Historia 1917ko aste tragikoa iruzkina

ERRESTAURAZIOKO SISTEMAREN KRISIA

Alfonso XII.Aren garaian Errestaurazioko sistema politikoa eratu,lorpen inportanteak hainbat arlotan.Gerra karlista eta Kubako gerrei amaiera eman eta egonkortasun handia lortu 76ko konstituzioa eta bi alderdien txandatze adostuaren bidez.Euskal lurraldeetako foruzaletasunari eta Kubako autonomía nahiari irtenbiderik ez eman.Maria Kristina erreginaordetzan geratu zen sistemaren lehen krisi handiaren ondoren.Alfonso XII.Aren garaian sistemaren krisia sakondu eta orokortu zen.Gerra kolonialek eta kinen sistemek eta langile mugimenduak errestaurazioko sistema poitikoa zalantzan jarri zuten,sistema ez zen gai irtenbidea emateko arazo horiei.Armada berriro hasi zen presentzia izaten bizitza politikoan eta 1923an kolpe militar batek errestaurazioko sistemarekin amaitu zuen.

98ko krisia

• Errestaurazioko lehen krisi handia:hondamendi koloniala,kubako gerra eta Parisko Bakearen ondorioz Espainiak imperio koloniala galdu.Nazioarteko krisia,Europaren hedakuntza imperialista gertatzen zen bitratean izan zen,Espainia isolaturik zegoen Kuban eta potentzia kolonialaren estatusa galtzen zegoen.Krisi ekonomikoa eta gizarte krisia gaineratu zen.

• 
  

• Erreakzioak:Erregenerazionismoa,korronte ideologikoa sortu.Joaquin Costa buru.Proposamenak,hezkuntza,europara zabaldu,autonomía lokala garatu,erdi mailako klaseen parte hartzea bultzatu oligarkia eta soziaistak eta anarkistak baztertzeko,erreforma sozialak,burdinazko kirurjialarien beharra sistema eraberritzeko.

• 
  

• 98ko belaunaldia:idazleak(Unamuno,machado,valle inclàn,Azorín, Baroja eta Maeztu),pintorea(Zuloaga),espainiari buruzko kezka,espainia ofiziala urrundatu espainia errealitatetik,europarekiko etzerakuntzaren kontzientzia.

Marokoko gerra(1909-1927) eta Bartzelonako aste tragikoa(1909):

Gerra koloniala 1909an marokoarren erasoa meatze-trenbide bati.Kinten sistemak aberatsen semeka soldadutzatik  salbu utzi.Gobernuak kataluniako erreserbistak bidai nahi Marokora.Enfrentamendu gogorrak armadarekin Bartzelonan eta Espainian erantzunik ez.Elizen erreketak.Errepresio gogorra matxinada amaitutakoan.

Ondorioak:

Txandatze-sistemaren krisia eta monarkiaren desprestigioa.Kataluniako nacionalismo eta langile-mugimenduaren garapena.Antiklerikalismoa ezaugarri  herri-matxinadetan.

1917ko krisia eta diktadurarako bidea:Krisi militarra,miitarren berragerpena Espainiako bizitza poitikoan 98ko hondamendiaren ondoren eta kataismo politikoaren eta langile-greben contra.Krisi politikoa,katalismoaren indarra estatuaren zentraismoaren contra eta erregenerazionismoaren porrota sistema berritu nahian.Gizarte krisia,urritasunaren eta prezioaren gorakadaren kontrako grebak UGT eta CNT-k bultzaturik.Langile mugimenduaren indarraren aurrean armada eta sektore katalanista batzuk gobernuarekin aiatu eta erreinindikazioak baztertu.

Ondorioak:

Ez egonkortasun social handia,liskar larriak.Krisi politikoa areagotu,txandatze-sistemaren apurketa eta alderdien krisia,gobernu asko.

ERRESTAURAZIOAREN AMAIERA.DIKATDURA(1923-1930)

Krisiari Marokoko gerraren porrota gaineratu.Primo de Riveraren jeneralaren estatu-kolpea.Italiako Mussolini eredu.Erregenazionatu bizitza politikoa bere erara,batzuk kontran(PSOE,CNT).Alfonso XIIIak botera eman diktadoreari.