Jakintza filosofikoa

-Mitoa:

Jainko-jainkosen edo heroien ekuntzetan oinarritutako alegiazko kontakizun bat.

-Magia

Galderak fedea baliatuz erantzuteari.

-Transzendentea eta immanentearen desberdintasuna

Immanentea dena mundu honetan dagoena da; traszendentea veste mundo bati dagokiona.

-Filosofiaren sorrera:

Grezian, Txinan eta Indian.(K.A mendean)

-Filosofiaren helburua:

sortzen zaizkigun galdera nagusiei errotiko erantzunak ematen saiatzea arrazoimena erabiliz.

-Zientziaren eta filosofiaren erlazioa:

Esperimentuak eginez erantzun ezin daitezkeen galderei erantzuna ematen sahiatzen da filosofía.

-Filosofiak zertarako balio du:

Filosofia lagungarria izan daiteke jaso ditugun ideiak zalantzan jartzeko eta gure iritziak kritikaren bidez lantzeko.

Zer aztertzen du metafisikak:

Errealitatearekin lotutako auzi filosofikoak.

-Ezagutzaz arduratzen den filosofia adarra:

Gnoseologia.

-Antropologia filosofikoa eta antropología kulturalak

Filosofikoa gizakiari buruzko gaiei heltzen die, baina egiten dituen galdera motei ezin erantzun dakieke zientifikoki. Kulturala zientzia bat da, behaketa eta azterketa enpirikoan oinarrtzen baita.

-Zer aztertzen du estetikak:

Edertasuna eta artea.

-Antzinaroko filosofoak:

Platon , Aristoteles.

-Eskolastika:

Kristautasunaren hastapenetan haren aurkako erasoei aurre egitearren kristau-fedea defendatzeaz arduratu zen filosofía da. 

–Dogma:

siñisten dena (erlijioa).

-Filosofia modernoa eta aurreko garaietako pentsamenduen ezaugarriak:

Azalpen filosofikoen oinarri zientifikoa. –Philo (adiskidetasuna ,maitasuna) + sophia (jakinduria)

Mitoa:

-Antropomorfikoa: Fenomeno naturalak, gaixotasunak, sumindurak,… Giza jokabide emozionala aitortzen zaie indar horiei.

-Animista: Naturan espíritu ugari bizi da ,eta adimena, ssentimenduak eta asmoak dituzte.

-Indeterminista: Naturan gertatzen dena arbitrarioki gertatzen da , gauzak ez dira gertatzen kausen eta legeen sistema  irregular eta unpertsonal baten arabera.,

-Bideratzailea: Mitoak jarraibideak ematen dizkigu giazakioi nola jokatu behar dugun jakiteko.Errituak, eskakizunak, debekuak eta tabuak ezartzen dizkigu.

-Pentsaera akritikoa: Mitoa jainko-jainkosek agertu digutela uste da, beraz gizakiok onartu beste aukerarik ez dugu.

Magia:

-Menderakuntzakoa  eta errituala: Gizartean pribilegioduna den kasta bat da, fenómeno horiek iragartzeko eta mendean hartzeko prozedurak.

-Pribatua eta dogmatikoa: Kasta horren jakintza sekretua da, ez da publikoa. Taldea osatzen dutenen artean bakarrik transmititzen da, ezin da zalantzan jarri.

Azalpen arrazionala: arrazoimena eta zentzumena:

Arrazoimenak bi alderdi ditu:-
Arrazoimen teorikoa:
Errealitatea ezagutzeko aukera ematen digu. –Arrazoimen praktikoa: eskemen bidez jokatzeko aukera ematen digu.

Bi jakintza-iturri erabiltzen ditu: zentzumenezko ezagutza+arrazoimena. Arrazoimena erabiliz, filosofia sahitu zen ezaltzen lehen mitoen bitartez azaltzen.

Gure ekintzetan zenbait arrazoimen-maila bereizten dira: Asmoa, egokitzeko ahalmena, arrazoitzeko ahamena, etorkizuna aurreikusteko ahalmena, zentzumenezko ezagutza eta arrazoimena.

Jakintza filosofikoaren disciplina teoriko-praktikoa:

honako adar hauetan banatzen da filosofia:

-Metafisika: Errealitatea eta propietateak aztertzen ditu.

Logika

Hitzez adierazitako arrazoibideez arduratzen da. Haien egitur, forma eta zuzentasuna aztertzen ditu, baliozkoak diren ikusteko.

-Epistemologia: Ezagutzaren jatorriaz, baliozkotasunaz eta mugez hausnartzen du.

-Antropologia: Gizakia du aztergai, zenbait ikuspegitatik: biología, gizartea, humanismoa eta cultura.

-Etika: kode moralak ditu aztergai, arauen oinarria, baliozkotasuna eta unibertsaltasuna aztertzen ditu.            -Estetika: Edertasuna eta artea.

-Politika: Komunitatearekin lotutako giza alderdiez arduratzen da, gizakiaren jatorri sozialaz, botereaz, gobernatzeko moduaz,…

Jakintza filosofiko motak:

-
Jakintza arrunta edo en ona: Gizaki orok dugu,aurreiritziak ere badira; konformista da eta akritikoa baita ere. –Jakintza zientifikoa: Gauzen berehalako kausak ikertzen dira eta deskribatzailea da.  Zientzia mota bat edo beste izango da. Partziala da, errealitatearen arloak aztertzeaz arduratzen da eta esperimentala da. Subjektuartekoa, kritikoa eta giza garapenerako ezinbestekoa. – Jakintza filosofikoa: Errealitatearen kausen ezagutza ematen digu, eta errealitate espezifikoetatik abiatuta ,errealitatearen lehen printzipioetara edo azken kausetara iristea da bereiziki. Platonek zioen, aldaezina den hori aztertzen duena zela filosofoa.

Jakintza filosofikoaren ezaugarriak:

-Jakintza gogoetatsua: Egia ezagutzea bilatzen du, gizakiari auziei konponbidea aurkitzeko.

-Jakintza irekia: Egia aurkitzea edo prozesu irekiak, ez behin betiko egiak.

-Jakintza arrazionala: Mitotik eta erlijiotik bereizten da.

-Jakintza global: Bateratzailea edo bateratua da.

-Errotiko jakintza: Auzi zailen funtsa aurkitu nahi baitu, auzi horiek errotiko auziak dakarzkigute.

-

Jakintza praktikoa

Gizakiaren ekintzak bideratzen sahiatzen da.

-Jakintza sistematikoa: Errealitatearen eta giza esperientziaren eremuak ordenatzen sahiatzen.

-Jakintza kritikoa: Baztertu egiten ditu, dogmatismoak,automatikoki nahiz inkontzienteki onartutako egiak eta sinesmenak ere.

Filosofia antzinaroan(

Platon ,aristoteles

-Aldi kosmologikoa: (Naturaren filosofia)Naturaren printzipio osagarria aurkitu nahi zuten.(tales, Heraklito, Parmenides presokratikoak)

-Aldi antropologikoa: (gizakiaren filosofia)hitzaren bidez konbenzitzeko(Sokrates)idealista

-Sistema handien aldia: ( aldi epistemiko-ontologikoa)(platon idealista ,aristoteles errealistak)izatea, ezagutza, kosmologia edo fisika,etika, politika eta logika.

-Alde helenistikoa: (filosofia etikoa)Epikureismoa eta estoizismoa, gizakiaren barne barneko aldea, zoriontasuna.

-Erlijiozko aldia: (neoplatonismoa) entipen mistiko handia eta salbaziorako irrika erakutsi zuten( Plotino)