Heste biloak
Enviado por Chuletator online y clasificado en Biología
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 13,38 KB
DIGESTIO APARATUA: elikagaiak mantenugai bihurtzeko mekanismoak ditu. Digestoaz eta mantenugaien xurgapenzas arduratzen da. Elikagaiek tratamendu fisikoa eta kimikoa jasotzen dute. Substantziak heste-mukosatik odelera eta linfaren zirkulario-sistemetara iristen dira. → irenstea: elikagaiak garraiatu, digestio-prozesuak xurgatu eta hondakinak gorputzetik kanporatzen dira. Digestio-aparatuan mantenugaien garraio-, digestio- eta xurgatze-prozesuak gauzatzen dira.EGITURA: digestio-hodia: 10m luze da eta lodiera eta diametroa aldatzen dira. 4 geruza→ 1)serosa: sabelaldean dauden organoak inguratu eta babesten ditu. 2 geruza: parietala eta biszerala. 2)muskularra: ehun muskular leunez osatua. 2 geruza: longitudinala eta zirkularra. Artean sare nerbiosoa dago, ehun muskular leuna digestio-hodiko mugimenduen arduraduna da. 3)mukosapekoa: ehun konektiboz osatua. Bertan linfa, odol basoak eta nerbio zuntzak. 4)mukosa: organoaren arabera funtzio(babesa, muki eta entzima jariapena, xurgapena)
Eta forma ezberdinetara egokitzen da. DIGESTIO HODIKO ORGANOAK:
Ahoa
elikagaiaren sarrera zuloa da, digestioa gauzatu. Tratamendu fisiko(elikagaiak birrindu, hortzen dibez, elikagaia muxikatzen da) eta kimiko (elikagaiak listuarekin nahasten dira) bidez.Muxikatze-prozesua burutzeko hortzak eta haginak behar dira. 32 hortz iraunkor. Hortzak 3 zati: koroa, erroa eta lepoa. 3 geruza: esmaltea, dentina, hortz mamia(odol hodiez eta nerbioez osatuta). Faringea: digestio-aparatuko eta arnas aparatuko organoa da, epiglotis mintzak banatzen ditu. (garraio funtzioa) Hestegorria:25cm luze da eta urdailean amaitzen da, epitelioak muki-jariapena ekoizten du(mugimendu peristaltikoa). Urdaila:Organo horretan pilatzen da elikagaia eta organo horren hormetako guruinek ekoiztutako urdail-urinek eraso egiten diote. Atalak: kardia(hestegorriarekiko muga, esfinterra edo balbula zirkularra)fundusa, gorputza, antroa, piloroa (urdailaren bukaeran dagien esfinterra)
Heste meharra
5-7m-ko hodia, sabeleko barrunbean tolestua.
Digestioa eta xurgapena gauzatzen dira. 3 zati: duodenoa, jejunoa, ileona.
Heste lodia:3 zati: heste itsua, ondestea, kolona(goranzkoa, zeharkakoa, beheranzkoa, sigmoidea) zenbait substantzia birxurgatu eta hondakin produktuak kanporatzen dira. Balbula ileozekalak bereizten du heste meharretik eta uzkian amaitzen da. DIGESTIO GURUINAK: elikagaiak kimikoki eraldatzen dituzten entzimak ekoizten dituzte. Ekintza kimiko bat gauzatu, elikagaiaren milekula konplexuak soiltzen dituena. Listu-guruinak: listua ekoizten dute ahoan. Listua:elikagaien higidura lubrikatzeko. %96ur, muki-jariakina, ioaik, entzimak(amilasa, lisozima bakterioen pareta zelilarrak apurtzeko balio dituena) gluzidoak apurtzen dituztenak. 3 mota: 2 parotida (%20), 2 mihipekoa(%70), 2 masailpeko guruin(%10). Gibela: urdailaren gainean dago, eskuinerantz okertuta, lau lobulutan bereizten da. Funtzio ugari betetzen ditu (digestio-funtzioa eta behazuna sortzeko prozesua). Beazuna behazun-xixkuan biltzen da. Elikagaiak heste meharraren lehen zatira iristean, beazuna jariatu hodi zistikora, handik kolekodora eta water-en anpoilaren bidez duodenora iritsi. Pankrea: Pankrea-urina isurtzen du digestio-hodira eta intsulina zirkulazio-sistemara, lotura estua odoleko glukosa-mailarekin. DIGESTIO APARATUAREN FUNTZIONAMENDUA: organoen eginkizuna zeluletara iritsiko diren konposatu soilak lortzea da. 4 etapa: 1)Elikagaiak mekanikoki birrintzea;hortzak arduratu elikagaiak ahoan hausteaz, digestio-hodi osoan, beste mugimendu bat (peristaltikoa). 2)
Digestio kimikoa
Digestio guruinek jariatutako entzimen bidez. 3)
Xurgapena
mekanikoaren eta kimikoaren bidez lortutako molekulek hesteetako mukosa zeharka dezakete(zirkulazio-linfa eta odol-sistemetara)4)Libratzea: digeritu ezin izan diren materialak kanporatu egiten dira. BIRRINTZE MEKANIKOA: elikagaia eta hortzak moztu, urratu eta birrindu egiten dute. Elikagai hori listuarekin nahasten denean, elikadura boloa lortzen da. Mihiak elikadura-boloa faringera bultzatzen du. DIGESTIO KIMIKOA: listuarekin lehen digestio kimikoa. Elikadura.Boloa urdailean sartzen denean, elikagaia eta urdaileko hormetako guruinek jariatutako urdail.Urina nahasten dituenen mugimendu multzoa aktibatzen da. Urin gastrikoaren konposaketa kimikoa: ura(%98) gatzak, HCl(funtzioak:bakterioa igarotzea eragoztu, HClak proteinak desnaturalizatu) pepsinogenoa (HClari esker pepsina bihurtzen da. Proteinen lotura peptidikoak edo polipeptidikoak hausten ditu eta proteinak peptido bakunago bihurtzen ditu) muki-jariakina (epiteloa babesteko). Elikagaiak urdailean jariatzen diren urinekin nahasten direnean kimoa pilorortik ateratzen da heste meharrera pasatuz. Heste meharrean bi funtzio: digestioa eta xurgapena. Mukosa jariatu, oso azidoa den kimikoak ez ditu hestearen hormak kaltetzen. Elikagaiei eraso egiten diete pankrea-
Urinak, behazunak eta heste-urinak. Heste-urinak(peptidasa, lipasa, amilasa) Pankrea-urinak bikarbonato asko du, eta honek kimoaren azidotasuna neutralizatzen du. (Tripsina, kimotripsina eta karboxipepsidasa entzima garrantzitsuak). Amilasa, lipasa, nukleasak. Behazunak gantzak emultsionarazten ditu. XURGAPENA:heste meharraren barne-horma ez da laua, tolestura ugari baititu, eta hortxe daude heste-biloak. Biloak ere tolesturik daude, mikrobiloak(xurgapen azalera handitzeko) Xurgapena duodenoan eta jejunoan gauzatzen da, mukosaren tolesturak handiagoak direlako. Heste-biloen barruan, baina azaletik oso hurbil, zirkulazio- eta linfa-sistemako kapilar ugari daude. Mantenugaiak biloen eta kapilarren hormak zeharkatu eta odolera igarotzen da. Heste lodiaren funtzioa gorotzak osatzea den aren, erabil daitezkeen substantziak xurgatzen dira hor, esterako, kilotik iritsitako ura gatz mineralak edo hestean bizi diren bakterioek ekoitzitako bitaminak.LIBRATZEA: xurgatu ez diren gainerako elikagai-hondarrek gorotzak heste loditik kanporatzen dituzte. Gorotzak ondestean pilatzen dira, behar beste lasaitu eta kanporatze-mekanismoa gauzatu arte, hau da, ondestea uzkurtu eta uzki-esfinterra ireki arte.
ARNAS APARATUA: gure organismoak energia behar du bere jarduera guztiak aurrera eramateko eta mantenugaien zelula metabolismoaren bidez energia sortzeko, oxigenoa behar du. O2a gorputzeko likidoetara hurbiltzen duen eta, horietatik, zelulek sortutako CO2a kentzen duen egitura multzo bat baizik ez da arnas sistema OSAGAIAK:Arnasbideak: aire atmosferikoa eta birikak harremanetan jartzen dituzten noranzko biko hodiak dira. Airea hezetu, mukiaren bidez, odol fluxuari esker berotu., garbitu biloen bidez. 2 mota: sudurra→ sudurraren kanpoaldea egitura osteokartilaginoso eta barruko azalez osatutako barrunbea da. 2tan banatuta. Pituitarioa esaten zaion muki-mintz batez estalita dago. 2 alde: pituitario gorria(airea berotzen duen odol-hodi ugariz hornitua. Muki jariapena bakterizida da eta zilioek airea iragazten dute: horia (usaimen hartzaile asko). Sudur-hibietatik faringerako iragan bideak konoak dira. Faringea→ aurrealdean laringearekin eta atzealdean hestegorriarekin komunikatu. 3 atal: 1)nasofaringea (sudur barrunbearen atzealdean. Eustakioren tronparen zuloak aurkitzen dira kanpo eta erdiko bekarriaren presioak berdintzeko) 2)orofaringea (ahoaren atzealdean) 3)laringofaringea (aurrealdean laringearekin eta atzealdean hestegorriarekin komunikatu) laringea→ kartilago irregular batzuez eratutako hodia da.1)epiglotisa: Irenstean, epiglotisak laringea itxi egiten du. 2)tiroide-kartilagoa: gorgoila eratu. 3)kirkoide-kartilagoa: eraztun forma. Laringearen barneko mukosak bi tolestura ditu:goikaldekoie ahots-korda izunaka eta behekaldekoak benetako ahots-kordak dira eta glotis izeneko irekigune bat uzten dute bien artean. Ahots-kordek airea pasatzean bibratu, soinua sortuz. Trakea-- laringea bronkioekin lotzen du. Cforma duten eraztun kartilaginosoz, zuntz elastikoz eta muskulu leunez eratua. Trakeak, barnealdetik, muki-epitelio ziliatuz eta guruin muki-jariatzaileez estakirik dago. Hemen harrapaturik geratzen dira airearekin sartzen diren ezpurutasunak baita mikroorganismoak ere, gero zilioen bitartzen goratzn bultzatzeko. Karina bitan banatzen da bronkio nagusiak eratuz,Bronkio nagusiak birikan sartu eta adarkatu egiten dira, arnas bronkioloak osatu arte, horiek zorro formako hodietan amaitu arte.
albeoloak gas trukean hartzen dute parte. albeoloak→ biriketako unitate anatomiko eta funtzionalak dira. Geruza zelula epitelial lauez osaturiko pareta oso fina dute et odol kapilarrez inguraturik aurkitzen dira. Bi motatako pneumaozitoak daude 1)pneumozitoak (gasen trukaketan parte hartu) 2)ii (surfaktante izeneko gaia jariatzen dute. Tentsioaktiboa da eta albeoloen kolapsoa galarazten du) albeoloen barrunbea beste zelula-mota batzuk, makrofago, hauek bertara heltzen direnean gorputz arrotzak fagozitatzen dituzte eta deuseztu.BIRIKAK. Torax aldean kokaturiko bi organo dira, elastikotasun eta sendotasun handikoak eta pleura deituriko mintz seroso batez inguraturik. Birikak bularrean kokatutako zenbait lobuluko poltsa-moduko bi organo dira. Eskuineko birikak, 3 lobulu dauzka eta ezkerrekoak. Ezkerrekoak arrail bat du, bihotzarentzat. Biriken azpialdean diafragma deritzon mintz muskularra ageri da. PLEURALA: elkarri lotutako bi geruzek osatzen duten mintz serosoa, barrukoenak lotura estua du birikaren azalarekin eta kanpokoa bular-kaxara itsatsita dago. Bi geruzen artean likido kantitate txikia dago.AIREZTAPENA: albeolotako airea berritzen da aireztapen-motoreak: diafragma uzkurtzean jaitsi egiten da , eta, beraz, bularra luzatu eta zabaltzen du. Saihetsarteko kanpoko muskuluak uzkurtzean, saihetsei aurrera eta albeoetara tira egiten diete, alboko bular-diametroak handitzen dira. Kaxak birikei tira egiten die, eta biriketako gasaren presioa murriztu egiten denez airea sartzen da. Arnas botatze pasiboa da eta arnasa hartzeko muskuluak geldirik egoteko posizioara itzultzean gauzatzen da. Bular-kaxak jatorrizko bolumena hartuko du, birikak ere bai. Biriketako gasaren presioa handitu egiten da eta gasa irten egiten da.