragio eta koalizioa eratzearen bidez, alderdi erradikalak isolatu. Britainia handian,industria zaharra zen eta esportazioek behera. Irlandako gerrak egoera larriagotu. Frantzian, ekonomia krisia hedatu. Langileek protesta.Sozialisten eta komunisten koalizio handia eratu eta fronte popularra sortu1936. Suitzan,Belgikan,Herbeheretan egonkortasuna lortu zuten. Iparraldeko herrialdeetan, gobernuak geldiarazi zuten erradikalismoaren gorakada. Herrialde batzuetan, sistema autoritarioak sortu ziren alderdi liberal eta kontserbadoreei aurre egiteko. Ordena berrezarriko zuten, nazionalismoa gorestu eta lur-jabe,armada edo elizarekiko ideiei aurre egiteko. Estatu polizialak ziren eta liberaldemokratikoei arbuiatu, sozialismoaren mehatxuarekin amaitzeko. Diktadurak:Hungaria1920. 1926 Polonia, Portugal, Lituania. 1933Austria, 1934Letonia, Estonia. 1930ko hamarkadan, grezia, errumania, bulgaria. 1923 Franco espainia. Italian Mussolini 1922, Alemanian 1933, SESB 1920 hamarkadan Stalin

3-ITALIAKO FAXISMOA

Egoera larria krisi ekonomikoaren, inflazioaren eta langabeziaren ondorioz. Nekazariek lur asko okupatu eta langile gatazkak areagotu. Desengainua hartu Versaillesko Itunengatik, ez zituzten eskaerak asetu, ez berreskuratu lurraldeak. Mussolinik hori baliatuz indar paramilitar sortu eta ezkerreko elkarteen aurka jardun zuten, hilketak. Ez zigorrik jaso agintariek haien alde zeudelako. 1921an alderdi nazional faxista sortu zuen. Programa populista prestatu zuen, jabetza pribatua defendatu eta militarista zen. Berezko sinbologia zuen, uniformea, erromatarren erako agurra,besoa altxatuta eta faszioa. 1922an, greba orokor bat eragotzi eta erromarako ibilaldia antolatu, estatu-kolpe bat. Viktor Emanuel III erregeak Mussoliniri gobernu berria osatzeko agindua eman zionean amaitu zen ibilaldia. 1922tik aurrera Mussolini gobernu burua zen, hauteskundeak antolatu eta PNF gehiengo absolutua lortu, mehatxatu zituztelako lortu zuen gehiengoa. Manipulazioa salatzeko faxistek Matteotti bahitu eta erail zuten. 1925ean Mussolini diktadura faxista ezarri. –Demokrazia desagerraraztea, eskubide konstituzionalak eten eta parlamentua desegin –Botere guztiak bereganatzea, monarkiari eutsi zion -Vatikanorekin harremanak ezarri, elizari estatus pribilegiatua eman –Kanpo-politika espantsionistaren hasiera, Mussolini Abinisia konkistatu zuen -Arraza legeak onartu ziren, debekatu beltzen eta zurien arteko ezkontza. 1933an interbentzionismo ekonomikoa sustatu eta nekazaritza eta industria ekoizpena areagotu eta kontrolatu zen Italia bere burua ekonomikoki hornitzeko. IRI institutua sortu eta oinarrizko sektoreak kontrolatzen zituen eta industria ekoizpen militaristara bideratu zuen, helburua gizarte osoa kontrolatzea eta gidatzea, jaiotza tasa handitzeko eta emigrazioa murrizteko.

5-ALEMANIAREN NAZIFIKAZIOA

Hitler kantziler izendatu, 1933an biltzeko eskubidea eta prentsa askatasuna murrizteko eta alderdi komunistaren egoitza okupatu zuen. Otsailaren 27an Reichstageko eraikina sutea gertatu zen, hori baliatuz jazarpen bortitza eta funtsezko eskubideak kendu. Beldurrarazte giro horretan, 1933ko martxoko hauteskundeetan garaipena lortu. Ez gehiengo absolutua eta nazionalistekin eta zentro katoliko alderdiekin akordioa egin ondoren botere guztiak bereganatzen zituen legea sortu eta kontrola lortu zuen. 1933 aurrera alderdi sozialdemokrata eta komunista legez kanpo utzi eta alderdien buruzagiak atxilotu horrela alderdi bakarreko erregimena lortu zuen, sindikatu bakarra –Länderren batasuna, sistema federala ezabatu eta lurralde parlamentuak desegin –Administrazioaren garbiketa, erregimen aurkako intelektuak eta artistak jazarri –Errepresioa sendotzea, Gestapo sortu SS taldeak –Bizi-espazioa, lebensraum konkistatu ariar arrazaren garapenarako –Hitler estatuburu izendatu zuten, 1934 abuztuan. Zuten ekonomia helburuak lortzea alemania potentzia handi bihurtzea eta langabezia arazo larria desagertzea ekarri zuten, sistema kapitalista sendotzen eta estatuaren dirigismoa, lau urteko plana –Autarkia ekonomikoa, herrialde buruaski bihurtu –Obra publikoa sendotu –Prezioak eta soldatak kontrolatu –Industria astuna sendotu, armamentu industria. 1939an, Alemania 2rren munduko potentzia, desoreka handia astunaren hazkundearen eta kontsumo ondasunen industriaren hazkundearen artean, langileak beren eskubideak eta antolatzeko ahalmena galdu zituzten.

7-SOBIETAR TOTALITARISMOA

Stalin 1927 agintari nagusi eta 1953 hil arte gobernatu. Helburua iraultza SESB sendotzea, sozialismoa herrialde bakar batean. Diktadura zentralista zorrotza ezarri Stalin gidari eta bideratzaile, benetako gurtza izan zen, disidenteen aurkako errepresio eta indarkeriaren  erabilera sistematikoa. Alderdi komunista erakunde monolitiko bihurtu, kontrolatzeko burokrazia eta nomenklatura bultzatu. Nomenklatura elite bat zen,gizartearen gainetik,klase berdintasuna aldarrikatu, Ekonomiaren garapenerako proiektua. Ekonomia garapen handi lortu behar biziraupenerako, sozialismoa sendotu, ekonomia planifikatuaren alde egin 10 urteko epean, abiapuntua nekazaritzaguneen nahitaezko kolektibizazioari ekin, nekazariak eta ekoizpena kontrolatzen, kolkhozak landatze kolektiboak edo estatuaren landetxe, sovkhozak. Kulaken klasea desagertu. 1923 goseteak merkatu beltzera bultzatu. Bost urteko planak sortu, industria astuna eta eraikuntza mekanikoak sustatzeko, energia-ekoizpena eta azpiegiturak. 1936rako 3garren potentzia.1936 aldarrikatu estatu sozialista eta sobieten ordezkagarritasuna zela oinarria. Estatu federal eta demokratikoa zen eta herrialdeko nazionalitateak sufragio unibertsala, botere banaketa eta herritar eskubideak aitortu zituen. Ez zegoen eskubide eta askatasunik eta SBAK erabat kontrolpean zituen estatuaren erakunde guztiak. SESB estatu polizial bihurtu zen Stalinen eta nomenklaturaren botereari eusteko.