Noiz lortu egin zen lehenengo aldiz euskal herriko autonomia estatutua legeztatzea?

1. MONARKIAREN ERORKETA ETA ERREPUBLIKAREN ALDARRIKAPENA

1930EAN, EGOERA KONTROLAEZINA ZELA ARGUDIATUZ, MIGUEL PRIMO DE RIVERAK KARGUARI UKO EGIN ZION ETA ALFONTSO XIII.A ERREGEARI  ITZULI ZION BOTEREA. ERREGEAK DAMASO BERENGUERRI EMAN ZION EGOERA ZUZENDU ETA POLITIKA ANTOLATZEKO KARGUA. BAINA AURKAKOTASUNAK HANDITZEKO BESTERIK EZ ZUEN BALIO IZAN. BERENGUERREN AKATSAREN EDO DICTABLANDAREN ONDOREN, DEMOKRAZIAREN ALDEKO OIHUAK NAGUSITU ZIREN ETA HAUTESKUNDEAK OSPATZEAREN BEHARRA ZABALDU ZEN. GIZARTEAK DEMOKRAZIA ESKATU ZUEN ETA ERREPUBLIKANOEK DEMOKRAZIA HORI ERREPUBLIKAREKIN IDENTIFIKATZEA LORTU ZUTEN.

DONOSTIAKO ITUNA, FERNANDO SASIAINEN ZUZENDARITZAPEAN ETA NICETO ALCALÁ ZAMORAREN EKIMENEZ 1930EKO ABUZTUAREN 17AN DONOSTIAN OSPATU ZEN BILERA IZAN ZEN. BERTAN, GARAIKO ERREPUBLIKANO GARRANTZITSUENAK ELKARTU ZIREN. MONARKIAREN AURKAKO FRONTEA SORTU, KATALUNIARREI AUTONOMIA ONARTU ETA II. ERREPUBLIKAREN LEHENDABIZIKO GOBERNUA OSATZEA DIRA BILERARI ATXIKI ZAIZKION LORPEN NAGUSIENAK.BILERA HARTATIK EZ ZEN INOLAKO HITZARMEN OFIZIALIK EDOTA AKTARIK KALERATU; KALERATU ZEN BAKARRA, INDALECIO PRIETOK IDATZITAKO ESKU OHARRA IZAN ZEN.EUSKAL HERRIKO ALDERDI ABERTZALEEK EZ ZUTEN ITUNEAN PARTE HARTU.

1931KO APIRILEAN UDAL HAUTESKUNDEAK EGIN ZIREN, GIZONEZKOEN SUFRAGIO UNIBERTSALAREN BIDEZ. 50 HIRIBURUETATIK, 41EAN ERREPUBLIKAZALEEN ETA SOZIALISTEN KOALIZIOA ATERA ZEN GARAILE. 1931KO APIRILAREN 14AN, ESPAINIAKO BIGARREN ERREPUBLIKA ALDARRIKATU ZEN, EIBARKO ALDARRIKAPENA.

JENDEA KALEA HARTZEN HASI ZEN, ETA ARMADAK ETA GUARDIA ZIBILAK EZ ZUTEN AURKA EGIN.

ERREGEAK EZ ZUEN SOSTENGURIK AURKITU, ETA ERBESTERATU EGIN ZEN. ALDI BEREAN, BEHIN-BEHINEKO GOBERNUA ANTOLATU ZEN DONOSTIAKO ITUNEKO SINATZAILEEN ARTEAN.

2. GOBERNU  ERREFORMISTA (1931KO APIRILA-1933KO AZAROA)

BEREHALA BEHIN-BEHINEKO GOBERNUA OSATU ZUTEN ITUNAREN SINATZAILEEN ARTEAN, ALCALA ZAMORA PRESIDENTEA IZENDATUZ ETA M. AZAÑA GOBERNU BURUA. HAUTESKUNDE KONSTITUZIOGILEAK EKAINEAN IZAN ZIREN ETA BERRIRO ERE ERREPUBLIKAR-SOZIALISTEN KOALIZIOAK IRABAZI ZUEN.

GOBERNUAREN PREMIAZKO EGINKIZUNA KONSTITUZIO BERRIA IDAZTEA ZEN, HORRETARAKO BATZORDE BAT OSATU ZUTEN 21 KIDEEKIN, HORIEN ARTEAN, CLARA CAMPOAMOR. 

 GORTEETAKO DIPUTATUEK ERREPUBLIKAK LEHEN MOMENTUTIK EMANDAKO URRATSAK JARRAITU BEHAR ZITUZTELA ZIOEN, GOBERNUAK HASIERA-HASIERATIK BERDINTASUNAREN ALDE BORROKATU ZUELAKO. BEHIN BEHINEKO GOBERNUAK EMAKUMEAK HAUTATUAK IZATEKO DEKRETUA ATERA ZUEN MAIATZEAN BERTAN, HORREGATIK BI EMAKUME DIPUTATU, VICTORIA KENT (ERREPUBLIKANO-SOZIALISTA ALDERDIKOA) ETA CLARA CAMPOAMOR  (UNIÓN REPUBLICANAKOA), 450 DIPUTATUTIK, ZEUDEN GORTEETAN. BERAZ, HURRENGO PAUSUA EMAKUMEAK HAUTESLE IZATEKO ESKUBIDEA ONARTZEA ZEN, EMAKUMEEN BOTOA.

BATZORDE HORRETAN, ZIRRIBORRO BATETIK ABIATUZ, EZTABAIDA LUZEAK ETA BIZIAK IZAN ZIREN. SEI HILABETE EMAN ZITUZTEN KONSTITUZIOA ALDARRIKATU ARTE, ABENDUAREN 9AN. 

EZTABAIDA GATAZKATSUEN ARTEAN, BESTE BATZUREN ARTEAN ERLIJIOA ADIBIDEZ, EDO EMAKUMEEN SUFRAGIO-ESKUBIDEA. CLARA CAMPOAMOR ETA VICTORIA KENT EMAKUMEEN ESKUBIDEEN ALDE AGERTU ZIREN, BAINA SUFRAGIO ESKUBIDEA DEFENDATZEKO UNEAN, V. KENT-EK EZ ZELA MOMENTUA EGOKIA ARGUDIATU ZUEN, EMAKUMEAREN HEZKUNTZA-FALTA ARRISKUAN JAR ZEZAKEELAKO ERREPUBLIKAREN EGONKORTASUNA, EMAKUME GEHIENEK ESKUMAKO ALDERDIEI BOZKATUKO BAITZIETEN.

EMAKUMEAREN SUFRAGIOAK JOKU HANDIA EMAN ZUEN GANBARAN. BI EMAKUME BAKARRIK ZEUDEN ( CLARA CAMPOAMOR ETA VICTORIA KENT ), ETA BIAK IRITZI EZBERDINEKIN. AZAÑAK HONELA DESKRIBATU ZUEN HITZALDIA GANBARAN: “ MUY DIVERTIDA… DOS MUJERES SOLAMENTE EN LA CÁMARA, Y NI POR CASUALIDAD ESTÁN DE ACUERDO “

ARGUDIO HAUEK GUZTIAK SUTSUKI DEFENDATUZ, CLARA CAMPOAMORREK GARAIPENA LORTU ZUEN OZTA-OZTA.EMAKUMEAREN SUFRAGIO ESKUBIDEA ONARTU ZEN.ERREPUBLIKAR ASKOK, BERE ALDERDIKOAK BARNE, ETA HAINBAT SOZIALISTAK, INDALECIO PRIETO KASU, EZ ZUTEN ALDE BOZKATU ETA ERREPUBLIKARI EGINDAKO TRAIZIOTZAT HARTU ZUTEN. HORTIK AURRERA 23 URTE BAINO GEHIAGO ZUTEN EMAKUMEZKO ZEIN GIZONEZKOEK BOZKATZEKO ESKUBIDEA IZANGO ZUTEN, HAU DA, BENETAKO SUFRAGIO UNIBERTSALA ONARTU ZEN ESPAINIAR KONSTITUZIOAN LEHEN ALDIZ.

1931KO KONSTITUZIOA

KONSTITUZIO  HORRETAN ESPAINIA “KLASE GUZTIETAKO LANGILEEN ERREPUBLIKA DEMOKRATIKOA” AITORTZEN ZEN, ETA HORREK KONSTITUZIOAREN EGILEEN BORONDATE AURRERAKOI ETA ERREFORMATZAILE AGERRARAZTEN ZUEN. ERA BEREAN, KONSTITUZIOAN HIRITARREN ESKUBIDEEN AITORPEN ZABALA EGITEN ZEN.

SUBIRANOTASUNA HERRIARI ZEGOKION, ETA HARENGANDIK SORTZEN ZIREN BOTERE GUZTIAK. BOTERE LEGEGILEA GANBARA BAKARREKO GORTEEI ZAGOKIEN, ETA HORIEK SUFRAGIO UNIBERTSALEZ AUKERATUKO ZIREN; BERAZ, LEHENENGO ALDIZ EZARTZEN ZEN ESPAINIAN EMAKUMEZKOEN SUFRAGIOA.

KONSTITUZIOAN ARTIKULU EZTABAIDATUENAK LAIKOTASUNARI ETA LURRALDEEN AUTONOMIARI ERREFERENTZIA EGITEN DIETENAK IZAN ZIREN. IZAN ERE, KONSTITUZIOAK “ESTATUAK EZ DU ERLIJIO OFIZIALIK ESATEN ZUEN, ESTATUAK UTZI EGINGO ZION BI URTEREN BURUAN KLEROA ETA GURTZA MANTENTZEARI, ETA JESUSEN LAGUNDIA DESEGINGO ZUEN (HIRU BOTO KANONIKOEZ GAIN, VATIKANOKO ESTATUARI OBEDIENTZIA BOTOA IZATEAGATIK). ARTIKULU HORI ONARTU ZENEAN, 42 DIPUTATUK GORTEAK ABANDONATU ZITUZTEN, ETA ALCALA ZAMORAK (BEHIN-BEHINEKO GOBERNUBURUA) DIMITITU EGIN ZUEN, ETA AZAÑAK HARTU ZUEN HAREN KARGUA.

NAZIONALISMOEI (BATEZ ERE KATALUNIAKOARI, DONOSTIAKO ITUNAREN SINATZAILE) IRTENBIDEA EMAN NAHIAN, KONSTITUZIOAN ESTATUTUEN BIDEZ AUTONOMIAK ERATZEKO AUKERA AITORTZEN ZEN. HONI DAGOZKION ARTIKULUAK ERE OSO EZTABAIDATUAK IZAN ZIREN: BATZUEK ESTATU FEDERALA DEFENDATZEN ZUTEN, BESTEEK, ALDIZ, ZENTRALIZATUA; AZKENIK KONPROMISOZKO FORMULA IZAN ZEN ESPAINIA ESTATU “INTEGRALA”, BAINA AUTONOMIAK ERATZEKO AUKERAREKIN.

GORTEEK 1931KO ABENDUAN ONARTU ZUTEN KONSTITUZIOA. ALDI BEREAN, ALCALA ZAMORA ERREPUBLIKAKO LEHENDAKARI IZENDATU ZUTEN ETA AZAÑA GOBERNUBURU. AZAÑAREN GOBERNU AURRERAKOIEK  (1933KO ABENDURA ARTE) ERREFORMA-PLANGINTZA GARRANTZITSUARI EKIN ZIOTEN.

ERREFORMARIK ESANGURATSUENAK; NEKAZARITZA-ERREFORMA, DESZENTRALIZAZIOA, ARMADAREN ERREFORMA ETA HEZKUNTZA-ERREFORMA.

NEKAZARITZA-ERREFORMA

ERREPUBLIKAK ARAZO HISTORIKOA HEREDATU ZUEN, ETA NAZIOARTEKO KRISI EKONOMIKOAK EZ ZUEN LAGUNDU KONPONTZEN. IZAN ERE, ESPAINIAKO HEGOALDEAN LURRA ESKU GUTXITAN ZEGOEN: ERDI AROTIK ZETOZEN LATIFUNDIOAK HANDIAGO EGIN ZIREN XIX. MENDEKO DESAMORTIZAZIOEKIN. LURRIK GABEKO NEKAZARIAK, BADA, ASKO ZIREN, ETA HAIEN EGOERA TXARTU EGIN ZEN LUR KOMUNALAK DESAMORTIZATZEAN.

GOBERNUAK BEREHALA EKIN ZION ARAZOARI. BEHIN-BEHINEKO GOBERNUAK HAINBAT DEKRETUEN BIDEZ LANDU GABEKO LURRAK EREITERA BEHARTU ZITUEN LURJABEAK (EHIZARAKO EDO ZEZENETARAKO UZTEN ZITUZTEN, NEKAZARIAK GOSEZ HILTZEN ZIREN BITARTEAN), INGURUKO JORNALARIAK KONTRATATZERA, ETA NEKAZARI ERRENTARIEN KONTRATUAK LUZATU ZITUEN AUTOMATIKOKI, ETA HAIEK KALERATZEA DEBEKATU ZIEN JABEEI.

JABEEK ERRESISTENTZIA HANDIA JARRI ZIOTEN DEKRETUAK BETETZEARI; ONDOREN, NEKAZARIEK GREBAK EGIN ZITUZTEN ETA ENFRENTAMENDU HANDIAK EGON ZIREN.

1932KO MARTXOAN EZTABAIDATZEN HASI ZEN GORTEETAN NEKAZARITZA ERREFORMA LEGEA. SANJURJOREN ESTATU GOLPEAREN PORROTAREN ONDOREN ONARTU ZEN 1932 IRAILEAN. HELBURUA LANDU GABEKO LURRAK DESJABETZEA ETA LURRIK GABEKO NEKAZARIEN ARTEAN BANATZEA. IRA (INSTITUTO DE REFORMA AGRARIA, NEKAZARITZA ERREFORMARAKO ERAKUNDEA) SORTU ZEN ERREFORMA BULTZATZEKO. 

ERREFORMA OSO ASTIRO JOAN ZEN, ETA ERABAT GELDITU ZEN 1933KO AZAROAN ESKUINEKO ALDERDIEK IRABAZI ZUTENEAN HAUTESKUNDEETAN. HORREK GUZTIAK AMORRUA SORTZEN ZUEN JORNALARIEN ARTEAN, ETA, HEGOALDEAN, LURREN OKUPAZIOAK ETA ENFRENTAMENDUAK ETEN GABEKOAK IZAN ZIREN. 

DESZENTRALIZAZIOA ETA POLITIKA AUTONOMIKOA

ERREPUBLIKAK ARAZO POLITIKOA ERE HEREDATU ZUEN: LURRALDERIK ABERATSENEN (KATALUNIA, EUSKAL HERRIA) NAZIONALISMOA. DONOSTIAKO ITUNAREN AKORDIO BAT IZAN ZEN AUTONOMIA ESTATUTUA EMATEA KATALUNIARI. ESTATUTUA 1932KO  IRAILEAN ONARTU ZUTEN GORTEEK. KATALUNIAK PARLAMENTUA IZANGO ZUEN, LEHENDAKARIA ETA GOBERNUA (GENERALITAT). KATALANERA HIZKUNTZA OFIZIALA IZANGO ZEN GAZTELANIAREKIN BATERA.

EUSKAL HERRIAN ERE, 31KO GORTE KONSTITUZIOGILEETARAKO HAUTESKUNDEAK BAINO LEHENAGO, EAJ ETA KARLISTEN ZINEGOTZIAK BILDU ZIREN ETA LIZARRAN ESTATUTU AURREPROIEKTU BAT ONARTU ZUTEN. BAINA ORAINDIK KONSTITUZIOA ONARTU GABE ZEGOEN, ETA, HORREZ GAINERA, LIZARRAKO PROIEKTUAK TALKA EGINGO ZUEN GERO ONARTU ZEN KONSTITUZIO ERREPUBLIKARRAREKIN; BERAZ, PROIEKTUA BERTAN BEHERA GERATU ZEN.

URTE BAT BERANDUAGO, 1932KO EKAINEAN, UDAL ZINEGOTZIEK BESTE PROIEKTU BAT BOZKATU ZUTEN. NAFARROAKO KARLISMOAK UKO EGIN ZION, EZ BAITZUEN ERREPUBLIKA ATEOAREKIN EZER ADOSTU NAHI. BERAZ, NAFARROA EUSKAL ESTATUTUTIK KANPO GERATUKO ZEN. GIPUZKOAN ETA BIZKAIAN ONARTU ZUTEN PROIEKTUA, ETA ARABAN %50EK EGIN ZUEN ALDE. ESKUINEKO INDARREN GARAIPENAK (1933KO AZAROA) BERTAN BEHERA UTZI ZUEN PROIEKTUA.

ARMADAREN ERREFORMA

ESPAINIAKO ARMADA OHITUTA ZEGOEN POLITIKAN ESKUSARTZEA PRONUNTZIAMENDU MILITARREN BIDEZ. MILITARREK BEREN BURUA IKUSTEN ZUTEN ABERRIAREN BATASUNAREN BABESLE, ETA ABERRIA TRADIZIO INPERIAL GAZTELAUAREN JARRAIPENA ZEN HAIENTZAT. BERAZ, NAZIONALISMO ETA AUTONOMISMOAREN ALDE ZEUDENENGAN MEHATXU IKUSTEN ZUTEN.

BEHIN-BEHINEKO GOBERNUAN AZAÑAK GERRA MINISTERIOA HARTU ZUEN. AZAÑAK ARMADA BOTERE ZIBILAREN MENPE JARRI NAHI ZUEN. AUKERA EMAN ZIEN OFIZIALEI ERRETIROA HARTZEKO SOLDATA GUZTIA IZANDA. KENDU ZIEN ARMADAKO EPAITEGIEI GIZARTE ZIBILEKO ETA ORDENA PUBLIKOKO DELITUAK EPAITZEKO AUKERA, ETA ZARAGOZAKO AKADEMIA MILITARRA ITXI ZUEN.

HEZKUNTZAREN ERREFORMA

IRAKASKUNTZA ELIZAREN ESKUETAN ZEGOEN ETA GOIKO KLASEENTZAT BAKARRIK BERMATUTA. ERREPUBLIKAKO GOBERNU ERREFORMATZAILEEK ESKOLA LAIKO ETA PUBLIKOA OROKORTU ETA ANALFABETISMOAREKIN AMAITU NAHI ZUTEN. 1933KO URRIA JARRI ZUTEN MUGA, ELIZAREN ESKU SARTZE IRAKASKUNTZAN AMAITU ZEDIN, BAINA ALDAKETA POLITIKOAK (ESKUINDARREN GOBERNUAK) ZIRELA ETA, EZEREZEAN GELDITU ZEN.

ELIZAK HEZKUNTZA UZTEAREN ESKOLA-POSTUEN GALERARI AURRE EGITEKO, GOBERNU ERREFORMISTEK 6750 ESKOLA BERRI SORTU ZITUZTEN, IRAKASLE-ESKOLAK BERRITU ZIREN, ETA SOLDATA IGO ZIETEN MAISU-MAISTREI.

ERREFORMEN KONTRAKO OPOSIZIOA

ERREFORMEK OPOSIZIO HANDIA IZAN ZUTEN BEREN PRIBILEGIO ETA BOTEREA MEHATXATUTA IKUSTEN ZUTEN SEKTOREEN ALDETIK:

1931KO ABENDUAN, LURJABE HANDIEK, INDUSTRIARI ETA FINANTZARIEK TALDE BAT SORTU ZUTEN JABE HANDIEN INTERESEN DEFENTSARAKO, ETA ETEN GABE BOIKOTATU ZITUZTEN ERREFORMAK ETA ERREPUBLIKA BERA ERE.

ARMADAREN SEKTORE ASKO ERE (OFIZIALEN GEHIENGOA) EZ ZEGOEN PREST BOTERE ZIBILAREN NAGUSIGOA ONARTZEKO, ETA ERREFORMEN ETA DESZENTRALIZAZIO ADMINISTRATIBOAREN AURKA ZEUDEN. 1932KO UDAN SANJURJO GUARDIA ZIBILEKO JENERALAREN ALTXAMENDUA GERTATU ZEN. GOBERNUAK KONSPIRAZIOA KONTROLATU AHAL IZAN ZUEN, ETA JENERALA ATXILOTU ZUEN.

ELIZAK (1851KO KONKORDATUA) DESAMORTIZAZIOEKIN LURRAK ETA ONDASUNAK GALTZEA ONARTU ZUEN ESTATUAK GURPENA ETA KLEROA MANTENTZEAREN ETA HEZKUNTZAN KONTROLA IZATEAREN TRUKE. ELIZAK MESFIDANTZA HANDIAREKIN HARTU ZUEN ERREPUBLIKAREN ALDARRIKAPENA. 1931KO KONSTITUZIOAREN ESTATUAREN ETA ELIZAREN BEREIZKETAK, ETA EZKONTZA ZIBILA ETA DIBORTZIO LEGEEK  ELIZA ERREPUBLIKAREN KONTRA JARRI ZUTEN.

3. BIURTEKO BELTZA (1933KO AZAROA- 1936KO OTSAILA). ERREFORMEN AMAIERA

 1933KO AZAROAN IZANDAKO HAUTESKUNDEETARA EZKERRA (SOZIALISTAK, ERREPUBLIKAZALEAK...) BANATURIK AURKEZTU ZIREN: ESKUINDARREN BOIKOTAK, NEKAZARIEN MATXINADEK ETA ONDORENGO ERREPRESIOAK AHULDU ETA BANANDU EGIN ZUEN GOBERNU ERREFORMATZAILEEN KOALIZIOA. HAUTESKUNDE HORIETAN ESKUINDARREK  (CEDA, LERROUXEN ALDERDI ERRADIKALA...) GARAIPENA LORTU ZUTEN. 1933-35 BITARTEKO ESKUINDARREN GOBERNUEK AURREKO ERREFORMA GUZTIAK BERTAN BEHERA UTZI ZITUZTEN, ETA 1931KO KONSTITUZIOA ERE EDUKIRIK GABE UTZI ZUTEN.

GOBERNU BERRI HONEKIN ELIZAK ETA MILITARREK LEHEN GALDUTAKO INDARRA BERRESKURATU ZUTEN HAINBAT IDAZKIRI ESKER.

PSOE-REN INTENTZIOA GARBIA IZAN ZEN: INDARREZ HARTU NAHI ZUEN BOTEREA GIL-ROBLESEN IDEIAREN AURREAN (ERREPUBLIKA SUNTSITZEA). BERAZ, DENBORARIK GALDU GABE GREBA OROKORRA ANTOLATU ZUTEN ESPAINIA OSOAN ETA INDAR GEHIEN KATALUNIAN IZAN ZUEN KATALUNIAKO ESTATUA ALDARRIKATUZ (1934).  MOMENTU HARTAN ESPAINIA OSOA ASTURIASI BEGIRA ZEGOEN ETA IRAULTZA GOGOR BAT GERTATU ZEN BERTAN BAINA FRANCOK MAROKOKO TROPEKIN ZAPALKUNTZA GOGORRA EGIN ZUEN IRAULTZA GELDIARAZIAZ.

4. 1936KO OTSAILEKO HAUTESKUNDEAK. FRONTE POPULARRA

1936KO URTARRILAREN 15EAN SINATU ZUTEN FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA. 1936KO OTSAILEKO HAUTESKUNDE BERRIETAN HAUEK IRABAZI ZITUZTEN HAUTESKUNDEAK.MANUEL AZAÑA ETA SANTIAGO  CASARES QUIROGA ERREPUBLIKARRAK JARDUN ZUTEN AGINTEAN GERRA HASI ARTE, INOLAKO MINISTRO SOZIALISTARIK GABE. BAINA 1936KO UZTAILEAN ALTXAMENDUA GERTATU ETA GUTXIRA, FRANKISTEK TOLEDO HARTU ETA MADRIL BEGIEN BISTAN ZUTELA, FRANCISCO LARGO CABALLERO SOZIALISTA JARRI ZUEN BURU FRONTE POPULARRAREN GOBERNU ERREPUBLIKARRAK. EZKERREN KOALIZIO ZABALA,  AUKERA BERRIA IZAN ZITEKEEN ERREFORMAK ABIAN JARTZEKO, BAINA GERRA ZIBILAREN HASIERAK (1936KO UZTAILA-1939KO APIRILA) ITXAROPEN GUZTIEKIN AMAITU ZUEN.

5.  II. ERREPUBLIKAREN ESANAHI HISTORIKOA

ERREPUBLIKA BIZITZA POLITIKOA DEMOKRATIZATZEKO SAIOA IZAN ZEN,  ESPAINIA MODERNIZATZEKO ETA BETIKO ARAZOEI IRTENBIDE EMATEKO (LURRIK GABEKO NEKAZARIEN POBREZIA, ANALFABETISMOA, NAZIONALISMOEN AUTONOMIA NAHIA, ARMADAREN PRESENTZIA BIZITZA POLITIKOAN...)

PORROT EGIN ZUEN OLIGARKIAK (LURJABEAK, INDUSTRIALARIAK ETA FINANTZARIAK), ARMADAREN SEKTORE BATZUEK ETA ELIZAK MEHATXATUA IKUSI ZUTELAKO HAIEN PRIBILEGIO EGOERA, ETA ERREPUBLIKA ALDARRIKATU BEZAIN PRONTO HASI ZIRELAKO HORREN AURKAKO MUGIMENDUAK ANTOLATZEN.

HORREZ GAINERA, NAZIOARTEKO EGOERAK ERE EZ ZION LAGUNDU ERREPUBLIKARI. KRISI EKONOMIKOAK ZAILTASUNAK JARTZEN ZIZKIEN ERREPUBLIKAK BULTZATU NAHI ZITUEN ERREFORMEI, ETA EUROPAN FAXISMOEN ETA KOMUNISMOAREN HEDAKUNTZAK ISLA ZUEN ESPAINIAKO BIZITZA POLITIKOAREN POLARIZAZIOAN. 

HORRELA, BADA, FRANCOREN DIKTADURA LUZEAREKIN AMAITU ZEN II. ERREPUBLIKAREN SAIOA.