Historia,
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia
Escrito el en vasco con un tamaño de 13,37 KB
1 gaia.Antzinako Erregimena
Frantziako iraultzaileek aldatu nahi zuten gizartea. 1790.urteaz geroztik hiru estamentutan banatuta: Kleroa, noblezia eta herri xehea. Hazkunde begetatibo motela zen eta ekonomiaren oinarria merkataritza zen. Monarkia absolutua zegoen.
1.Biztanleria eta ekonomia
1.1 Transizio demografikoa
Hazkunde demografikoa izan zen, jaiotza tasa oso altua eta heriotza-tasa jaitsi zelako.
Erregimen demografikoa aldatu zen, erregimen bat nagusitu zen.
1. 2Industriaurreko ekonomia
Lehen sektorea zen garrantzitsuena.Biztanleriaren gehiengoa landan bizi zen nekarazaritza ez zen oso emankorra. Nolabaiteko modernizazioa izan zen (Ingalaterran) eta Abeltzaintza gutxi garatua zegoen.
Jauntxoen erregimena: Lurraren zati handi bat jauntxoena zen.(Laikoak eta elizakoak). Jaurerri motak: Lurralde-jaurerriak: Jauntxoa lurraren jabea zen nekazariek hauei errenta ordaindu Eskumeneko jaurerriak: Jauntxoek gobernatzeko eskubidea, nekazarien gaineko eskubideak, zergak ordaintzen zizkieten.
Nekazariek ordaindu beharreko zergak: Erregeari, kleroari eta jauntxoei. Zergak etengabe igo ziren eta hondamendi naturalak: nekazarien protestak.
1.3Eskulangintza industria
Gremio-sistema: Gremioek kontrolatzen zuten, ogibide bakoitzeko ekoizpen guztia kontrolatzen zuten. Eskulangileek ekoizpaenarekin lotutako lan guztia egin behar zuten.
Ekoizpen modu berriak: Etxean lan egiteko sistema (domestic system) XVII.mendean, Gremioen kontrolpetik kanpo. Estatuak babestutako lantegi handiak.
1.4 Merkataritza
Hazkunde handia, nazioarteko merkataritza asko eraldatu zen, hedapen kolonialaren eta eskaeraren gorakadaren ondorioz.
Barne merkataritza: hazkunde motelagoa, asteroko merkatuak eta kontratazio lonjak(egunero).
2 Pribilegioen gizartea
Gizarte aristokratikoa, pribilegio juridikoak eta jatorrizko desberdintasuna oinarrituta.
Noblezia, kleroa eta herri xehea. Lehengo biark, pribilegio handiak zituzten, luuren jabe ziren, ez zituzten zuzeneko zergak ordaintzen, baina oso gutxi ziren.
2.1 Noblezia eta aristokrazia Europan
XVII.mendean burgesiak gora, baina nobleziak gehieneko gorakada. Balio eta gustu aristokratikoak ziren nagusi. Noble batzuk oso aberatsak eta beste batzuk oso pobreak.
Nobleziaren goreneko maila: Aristokrazia
2.2Kleroa
Klero erregularra(fraideak eta mojak) eta klero sekulaarra(apaizak. Goi kleroa: Goi nobleziarekin lotutakoa, Behe kleroa: herritarren maila.
2.3 Herri xehea edo hirugarren estatua
Ez zuten pribilegiorik, biztanle gehienak ziren.
Burgesia: Merkatariak negozio batzuen jabeak,funtzionarioak, ez zuten botere politikoa, ez zeuden gustora egoerarekin. Nobleziako pertsonekin ezkonduaz gizartean gora egin.
Beste herritar batzuk: Baztertuak: artisauak, ofizialak eta ikastunak
Nekazariak: Talde ugariena, gehienak ez zuen lurrik baina bazeuden aberatsak ere.
3 Absolutismoa
Europan gobernatzeko modu nagusia, estatuko botere guztia erregearen esku teorian
3.1 Monarkia absolutua eta bere mugak
Gobernu zentralaren eskaerekiko tokian tokiko botereen erresistentzia zen Erregeen kontrol eraginkorrik eza eta aristokraziaren jarrera eta ordezkarien batzarren onespena(gorteak, estatu orokorrak..) .Zentralizazioa, armada iraunkorra eta burokrazia.
Gobernu absolutuaren jarduera: Erregeek, lurraldeetako kontrola handitzen saiatu ziren.Funtzionario berriak sortu eta itunak egiten saiatu ziren. Zerga sistemari eutsi zitzaion, justiziaren eskumena ere ez zegoen erregearen eskuetan soilik.
Despotismo ilustratua: XVIII.mendean erreforma politikoak, baina botereari eutsita.
3.2 Erregimen parlamentarioak
XVII.mendean Ingalaterran, parlamentuak mugatzen zuen, eskubideen deklarazioa probintzia batuak: errepublikoa.
4 Ilustrazioa
XVIII.mendean pentsatzeko beste modu bat azaldu zen, arrazoia eta askatasuna erabili.
4.1Pentsamendu ilustratuaren oinarriak.
Arrazoiaren nagusitasuna, erlijio tolerantzia, hezkuntza eta zientzia esperimentalekiko interesa. Gizarte oinarriak: Aristokratak,apaizak,eta gizarteko beste sektore batzuk: sendagileak, abokatuak, merkatariak…emakumeak.
4.2 Ilustrazioaren jatorria eta hedapena
Ingalaterran eta Probintzia Batuetan sortu zen 1680-1730. Frantzia ideien gune. Europako potentzien kolonietan hedapena
4.3 Pentsalari ilustratu handiak
Locke aintzindaria: XVII.mendea, Eragin handia, Gobernu zibilari buruzko bi tratatu, boterea banatzearen aldekoa, absolutismoaren kritika, gizakiak berdinak eta askeak zirela.
Entziklopedia: 1751.urtean. Frantzian argitaraua tolerantzia, ekonomiaren modernizazioa eta zientzia eta teknikaren interesaren defentsa. Ilustrazioa zabaltzeko erraminta handia.
Pentsalari handiak:
Montesquie: Noblea jatorriz ,Frantsesa, errepublikanoa,“Legeen espirituaz”.Despotismoaren kritika, Botereen banaketa defenditzen zuen; legegilea>parlamentua, batearazlea>erregearen esku etaa botere judiziala.
Voltaire: Fanatismoaren, intolerantziaren eta erlijio- sineslarien etsaia “Tolerantziari buruzko tratatua” askatasunaren defentsa.
Jean-Jacques Rosseau: “Gizarte hitzarmena” Pertsonek gobernu baten esku dagoen botere gorenari ematen diote norberaren subiranotasuna.Aberastasun-egarrai, lehia eta bidegabekeria zegoela zioen.
2 gaia. Industria Iraultza
1 Industria iraultzaren jatorriak
Lehen industria iraultza (1780-1870) Ikatza erabiltzen zuten, ehungintza industria(Kotoia) Bigarren industria iraultza (1870ko hamarkada) petrolioa eta eztanda-motorra horren sinboloak.
1.1 Iraultza demografikoa
Biztanleria hirukoiztu; jaiotza tasak gora eta heriotza tasak behera.(dieta hobetu, baztangaren aurkako txertoa, higiena hobetu).XIX. 2 erdialdean, jaiotza tasa txikitu
1.2 Nekazaritza-iraultza Itxituren legea onartzen hasi Ekoizpen-sistema errentagarriagoa zenez, nekazaritzaren garapena eta industriaren hazkundea gertatu ziren. Lehen sektorearen garrantzia txikitu.
1.3 Industriari hazten lagundu zioten beste zenbait faktore
Testuinguru politiko eta instituzionalak. Erresuma Batuak monarkia parlamentarioa zuen. Legeak kapitalismoaren aldekoak.
Itsas eta merkataritza porentziak
Merkataritza askearen alde egin eta industria monopolioak baztertu zituzten, nekazaritzaren liberalizazioa ere onartu zen.
Ekimen pribatuak zeregin nabarmena izan zuen.
2 Industria aitzindariak
2.1 Kotoigintza
Kotoigintza aldaketen motorra izan zen, zenbait berrikuntza; Iruteko makina, lurrun makina, ehungailu mekanikoak… Beste sektore batzuk adib, Siderurgia. Produkzioa eta produktibitatearen igoera gertatu zen, baita prezioen beherakada.
2.2 Siderurgia industria
Labeetan, ikatzaren ordez kokea, pudelaketa asmatu zuten eta ijezketa burdina errazago lantzeko. Fabrikak ikatz-meatzetatik hurbil. Ehungintzarako makinen eskaera eta trenbidea.
3 Garraioa, merkataritza eta kapitalak
3.1Garraioen iraultza
XVIII.mendearen erdiakdean kanale sare bat eraiki zuten
Erreopideak eta bideak konpontzen hasi ziren
Trena iraultza handia 179tik. Lurrinezko lehen makina 1825ean, 1830ean Liverpool-Manchester linea .
Ondorioak: metalurgia industriaren ekoizpena handitu, garraioa erraztu,
Lurrinezko nabigazioa sortu zen eta XIC.mendearen amaierarte ohikoa bihurtu.
3.2 Urruneko merkataritzaren aurrerabidea
Britania handiko kanpo-merkataritza oso garrantzitsua
Kotoizko produktuen inportazioa eta esportazioa nabarmendu zen
Esklaboen merkataritza oso jarduera errentagarria.
3.3 Inbertsio produktiboa eta enpresa-espiritua
Izugarrizko etekinan eman zuen eta kapital-metaketa gertatu zen.
Britania handian burgsiak enpresa.espiritu sendoa zuen
Banku probatuak sortu ziren
Jasieran familia-enpresak ziren nagusi, baina zenbait sektoreek inbertsio handiak eskatzen zituztenez, sozietate anonimoak sortu ziren eta burtsan kotizatzen zuten.
4 Industrializazioaren hedapena
Europakobeste herrialdeak, AEB eta Japonia ere hasi ziren industrializazioarenkin.
Nekazaritzako produktibitatea handitu zen.
4.1Belgika
Erresuma Batuaren urratsei jarraitu zuen
Sektore gidariak ehungintza, metalurgia eta siderurgia. Ehungintza eskualdeetan nabarmendu zen eta estatuaren zeregina industria sustatzea zen.
4.2Frantzia
Industrializazioa motela izan zen, nekazaritzak sektore nagusia izaten jarraitu zuen. Estatuak zeregin aktiboa zuen.
4.3Alemania
Zailtasuna: ekonomia-espazio komun bat ez izatea. Aduana batasuna 1815etik 1834erarte.Estatu mosaikoa 1870erarte. Sektore dinamikoenak kotoiaren ehungintza eta siderurgia izan ziren. Industrializioan zeregin garrantzitsua. Prusiako estatuak, enpresaburuak jarri zituzten abian. Prozesu hori industrializazioa azaltzeko faltorea zientzia aplikatua, hezkuntza sistema.
5Liberalismo ekonomikoa eta kapitalismoa
Industria iraultzari esker, ekonomia liberalera pasatu zen. Jabetza pribatua, enpresa askea eta merkatu askea
5.1 Liberalismo ekonomikoaren oinarri teorikoak
Adan Smithen ekimen pribatua hobesten du, estatuaren zeregina mugatzen: Justiziari eutsi, ekimen pribatuak egiten ez zituen ekintzak egin behar zituen.
Aberastasuna gizakiaren lanetik zetorrela, lanaren banaketa..
5.2 Sistema ekonomiko kapitalista
Industria iraulltzaren ondorioa sistema ekonomiko kapitalismoaren garaipena izan zen. Salgaien ekoizpen masiboak eskulangintza-industria ordezkatu zuen.
Ekonomiaren añdaketak gizarte-aladaketa handiak:
Industria oinarritutako gizartea eta ongizate orokorraren hobekuntzak.
6 Klase-Gizartea
gizarte-agitura berri bat sortu zuen aberastasunean oinarrituta. Gizarte-klase irekiak.
6.1 Behe klaseak
Ugarienak, lurrik gabeko nekazariak, proletarioak... Gizonek, emakumeek eta haurrek lan egiten zuren. Lan baldintza oso txarrak, soldata eskasiak ziren
6.2 Erdi mailako klaseak
Nabarmen handitu ziren. Industriako langile kualifikatuak, nekazari lurjabeak, lanbide liberalekoek.
6.3 Goi-klaseak
Zeregin tradizionala desagertu, burgesiaren garaipena. Botere politiko eta ekonomikoak Merkatari eta bankari handiak, enpresaburuak..)