Kanten kritizismoa

6.-FILOSOFIA MUNDU MODERNOAN

XV. Mendean hasten da, eta XVIII.Menea arte irauten du.

Gaia gizakia izatera itzultzen da, kulturaren aradatza izatera eta gu gara kreazioko erregeak zentzu honetan, Grezian gertatutakoarekin antza du, hau da, gizakiak garrantzia hartzen du.

 Horregatik, modernoa, humanismo errazentistarekin hasten da. Hauek, Aro klasikoko kultura berreskuratzen dute. Greziako literatura irakurtzen hasten dira, berriro Erlijioa alde batera uzten dute, eta errealitatea azaltzeko.

 Jorratzen den beste gai bat zientzia modernoa da, honetarako, metodo esperimentala erabiltzen dute, hau da, esperimentuak egitea arrazoimena erabiliz. Hau dela eta, ikuskera heliozentrista sortzen da, (eguzkia erdian dago eta lurrak bueltak ematen dizkio) eta honela, geozentrismoa baztertzen da.

 Aro Modernoan errealitatea zer den jakin baino lehen hanka sartzeak nola sahiestu erabakitzen dute, huts ez egiteko metodo bat bilatzen dute. Metodo honen bitartez, ziurtasuna, ezagutza, ziurra lortuko dute. Hau lortzeko, bi bide sortzen dira, filosofia arrazionalista eta enpirista.

1)ARRAZIONALISTA

 XVII.Mendean agertu zen Descartesekin eta honekin konzientzian (nia) bilatzen ud ziurtasuna. “Pentsatzen dut, beraz banaiz”. Esaldia nabarmentzen da, hau, XVI-XVIII. Mendeen artean eman zen eta enpirismoa XVIII.Mendean.

 Deskartesn arabera, egiaren tokia sujetoarn baitan dago, gure arrazoimenean, ezin gara kanpora atera, ezin dugu egia esperimentatu baizik eta ulertu beharra dugu.

 Horregatik, egi hori a priorizkoa da, (esperientziaren beharrik ez duena) zentzumenak hautematea, hau da pertzeptzioa.

 Errealitatea ezagutzeko beti hasten gara zentzumenen bitartez jasotzen, sumatzen dugun informazioarekin, hau da, gure hautemateekin, adibidez; soinuak, koloreak…

2)ENPIRISTA

 Enpiristentzat, esperientzia da ziurtasunaren oinarria. Bukatzeko, hauentzat, sortzen garenean gure jakintza hutsik dago (tabula rasa) esperientziaren bitartez beteko dena (a posteriori).

 XVIII.Mendean kantek sortuko du bere kritizismoa. Kantek sintesi bat sortzen du arrazionalismoaren eta enpirismoaren artean. Hori dela eta, Kantek esango digu gure ezagutzeko gaitasuna sortzetikoan datorkigula.

 Gure ezagutzeko gaitasuna pizteko zerbait beharrezkoa da eta zerbait hori kanpotik datozkigun sentsazioak izango dira, beraz, Kant arrazionalistekin bat dator, arrazoimena, beharrezkoa dugun zerbait dela esaten duelako.

  Baina gainera, kanpotik zerbaitek gugan eragitea beharrekoa dugu, enpiristek zioten bezala, errealitatea ezagutzeko. Hau da, errealitatea ezagutzeko barneko baldintza batzuk, kanpoko beste batzuekin uztartu beharko ditugu.

 Bukatzeko, Kanten ustez, errealitatea den bezala, erreaalitatea bere baitan (noumenoa
) ezin da ezagutu. Ezagutuko dugun errealitatea ordea, agertzen zaiguna besterik ez da (fenomenoa
).