Liberalismo Ekonomikoa eta Desamortizazioak Euskal Herrian: Printzipioak, Prozesuak eta Ondorioak

Liberalismo Ekonomikoaren Printzipioak

Gizabanakoen eskubide nagusia bizimodu zoriontsua da, eta hori ondasunak edukitzearekin lotuta dago. Askatasuna eta aukera-berdintasuna funtsezkoak dira norberaren interesa garatzeko eta zoriontasuna lortzeko. Estatuak eskubide hori bermatu behar du, baina, aldi berean, ahalik eta gutxien esku hartu behar du.

Desamortizazioa: Antzinako Erregimenaren Amaiera

Jabetza Higiezinen Liberalizazioa

Antzinako erregimeneko jabetza higiezinak (landa-lurrak eta hirietako finkak) askatu ziren, nobleziaren eta elizaren ondasunak desamortizatuz. Jaurerriak abolitu eta maiorazkoak ezabatu ziren, lur horiek jabetza pribatu eta aske bihurtuz.

Mendizabalen Desamortizazioa (1836-1837)

Mendizabalen dekretuaren bidez, klero erregularraren ondasun guztiak (lurrak, etxeak, komentuak, monasterioak...) salgai jarri ziren. Helburuak hauek ziren:

• Gerra karlista irabaztea.
• Zor publikoa gutxitzea.
• Talde liberalak erakartzea.
• Eliza eraldatzea eta estatuaren kontrolpean jartzea.

Madozen Desamortizazio Orokorra

Jabetza kolektiboko ondasun guztiak (ondasun propioak eta arruntak) salgai jarri ziren. Lortutako dirua herrialdearen industrializaziora bideratu zen, eta udalak izan ziren diru horren jabeak. Burgesia izan zen onuradun nagusia, baina jabe txikiek ere parte hartu zuten.

Desamortizazioaren Ondorioak

1. Lurrak ez ziren beharrizan handiena zutenen artean banatu.
2. Estatuak dirua lortu zuen.
3. Landutako azalera eta nekazarien produktibitatea handitu ziren.
4. Nekazaritzako proletarioak agertu ziren (lurrik gabeko bi milioi nekazari baino gehiago).
5. Burgesia lur-jabea sortu zen.
6. Latifundismoa eta minifundioa hedatu ziren.
7. Nekazari txikien bizi-baldintzek okerrera egin zuten.
8. Espainiako arte eta kultura ondare handia galdu zen.