Langileen mugimendua eta nazionalismoa Euskal Herrian (1890-1923)

6.Gaia:

Bizkaiko industrializazio arinak identitate krisi handia eragin zuen HEko gizartean. Bizkaiko gizartea landatarra izanik, denbora gutxian Industriala eta hiritarra bihurtu zen, inmigrazioa gehiagotzen eta euskal Kultura zalantzan jartzen.Sozialismoaren eskutik inmigranteek proletalgo Esplotatua osatu zuen. Sozialismoa eta nazionalismoa lehenengo Bizkaian eta Gero EHan garatu zen.

6.1Euskal Herrian:

Langile mugimendua Europan eta Espainian XIXmendean langileek garatzen dituzte beraien ideologiak Ekintzak lan eta bizi baldintzak defendatzeko. Bi erakunde motak sortu Zituzten:-Sindikatuak: Lan baldintzak defendatzeko.-alderdiak: Politikan parte Hartzeko.

Sozialismoa eta Anarkismoa

-Biek Iraultza defendatzen zuten.-Anarkistek estatuaren abolizioa defendatzen zuten. Sindikatuak sortu eta terrorismo ekintzak egiten zituzten.-Sozialistek Politikan parte hartzen zuten. Sindikatuak eta alderdi politikoak sortzen. Espainian, anarkismoa.
Bi korronte: Anarko-sndikaliesta(CNT)eta terrorismoa Praktikatzen zutenak. Alderdi sozialista(psoe)Pablo Iglesiak fundatua eta(UGT).

Langile MugimenduaEHan

: Proletalgoaren bolumena Handia zen eta lan eta bizi baldintzak penagarriak. Hor sortu zen langile Mugimendua.

 Anarkismoa:-1870an Lehen Nazioarteko talde anarkista(Bilbon, Donostin, Gasteizen).-Klandestinitatearen ondoren, anarkismoaren  berragerpena 700militantekin EHn.-Anarkismoak Ekintza zuzenera jo.1897an Canovas hil zuten. Anarkismoa difuminatu zen CNT Fundatu arte.

 Sozialismoa: Langile mugimenduaren lehenengo urratsak sozialismoaren Eskutik.-F.Perezagua sozialismoaren bultzatzailea izan zen. Milaka langile Mugiarazteko gauza zen.-1890an 1.Greba handia antolatuzen.(2000Langile)3 Eskakizunak:·Barrakoiak kendu ·Lanegunen murrizpena ·Despedituen berronarpena.

 Sindikalismo nazionalista: -1910 SOV Eta ELA sortu. -3zutabe: Nazionalismoa, Inspirazio kristaua, enfrentamendu eza Patronalarekin.-Grebetan parte hartzen hasi UGTekin batera.

6.2Euskal  nazionalismoa

Europan nazionalismoak Bizkortu ziren. Burges erromantikoek askatasun pertsonala eta herriaren Askatasuna aldarrikatu zuten. Espainian frantses liberalismoaren eredua Jarraitu zuten. Espainia legez zentralista zen. Baina garapen ekonomikoa Kostaldeko lurretan zegoen eta industrializazioa EHn eta katalunian. Antolamendu Politikoaren kontraesanak ereagotu ziren. Errestaurazio garaian indar ekonomiko Handia zuten zonaldeek protagonismo handiagoa nahi zuten politikan.(1917ko Krisia)

Nazionalismoa:1895-1931

Aurrebaldintzak:-Askatasun Nazionalaren aldeko borrokak gehiagotu Europan 1.Mundu gerra ondoren. Proletalgoa ideologia sozialista zuen eta euskaltzaleak ziren. Burgesia Zokoratua sentitzen zen gizartean. Sabino Arana horretan basatu zuen euskal Proiektu nazionala.-Abertzaletasuna defendatzeko asmatu siren foruak 

Ideologia: Ezaugarriak:-Kristautasuna-Katolizismoaren nagusitasuna-Nazionalismo Defentsiboa, une hartan Euskadiren biziraupena kolokan zegoen.-Euskadik Antolamendu konfederalaren bidetik, independentzia lortzeko eskubidea Zuen.-Izaera antikapitalista-Nazio gustuek independentzia eskubidea zuten.

 Bilakaera: ·Aranismoaren garapena 1890-1903: –Bizkaya por su independencia deituriko Artikulua 1890-larrazabaleko diskurtsoa 1893.-Euskaldun batzokia elkartea sortu 1894-Eusko Alderdi Jertzalea klandestinitatean fundatu1895-prentza Euzkadi eta Bizkaitarra hainbat aldiz espetxeratua. Euskalerria elkartekoak alderdia sortu Zuen Ramon de la Sotak.·Aranaren ostean1903-1920: Bi interpretazio

  Sabinismoari buruz:-ortodoxia sabindarra(independentistak) -Euskalerriakoen autonomismoa (autonomisak/posibilistak)

 Alderdiaren Hedakuntza aldia:-Sabino hil ostean, tentsioak gehiagotu ziren.

- Alderdiak barne egiturak sendotu Zituen: Prentza eta sinbologia propioa garatzen (ikurrina,lauburua)eta  SOV sindikatu nazionalista fundatu zen.

-1914-19tartean, alderdia asko garatu Zen eta nazionalista moderatuen politika nagusitu zen.-1919ko hauteskundeetan Euskal nazionalismoak galera handiak eduki ziten.

Errepresio eta kulturalismo Aldia1923-30: -Primo de Ribera diktaduraren garaian, Jazarpen jasan zuen azionalismoak. Aberrikoak erbesteratu behar izan zuten eta Jarrerak gogortu zituzten.-1930an diktadura bukatu eta berriro moderatuak eta Independentistak elkartu ziren Euzko Alderdi Nazionalistan. EAJs gain, ANV (nazionalismo liberal, demokratiko, errepublikazale eta laikoa) eta Yagi-Yagi (erradikalak eta independentistak) taldeak agertu ziren