Kanarietako nekazaritza paisaia

5.Gaia: Nekazaritza-paisaiak nekazaritza-
Espazioaren morfologia edo itxura dira. Inguru naturalaren eta bertan egindako nekazaritza-jardueraren arteko konbinazioaren emaitza da. Espainiako lurraldean konbinazio horien dibertsitatea dela bide bertako paisaien aniztasuna azaltzen da. 5.1. Iberiar penintsularen iparralde hezeko nekazaritza-paisaia a) Nekazaritza-egiturak: - Biztanleria urria eta zahartua da, ondorioz emigratu behar dute. Populatze nagusia sakabanatu tartekatua da. - Ustiategiak minifundistak dira. Nekazariek lursail txikiak dituzte, errentagarritasuna gutxitu eta mekanizazioa zaildu egiten da. - Lurzoruaren erabilera nagusiak abeltzaintzara bideratzen dira. B) Nekazaritzak azalera txikia hartzen du. Kostan, landak haranen beheko aldeetan kokatzen dira; barrualdean, haranak estuagoak direnez, nekazaritza-aprobetxamendua oso txikia da. - Iraganean polilaborantza egiten zen, nekazariak isolatuta bizi zirelako. Barazkiak eta frutak lantzen ziren baratze txikietan, etxeen ondoan, familiaren kontsumorako. - Gaur egun, nekazaritza baratzeko laborantzetan eta bazka-laborantzetan espezializatu da abeltzaintzaren garapenarekin bat etorriz. C) Abeltzaintza jarduerarik garrantzitsuena da. Klimak, haragiaren eta esnearen hiriko eskariak eta landako biztanleria urriak mesede egiten dio, eskulan gutxiago behar duelako. 1

5.2. Nekazaritza-paisaia mediterraneoa: Mediterraneo itsasoaren kostaldea eta kostalde-aurrea, Guadalquivir harana eta Balear uharteak hartzen ditu. Erliebe gorabeheratsuak dira kostaldean, eta kostatik gertu lauago. A) Nekazaritza-egiturak; - Biztanleria oso ugaria, gaur egun murriztu egin da. Populatze sakabanatuak kostako baratzetan ezik, pilatzeko joera dute. - Ustiategiak hainbat tamainakoak dira. Inguru ureztatuetan minifundioa da nagusi. Lehorreko lurretan, txikiak eta ertainak dira. - Lurzorua, nekazaritzarako erabiltzen da. B) Nekazaritzak; - Lehorreko laborantzak kosta aurreko inguru menditsu edo gorabeheratsuetan. Lur horietan zerealak, mahatsondoa, olibondoa eta arbendolondoak lantzen dira. - Laborantza ureztatuei tenperatura leunek, intsolazio handiak, erliebearen babesak, lur egokiek eta nazioarteko eskaera handiak mesede egiten diete. Baratzezaintza goiztiarra egiten da.  c) Behien eta txerrien abeltzaintza Kataluinian nagusi da. Ardiena lehorreko lurretan; eta abelburu basatiak Guadalquivirren ertzean. D) Baso-ustiapenak garrantzi txikia du, Huelvan izan ezik, bertan eukalipto-azalera handiak daude eta. 2

5.3. Iberiar penintsularen barrualdeko nekazaritza-paisaia Bi goi-lautadak eta Ebroren sakonunea hartzen ditu. Erliebe laua da, batez besteko altitude garaia goi-lautadan, eta klima mediterraneo kontinentalizatua. Udan prezipitazio gutxi, eta urtaroaren artean, kontraste termiko nabarmenak. A) Nekazaritza-egiturak - Biztanleria urria eta zaharkitua. Populatzea pilatua da: herri txikiak daude, bata bestetik hurbil, eta herri handiak eta bata bestetik urrunduak Iberiar penintsularen hegoaldean. - Ustiategiek askotariko tamaina dute.

Minifundioa

Duero haranean eta Ebroko lur ureztatuetan nagusi da, baina lehenengo horretan gutxitu egin da. - Lurzoruaren erabilerak nekazaritzara, abeltzaintzara eta basogintzara bideratuta daude. 3

b) Nekazaritzak alde handiak ditu lehorreko lurren eta lur ureztatuen aurrean. - Lehorreko lurrak goi-ordokiko paramo eta landazabaletan eta Ebro haraneko inguru ez-ureztatuan. Landa zabaletan, nekazaritza estentsiboa. Iraganean, zerealak lugorriarekin edo lekaleekin txandakatzen ziren. Gaur egun, gariaren orden garagarra landatzen da. - Ureztaketari esker, nekazaritza intentsiboagoa egin daiteke. Iraganean, azalera txikietan landatzen zen, ibaitik edo ura zegoen nonbaindik gertu, baina gaur egun, azalera ureztatua handiagotu denez, ekoizpena dibertsifikatu egin da. C) Abeltzaintzak lur lehorretan eta angioetan du garrantzia: - Gaztelako eta Ebroren sakonuneko lur lehorretan ardi-azienda garrantzitsuagoa dago, eta uztondoetan bazkatzen da. - Extremadura, Salamanca, Zamora eta Andaluziaren mendebaldeko angioak nekazaritza eta abeltzaintzako ustiategiak dira. Angio tradizionala batez ere abeltzaintzara bideratzen zen. Gaur egun, sistema tradizionala mantentzen da, aldaketa batzuk eginez. D) Baso-ustiapena Soriako Tierra Pinariegan nagusi. 4

6. Landa-Paisaiak: EH-ko landa-espazioak Bizkaiko eta mediterraneoko isurialdean hainbat ezaugarri desberdin ditu. Alde horien oinarriak inguru fisikoa, nekazaritza-egitura eta lurzoruaren erabilerak dira. 6.1.- Nekazaritzarako abeltzaintzarako eta basogintzarako espazioak EAEko atlantiko isurialdean: Uren banalerroen iparraldeko lurrak hartzen ditu. Horko inguru fisikoak erliebe gorabeheratsua du: klima ozeanikoa, prezipitazio ugari eta erregularrekin eta kalitateko makurreko lurzoruak. A) Nekazaritza-egituraren ezaugarriak: - Landa inguruko biztanleria urria da, exodo handia egon delako. Baserrietan populatzea hedatu da, Enkarterrin izan ezik, han giroa lasaia da eta herrixketan biltzen dira etxeak. Etxeak harrizkoak, teilatua bi isurikoa eta hiru solairukoak izaten dira. - Nekazaritza-ustiategia baserriaren inguruan antolatzen da. Neurri txikiko ustiategi pribatua da eta bi ataletan egina dago: Etxaldea, etxetik hurbil, belarra eta laboreak ekoiztera bideratuta, eta basoa, aldapa edo altitude handieneko lurretan, baso-erabileretarako. Heskaien bidez daude itxiak sailak. - Topografia zaila eta ustiategiaren neurria txikia denez, mekanizazioarako zailtasun ugari daude. Ekoizpen-sistema intentifikatu egiten da, eta baratzeko eta esnearen arloko espezializaziora bideratzen da. 1

b) Landa espazioaren erabilerak bilakatu egiten dira 1960ko hamarkadatik, EH-ren iparraldeko isurialdean industrializazioak nekazaritzari eskulan ugari kendu eta denbora partzialeko nekazaritza ezarri zuen eta. - Lurra bazkak, larre naturalak eta baratzeak jartzeko erabiltzen da. Baratzeak, autokontsumora bideratuta egoten da, eta lanaldi partzialeko nekazariek modu intentsiboan egiten dute, plastikoaren azpian, nekazari gutxik dute eta dedikazio esklusiboa. - Abeltzaintza nagusia behi azienda da. Intentsiboan esnetarako eta estentsiboan haragitarako.  Ardi aziendak garrantzi gutxiago du. - Baso-ustiapenari denbora partzialeko nekazaritza hedatzeak, eskulan gutxiago erabiltzea ekarri du. Produktibitate handia duenez, konifero exotikoak lantzen dira. 2

6.2.- N+A+B espazioak EAEko mediterraneo isurialdean: Uren banalerroaren hegoaldean kokatutako lurrak hartzen ditu. Inguru fisikoa laborantzarako erliebe errazagoa duten inguruek osatzen dute a) Nekazaritza-egiturak ezaugarri hauek ditu: - Landa-biztanleria ugariagoa da, topografia mesedegarriagoari esker landa mekanizatu egin delako eta industrializazio-prozesua berandu iritsi delako. Populatzea batez ere pilatua da. - Ustiategien batez besteko neurri handitu egin da errentamenduari eta lursailak pilatzeari esker. - Teknikak modernizatu dira, eta ekoizpen-sistema laborantzen espezializaziora bideratzen da. B) Landa-espazioaren erabilerak batez ere nekazaritzara eta basora bideratuta daude. - Laborantzak urezketarik egotearen edo ez egotearen arabera espezializatzen dira. Lehorreko lurretan zerealak eta mahastiak dira nagusi. Nekazaritza ureztatua Ebroren lautada alubialetan eta ibaiadarretan eta barruko arro eta haranetako inguru ureztatuetan kokatzen da. - Baso-ustiapena Arabako mendilerroan da nagusi eta intsinis pinuan oinarritzen da, zerratu, txikitu edo eraldatzeko. 3