Kulturartekotasuna eta Historia: Definizioak eta Teoriak

Kulturen arteko elkarrizketa

Elkarrizketa gauzatzeko, hauek dira balio unibertsalak:

• Desberdintasun kulturalak errespetatzea.
• Giza eskubideak errespetatzea.
• Besteekiko tolerantzia aktiboa, positiboa.

Mundu pluralista batean elkarrekin bizitzen eta gizadia bere osotasunean defendatzen ikasi behar dugu. Hori da interkulturalismoak proposatzen duena: desberdintasun kulturalak balio positibo bezala ulertzen ditu, desberdintasuna aberastasun bat da, osagarritasun-printzipio bat.

Folklorea

• Folklorea (maiuskulaz): egitate folklorikoaz aritzen den zientzia.
• Folklore (minuskulaz): objektuei dagokien ikerkuntza.
• Folklorologia: folklorea ikertzen duen zientzia.

Folklorea fenomeno kultural gisa

Folklorea ezaugarri propioak dituen fenomeno kulturala da. Natura dinamikoa du.

Folklore-fenomenoen ezaugarriak

• Gizartean indarrean egotea: egitate bat folklorikoa da kolektiboa bada.
• Enpirikoa: induktiboki ikasten dira, imitazioz.
• Funtzionala: gizarte batek behar dituen behar biologiko, espiritual, primario edota eratorriak kulturalki eta tradizionalki ase egiten baitituzte.
• Anonimoa: egitateek hasieran autore, sortzaile bat dute, baina denborarekin haren izena ahaztu egiten da.
• Tradiziozkoa: gizarte-ondasunak, belaunaldiz belaunaldi, gurasoek seme-alabei transmitituak.
• Lurraldekoa: geografikoki kokatu behar da.
• Herrikoia: iraganeko gertaerak, gauza oroigarriak, egiazko narrazioa eta adierazpena. (Historia: iraganeko gertaera aukeratuen oroipen zehatza gorde nahi duen adierazpena).

Definizioak

• Aninismoa: giza banako bakoitzaren baitan espektro bat dago, denbora labur batean edo betiko gorputza lagatzen duen arima bat dago.
• Azpiegitura: arraza, baldintza geografikoak, harreman ekonomikoak... bezalako mailak.
• Erlatibismo kulturala: errealitatea ikusteko era bakarra ez dagoela adierazten duen pentsamoldea.
• Estrukturalismoa: giza arrazoiaren batasuna garapen historikoaren maila guztietan. Giza ekintzen oro eta gizakien kontzientziaren forma guztiak logika zehatz bakarraren menpe daude.
• Folklorea: ezaugarri propioak dituen fenomeno kulturala / egitate folklorikoaz aritzen den zientzia / objektuei dagokien ikerkuntza.
• Gainegitura: erakunde politikoak, ideiak, balioak, arauak... osaturiko mailen multzoa.
• Historizismoa: gizakia ez dela zerbait finkoa edo mugagaitza adierazten duena.
• Klase borroka: produkzio-bideen jabeen eta langileen arteko borroka, sistema soziokulturalean iraultza bat dakarrena.
• Kulturartekotasuna: kultura desberdinetan zerbait berdina izatea, zerbait amankomuna izatea.
• Kosmopolitismoa: kultura desberdinekin identifikatzen diren pertsonak esparru geografiko jakin batean elkarren ondoan bizitzeari deritzo.

Historiaren filosofia

Ideia nagusia: historiaren garapenean gertaera guztiak azaltzeko zentzu bat ikusten da; etorkizuneko gertaerak aurreikusteko, iragartzeko gai izatea.

Hiru teoria

1. Teoria teologikoa: denak du bere patua, bere halabeharra. Jainkoa guztiz ahaltsua eta jakituna denez, beti daki zer gertatuko den.
2. Teoria metafisikoa: Hegelek dio historia unibertsala denboran zehar espirituaren adierazpena dela. Askatasunaren kontzientzia hiru garaitan:
   1. Ekialdeko mundua - askatasunik eza (haurtzaroa).
   2. Grezia eta Erromako mundua - batzuk askeak (nerabezaroa).
   3. Germaniar mundua - gizaki oro askea da (helduaroa).
3. Teoria naturalista: historia ulertzeko faktore errealak kontuan hartu behar ditugu:
   • Arraza.
   • Baldintza geografikoak.
   • Harreman ekonomikoak.
   Eragina dauka materialismo historikoan (Marx, Engels). Aldaketa historikoak ekonomian oinarritzen dira. Bereiztu behar ditugu:
   • Azpiegitura: maila ekonomikoa (produkzio indarra, produkzio harremanak).
   • Gainegitura: ideologia, balore moralak, erakundeak...

Historiak aurre egin ahal du?

• Comte: giza errealitatea bilakatuz doan zerbait da, mugitzen den errealitatea (astiro-astiro). Hiru aro:
  1. Aro teologikoa: ezagutza absolutuaren bilaketa da. Gauzen sorburuak eta kausak ezagutu nahi dira.
  2. Aro metafisikoa: izakien azken giltzarria aurkitu nahi da. Fenomeno guztien sorrera argitu; arrazoiak irudimena suspertzen du.
  3. Aro positiboa: ikerketa absolutuak baztertu egiten dira. Fenomenoen artean dauden erlazioak azaltzen dituzte. Legeak ikertzen dira, behaketaren garrantzia azpimarratzen da.
• Nietzsche: gizakia benetako gizakia izateko hiru fase:
  1. Gamelua: bere gainean zama (tradizio arauak, legeak, debekuak) guztiak hartu ditu, esklaboak bezala bizi dira, makurtuta.
  2. Lehoia: esklabotza kate guztiak apurtu eta bere buruaren jabe bihurtzen da, librea da. Inoren eta ezeren mendekotasunik ez dauka.
  3. Haur fasea: errugabetasun sentimendurik ez dago. Bizitza jolasa da.
• Marx: kapitalismoaren amaiera proletalgoaren iraultzaren bidez sortuko da. Proletalgoaren diktaduraren ondoren sozialismoa dator, eta azken fasea komunismoa: klaserik gabeko gizartea.
• Bariazio aldaketa: postmodernismoaren teoria: denbora kiribil bat bezala ulertzen du. Une historiko bakoitza berria da, baina, aldi berean, gizadiaren historia osoa laburbiltzen du: bariazio gisa.

Historiaren ikusmolde ziklikoa

• Giambattista Vico: hiru garai bereizi zituen:
  1. Jainkoarena: haurtzaroa.
  2. Garai heroikoa: gaztaroa, estatua sortzen da, aristokrazia agintean.
  3. Giza garaia: helduaroa, estatu demokratikoa, askatasuna eta justizia garaile. Baina, giza garaia amaitu eta gero, berriz, jainkoaren garaia.
• Oswald Spengler: historia ez da prozesu lineala, zirkularra baizik. Organismo guztiak bezala, jaio, hazi eta hiltzen den organismoa da kultura.