Karaktere gainartzailea

Genetika:Genetikak herentzia aztertzen du; hau da, karaktereak nola transmititzen diren

gurasoengandik seme alabengana eta banakoetan izaten diren aldakuntzak.

•Genea: Herentziaren oinarrizko unitatea. DNA zati bat da eta kromosoma baten

posizio jakin bat hartzen du (locusa). Gene batek karaktere bat determinatzen

du, erabat edo partzialki; adibidez, ilarraren kolorearen genea, Rh odol taldeen

genea, etab. Gene bakoitzak hainbat forma izan ditzake (aleloak). Letren bidez

adierazten dira: A, B,...

Aleloa: geneek izan ditzaketen formetako bakoitza. Alelo bakoitzak dagokion

genearen karaktereko forma eragingo du.; adibidez, ilarraren kolore berdearen

aleloa, horiaren aleloa, Rh+ odol taldearen aleloa. Alelo guztiek posizio berdina

izango dute kromosoma homologoetan, eta batetik bestera mutatzea edo

eraldatzea gerta daiteke. Aleloa bere geneari eman zaion letra eraldatuz

adierazten da: A eta a, lA, lB eta l0, etab.

Gainartzailea: kanpora azaltzen den aleloa da, eta bere karakterearen forma

azalarazten du; adibidez, ilarraren kolore horiaren aleloa. Alelo hori bakarrik

edo alelo azpirakor batekin (berdea) azaltzen bada, beti horia aterako da. Letra

handiz adierazten da hori: A, lA.

Azpirakorra: gainartzailea ez dagoenean kanpora azaltzen den aleloa da;

adibidez, alelo berdea aurreko kasuan. Txikiz adierazten da: a, l0.

Locusa: gene batek kromosoma batean duen posizioa. Gene bereko aleloek

kromosoma parean leku (locus) homologoak hartzen dituzte.

Genotipoa: organismo baten alelo guztien multzoa da; hau da, gurasoengandik

heredatzen den guztia. Izaki bizidun batek gene jakin batekiko dituen alelo

multzoari ere esaten zaio genotipoa. Esate baterako, kolorearekiko

heterozigotoa den ilar batean, karaktere horren genotipoa Aa izango da

(horiaren aleloa eta berdearen aleloa)

Fenotipoa: banako batean egon daitezken karaktereak. Bi gauzaren menpekoa

da: organismoaren genotipoaren menpekoa eta organismoa garatu den

ingurunearen menpekoa. Organismo batek duen karaktere baten forma

zehatzari ere esaten zaio. Hortaz, Aa genotipoko ilar batek kolorean fenotipo

Horia duela esango dugu

Homozigotoa: karaktere bateko bi alelo berdin dituen organismoa. Esaterako,

AA eda aa. Kromosoma homologoen locusetan alelo berdinak daude.

Mendelen garaian, organismo horiei “arraza puruak” deitzen zitzaien.

Heterozigotoa: karaktere baterako bi alelo desberdin dituen organismoa.

Esaterako, Aa. Kromosoma homologoei dagozkien locusak alelo ezberdinek

hartzen dituzte. Mendelen garaian, organismo horiei “hibridoak” deitzen

zitzaien.

P belaunaldia: gurutzatze bateko bi guraso homozigotikoez osatuta.

F1 belaunaldia: P belaunaldikoen arteko gurutzatze batetik sortutako belaunaldi

berria.

F2 belaunaldikoak gurutzatzetik sortutako belaunaldi berria