Kortexa

GARUNA

Zer da: NSZ Entzefaloaren zatirik handi eta garrantzitsuena eta NS egitura zuzendaria. 1,1 kg masa eta 1200 cm kubiko bolumena, intxaur itxura. Neurona kopuru oso handia (50.000 milioi eta billioi bat artean). Zahartu ahala, neurona kopurua jaitsi. Funtzioak: - Giza portaera eta adimen funtzioak.
-Integrazio sentsorialeko eta jarduera motorreko gune nagusietako egoitza. -Ikusmenarekin lotuta dauden funtzioak lobulu okzipitalean -Entzumenarekin zerikusia dutenak lobulu tenporalean. - Lobulu forntalean, adimen nortasun eta mintzarekin lotuta dauden zereginek. Lobulu horren alde motorrean, berariazko mugimenduak kontrolatzen dituzten neuronak daude. - Ukimenaren nerbio-zuntzak lobulu parietalarekin lotzen dira. -Garuneko bi hemisferioen ezberditasun funtzionalak oso ttikiak. Ezkerrean, mintza eta pentsamendu logikoarekin zerikusia duten gaitasunak. Eskuinean, prozesu analitikoen eta orientazio espazialaren gaitasunak garatu. Osagaiak: -Arteka sagitala bi hemisferiotan banatzen du. -Gorputz kailukarak bi hemisferioak lotu. Lotura eteno balitz agenesia legoke eta ez zen bi hemisferioen artean komunikaziorik. Gainera.. +Paziente hauek eskuineko aldean ikusten dituzten hitzak ahoskatzeko gai, hizkuntzaren eremuak ezkerreko hemisferioan prozesatzen baitira. +Ezkerreko aldean ikusten dituzten hitzak ezin dituzte ahoskatu. +Eskuineko eskuarekin zerbait ezaguna ukitzean esan dezakete zer den, ezkerrarekin eginez ez. +Kasu larrietan hemisferio batek, bere alderdiko gorputz atalak ukatu. -Hemisferioen azalak tolesdura asko, zirkunbalazio izenekoak.- Hemisferio bakoitzak lau lobulu.(parietala, frontala, tenporala eta okzipitala) - Garunaren azala kortexa osatu. 2 mm lodiera. Neuronen 3/4 bertan daude eta garrantzia du jokabidean. Eragina du kontzientzian, borondatean eta prozesu psikologiko guztietan. Garunaren eragina ezagutzan eta jokabidean: -Zentzumen eremua eta zentzumenen funtzioak: +Eremu sentsitiboa rolandoren arteka inguratzen duen tolesdura luze baten zehar doa. Arteka estua eta zeharkakoa da, diadema baten antzekoa. +zerebroaren azalean zentzumenen eremuen araberako mapa marraztuko bagenu, pertsona deformatu baten irudia agertuko zen. + kortexan zentzumen eremuaz gain zentzumenen mezuak jasotzen dituzten beste une batzuk daudela. Mugimendu eremua eta funtzio orokorrak: Mugimenduen eremua kortexean zentzumen eremuaren parean. Proportzioa zentzumen eremuaren antzekoa da; eremu motorrean atzamar lodiari dagokion gunea besteari dagokiona baina handiagoa da, baino ez fisikoki, trebeagoa delako baizik. Aurpegiaren gunea ere handiagoa da, batez ere ahoarena, hizkuntza hain garrantzitsua izanik, ahoen mugimenduen zehaztasun handia eskatzen dute. Elkartze eremuak eta funtzio psikikoak: - Aurreko bi eremuek, kortexaren laurden bat baino ez dute betetzen. -Beste hiru laurdenak ez dakigu zerk betetzen dituen baina badakigu gizakiarentzat oso garrantzitsuak direla. Esan genezake, eremu horiek direla gizaki egiten digutenak, bertan egiten baitire goi mailako jarduerak. -Lobulu frontalak dira gizakia gehien identifikatzen dutenak. Bertan zauri batek, gizakiaren nortasuna alda dezake. - Gauzak gogoratzeko arazoak dituen pertsonak, lobulu tenporalean okerren bat izan ohi dute. Bi zerebro ote? nahiz eta gaitasun batzuk bakarrik zerebroko gune bat behar duten, gehienetan garun osoa martxan dago, batez ere goi mailako eginkizunetan. Funtzionamendua: Zerebroak, antzeko bi hemisferio, eta hemisferio horiek kontrolatzen duten gorputzaren atalaren komunikazioa gurutzatua da. Eskuineko hemisferioak gorputzeko ezkerra kontrolatzen du eta alderantziz. Gehienetan, hemisferio bat nagusi, eta horrek esaten du eskubi edo ezkerra zaren. Eskuina zarenean bertan duzu zehaztsun eta indar gehiago, beraz hemisferio ezkerra gailenduko da. Afasia eta nahasteak:- Hitz egiteko gaitasunaren nahastea da. Ezkerreko hemisferioan zaurirenbatengatik gertatu. Hitz egiteko, zenbaki trebetasuna eta gogamen analinitikoa ezkerreko hemisferioak kontrolatu (gehienetan). -Eskuineko hemisferioa zauritzean, hitz egiteko gaitasuna oso gutxitan nahasten da. Eskuineko aldeak, trebetasun espazialak eta arte eta musikari dagozkion jardueran kontrolatzen baititu. -Hala ere, hitz egiteko gaitasuna ez du beti ezkerrak egiten, batzuen zerebroan eskuinekoak egiten du. Besteetan aldiz, bi alderdien artean egiten da hori.