Iraupeneko sistema

Azaldu zer den lagabezia, zer langabezia mota dauden eta zertan datza mota bakoitza. Langabezia lanik ez izatea esan nahi du. Lau mota daude: Ziklikoa ekonomiaren hazkundearen erritmoaren arabera aldatzen da Uratroaren urtean izaten dituen aldaketek eragiten dute Egitura-langabezia ekonomia-antolaketa tzarragatik Teknologikoa teknikak hobetzegatik eta enpresa automatizeagatik sortzen da. Zer ondorio negatibo ditu langabezia-tasa altu batek? Konstumoak behera egiten du, zerga gutxiago biltzen dira, eta estatuaren gastuak areagotzen eta ezkutuko ekonomia edo informala delakoa ere areagotu egiten da eta pertsonen jarrera.

8. INTERPRETATU DOKUMENTUAK Nola sailka daiteke biztanleria lanaren arabera? 16 urtetik beherakoak, biztanleia aktiboa eta biztanleria ez-aktiboa. Eta nola banatzen da espanian? 16 urtetik beherakoak: %17,8 Biztanleria ez aktiboa: %32,8 Biztanleria aktiboa: %49,4

10. ULERTU TESTUA Zer da ekonomia-sistema? Gizarte batean ondasunak eta zerbitzuak nola sortzen diren eta etekinak biztanleen artean nola banatzen diren aztertzen badugu, ekonomia-sistema aztertzen ari gara. Zer hiru ekonomia-sistema daude gaur egun? Iraupeneko sistema, sistema komunista eta sistema kapitalista. Bilatu testuan sistema horietako bakoitzaren ezaugarri nagusiak eta kopiatu koadernoan. Iraupeneko sisteman familiek berek ekoizten dute oinarrizko beharrak asebetetzeko, ekoizten duten horretatik soberan dutena saltzen edo trukatzen dute tokiko azoketan eta oso gutxi garatutako gizarteetan izaten da. Sistema komunistak ez du ekoizpen-bitartekoa jabetza pribatua onartzen, estatuta kontrolatzen ditu ekonomiaren alderdi guztiak, gaur egun oso herrialde gutxitan dago, sektore pribatuan eta atzerriko inbertsioetara zabaldu da. Sistema kapitalista munduko ekonomia-sistema nagusia da, ekoizpen.Bitartekoak jabetza pribatukoak dira, etekina lortzea da ekonomia-jardueren eragilea, enpresek egindako produktu kantitatea eta produktuen prezioa eskaitzareneta eskariaren legearen bidez arautzen da eta lehia askea izaten da. Zertan dira desberdin monopolioa eta oligopolioa? Nola baldintzatzen dute bi egoera horiek Eskaitzaren eta eskariaren legearen funtzionamendua?
Monopolioa enpresa bakar batek kontrolatzea produktu baten ekoizpena, zehazten du produktuaren prezioa kantitatea merkatuan.
Oligopolioa enpresa horiek ados jar baitaitezke komeni zaizkien prezioak eta baldintzak zehazteko.

11. INTERPRETATU DOKUMENTUAK 16. Dokumentua. Azaldu, adibide jakin baten bidez, eskaintzaren eta eskariaren legearen funtzionamendua. Eskaintza eskaria baino handiagoa denean, produktu-lehia sortzen da: prezioak jeitsi egiten dira. Eskariak gora egitean produktu gutxiago dago: prezioak jaitsi egiten dira. Prezioak jaistean, eskariak gora egiten du. Adibidea: Petroleoa gutxi dagoenez, gasolinaren prezioa igotzen da.

15. AZTERTU ESPAINAKO EKONOMIA-SISTEMA, ESPAINAKO KONSTITUZIOAREN ZATI HAU OINARRI HARTUTA Zer ekonomia-sistema du Espainak? Mixtoa, sistema kapitalista da, baina zerbitzu publikoak daude, adibidez osasuna, garraioa, hezkuntza... Zer da merkatu-ekonomia? Kapitalismoaren barruan kokatzen da, eta merkatu askea babesten du. Zer bermatzen du Konstituzioak? Enpresa askatasuna aitortzen da. Zer muga ezartzen ditu eskubide horiek gauzatu ahal izateko? Botere publikoek dutenaren aurka ez joatea.

16. ESAN ZER IRUDITZEN ZAIZUN LEGE HAU. Langabezia murriztuko du? Zergatik? Bai, kaleratu dezaketelako eta doain delako. Gazteei prestatzeko eta enplegua lortzeko aukera handiagoak emango dizkie? Zergatik? Bai, 26 urtetik beherakoei eragiten die eta erraz bota dezaketelako. Bidezko kontratua al da langile gazteentzat? Ez, ez langileen eskubideak ez dutelako errezpetatzen. Zer etekin ateratzen du enpresak? Langile fijoak izatea, zeren kontratu mugagbea daukalako.

17. BEHAR MUGAGABEAK ETA BALIABIDE MUGATUAK Zure ustez, ekonomiaren garapen handiak pertsonen beharrak areagotzen ditu? Bai, ekonomia igoz gero pertsonen beharrak igotzen dira ere. Herrialde aberatseko biztanleok gutxiago kontsumitu behar al genuke natura-baliabide berriz berriaztaezinak ez agortzeko? Bai. Nola eragingo lioke kontsumoaren murrizketak ekonomiari eta lanari? Kontsumoak murrizketak gendea gutxiago erosiko eta langabezia igoko da. Zer arazo daude lan-munduan? Langabezia. Espainan larriak al dira? Bai, altua dago Europa mailarekin konparatuta. Zer ondorio ditu… Gurasoak langabezian egoteak familia batentzak? Bizimodu txarragoa izango zuten. Haurren lana adingabentzat? Umeen eskubideak murrizketa. Lanaren ezegonkortasuna gazteentzat? Bizitza egonkorrik ez izatea Emakumeen lan-bereizkeriak? Desberdintasuna egotea. Ezkutuko ekonomian lan egiteak? Estatuak diru sarrera gutxiago izaten du.