1.4 PRAKTIKA:
MUGIMENDUA. 1. Zer da mugimendua?
Mugimenduak bizitza psikikoaren fedea da eta umea harekin
Identifikatzen da. Hasieran, umearen jarduera oinarrizkoa, ez du epe luzerako
Helbururik, eta erreakzioak bereizi eta eraginetatik ihes egiteko gaitasuna
Falta zaio. Ingurukoekin ulertarazteko keinuak bakarrik, hau da, bere premia, egoerekin
Zerikusi eta aldi berean adierazteko gaitasuna duten mugimenduak. Jarduera
Guztien menpean mugimendua dago (begi bistakoa izan ala ez). Mugimendua, espazioan
Lekualdatzea da.
2. Zenbat forma ditu
Mugimenduak?
Mugimenduak hiru forma eta oso garrantzi handia umearen
Eboluzio psikologikoan: Pasiboa edo exogenoa: Aktiboki egin gabe
Erreakzionatzea da. Kanpo-indarraren menpean, eta horien artean garrantzitsuena
Grabitatea. Umeak konpentsatzeko bigarren mailako erreakzioak sortu. Mugimendu
Horiek aspaldiko aparatu batek erregulatu eta jaio aurretik ikus daitezke. Jaio
Ondoren desagertzen dira erreflexu horiek, baina elkarrekin datozen etapetako
Lehenak dira (adibidez: etzanda egotetik, eseri, gero belaunikatu eta azkenik
Zutitu, berezko jarrera dena). (Mugimendua kanpo indarren menpe, grabitatea
Adibidez oreka mantentzeko.) Aktiboa edo autogenoa: gorputza nahita kanpoko
Ingurunean mugituz, edo inguruko objektuak mugitu: lokomozioa (lekuz aldatzea)
Edo oratzea (eustea). Gure kabuz (jaioberriek besoetan) (gorputza kanpoko
Ingurunean mugitu) Propiozeptiboa edo posturala: maila afektiboarekin
Lotura zuzena (koordinazioa). Atalen koordinazioa da; postura, egiten dugun
Jarduerarekin, norberaren baldintzak ikusita. Gorputz-atalen zatiak gainerako
Gorputz-atalekin bereiztean datza. Jarrera-erreakzioak dira oreka-jarrerekin
Nahasten direnak. Azkenak, izaera zehatzagoa bereziagoa eta psikologikoagoa da.
Hiru mugimenduak elkar lotuta egoten dira eta batak bestea baldintzatzen du
Koordinazioa sortuz.
3. Zein da
Mugimenduaren organoa? Eta bere funtzioak?
Muskulatura ildaskatua edo
Eskeleto-muskuluak da. Bi funtzio (klonikoa, zinetikoa edo tonikoa,
Esterofektiboa): • Klonikoa: Muskuluaren miozuntzen uzkurtze eta luzatzearen
Arduraduna, gorputz-atala lekualdatzea eta mugitzea dakarrena. Horrez gain,
Jarduera zinetiko edo kanpoko munduaren gaineko mugimenduaren oinarria. •
Tonikoa: funtzio-tonikoa, gure gorputzeko muskuluen tentsioa mantentzen du,
Subjektuaren baldintza fisiologikoaren edo zailtasunaren arabera aldatzen dena.
4. Zer da tonu muskularra? Zeri dago
Lotua tonua?
Mugimendua gelditzen denean, mugimenduak muskuluari emandako
Forma mantentzen duena. Muskuluan dagoen tentsio-maila da. Tonu muskularrak bi
Funtzio: mugimenduari laguntzea, erresistentzien araberako ahaleginari eusteko,
Eta mugimendutik bereiztea eta jarrera egonkorra edo gelditutasuna bihurtzea. Tonua
Jarrerak osatzen dituen bilbea da. Jarrerak lotuta daude: alde batetik,
Moldatzeari eta hautemate-itxaroteari eta bestaldetik, bizitza afektiboari.
5. Zelakoa da jaio berriaren mugimendua?
Jaioberrien
Mugimenduak energia muskularraren deskarga ez eraginkorrak dira, funtzio
Tonikoa eta klonikoa integratu barik. Erreakzio tonikoak eta klonikoak nahasten
Dira, espasmoak eta koordinaziorik gabeko keinuak sortuz. Mugimendu hauek
Beharrenengatik gertatzen dira, ongizate- edo nahiengatik. Erreflexu batzuk
Geroago automatizatu (ez dira jatorrizkoak, baina pentsatu gabe egiten ditugu).
Jaioberrien mugimendua hiru aldietan banatu: "aldi sentsoriomotorea",
"emozioen aldia" eta "jarduera sentsoriomotorea.
6. Nola bilakatzen da haur mugimena
"emozioen aldian"?
Umeen premiek eragiten dute, ongizate- edo
Nahiez-egoeren arabera eta haien zaintzaileek sortzen dute. Ingurunerako
Umearen egoeraren seinaleak dira, eta ondorioz beraren aldeko esku-hartzea
Sortarazten du. Umearen eskakizunen eta inguruaren arabera, geroz eta lotura
Zehatzagoa ezarri. Horrela, umearentzat lehen adierazpen erabilgarria
Adierazpen-keinuak izango dira; izan ere, oraindik orain ez da ekintzen bidez gauzak
Eskuratzeko gai. Gainontzean adierazpide afektibo hutsa da, baina haren
ñabardurek emozioen gama osoa hartu dezakete eta, euren bidez, orotariko
Egoerak ere bai. Umea horiez guztiez jabetzen da. Emozioak adierazpenerako
Joera du, abian jartzen dituen jarreren eta planten ondorioz. Nolabaiteko
Sentsibilitate, ekintza, ezagutza modu bat da. Nerbio-sisteman beraien
Automatismoei dagozkien zentroak eta bestaide, erritu eta zeremonia primitiboen
Ospakizunek ematen dute aditzera.
7. Zer dira emozioak?
Emozioak adierazpenerako joera du, abian
Jartzen dituen jarreren eta planten ondorioz. Sentsibilitate, ekintza, ezagutza
Modu bat da, espeziearen historiako uneren batean gertatu behar izan dena. Aldi
Berean, batetik nerbio-sisteman beraien automatismoei dagozkien zentroak eta,
Bestetik, intelektualki gutxi garatutako zibilizazioetan halakoak kolektibotasunaren
Adierazpen bihurtzeko asmoarekin egiten diren zeremonia eta erritoek.
8. Zerekin dauka zerikusirik Walion-en araberako
"aldi" kontzeptua berak?
Umea ingurunearekin harremanetan jartzen
Den bitartean behar duen denborarekin zerikusia dauka. Erlazio horiek momentu
Horretan nagusiak dira eta umearen jarrerari estilo berezia ematen diote. Ume
Bakoitzean jarduera forma ezberdinak egon daitezke, baina jarduera bakoitza
Besteak baino nagusitasun handiagoa du, umearen adinaren araberakoa izango
Dena. Jarduera horrek aldaketa bat ekar dezake eta ondorioz, aberastasun handia
Eskaini umearen garapenerako oso onuragarria izango dena, eta haren
Ingurunearekiko harremana sendotzeko ere. Jarduera hori, aldi bakoitzaren
Ezaugarria nagusia izango da. Hiru aldi desberdin bereiz ditzakegu: "aldi
Sentsoriomotorra", "emozioen aldia" eta "jarduera
Sentsoriomotorra".
9. Nola
Bilakatzen da haur-mugimendua "aldi sentsoriomotorrean"?
Orientazioko
Eta ikerketako erreflexuetan (Pavlov) du sorburua. Jarduerek, izaera
Subjektiboa dute, eta askotan afektiboa ere mantentzen dute, baina
Mugimenduaren eta eraginen arteko lotura hertsiagoa adierazten dute (helburu
Batera zehazten duena), zentzumen-datuak ezagutzea, eta kanpoko objektuek
Eragindako estimulazioak zehatzago eta bereiziago barneratzea dakarrena.
10. Zer da erreakzio zirkularra?
Batzuetan
Nahigabekoa den mugimendu baten eraginez, umeak errepikatu egiten du,
Harremanak eginez. Behin eta berriro errepikatzen dena, eta aldi
Sentsoriomotorean oinarrizko mekanismoa da. Honen dimentsioak honakoak dira:
Lehenik eta behin mugimenduaren eta eraginen arteko harremanak egiaztatzean,
Eta gero bere elkarren arteko aldaketak egiaztatzea. Honen funtzioa ingurune
Fisikoa objektibatzea, mugimendua eta bere ondorio sentsibleen artean umeak ezarriko
Ditu loturetatik abiatuta. Adibidez, oraindik hitz egiten ez dakien umearen
Zizakadura ugariek bere soinu-aparatuaren kontrakzioek eragindako soinuak eta
Inguruan artikulatzen direnak bereizteko prestatzen dute umea.
11. Zein maila garatzen ditu jarduera sentsoriomotorrak?
Jarduera sentsoriomotorrak hainbat
Maila garatzen ditu: Lehenengo fasea (subjektiboa): Eskua zorizko
Mugimendu baten ondorioz ikus-eremuan sartu eta begirada erakartzen duenean;
Begiradak, orduan, adi-adi jarraituko ditu eskuaren mugimendu eta geldialdiak. Bigarren
Fasea (objetiboa): lehenengo fasearen ondoren. Begiradak zuzenduko du
Eskua, eta inguruko objektuetarantz bideratuko du. Hasieran, gogo-keinuak
Izaten dira, eta noiz edo noiz alaitasun- edo ezinegon-keinuak, baina W.
Stern-ek ez die presio-keinuen ezaugarririk aitortzen. Geroago, presio-ekintza
Ukaezina da. Hasieran ez da ondo bereizten: umeak bi eskuak luzatzen ditu
Objekturantz, biak batera, orokorrean, eta zehaztasunik gabe oratzen du.
Geroago, hamar hilabete inguru dituenean, pixkanaka-pixkanaka, oratze-ekintza
Egiturazko ukitzea bihurtzen da, eta azkenik, manipulazioa bihurtzen da: esku
Bakoitzaren jarduera beste eskuaren osagarria da, eta ez, aurretik bezala,
Simetrikoa edo antzerakoa. Badirudi bi eskuen mugimenduaren bikoiztasun
Bereizgarri horrek garrantzi handia duela umearen garapen psikomotorrean,
Hortik aurrera ekintza konbinatuak egin ahalko ditu: esku batek izango du
Ekimen nagusia eta beste eskua osagarria. Aldi proiektiboa: orain arte,
Mugimendua eragin subjektiboei edo kanpoko objektuen pertzepzioari lotuta egon
Da. Aurrerantzean, adimen-adierazpenen laguntzailea bihurtuko da, euskarri dinamiko
Edo deskribatzaileak baliatuz. Manipulatzeko gai da, beste gorputz-atalak
Erabiltzen dituelarik. Gero eta harreman objektiboagoa da, eta inpresioak
Menderatu eta modu handiagoan edo txikiagoan jokoen kontzientziari inposatzeko
Baliabide bat eraikiko du. Horren ezaugarri bateratzailea zera da:
Kanpo-munduarekiko erreakzioak nagusitzen direla, eta horretan umea keinuen
Nahiz hitzen bidez adierazten da; badirudi umeak laster ahitzen den
Pentsamenduaren adierazpen mimetikoa egin nahi duela, nolabait presentzia
Moduko bat agertzeko. Noiz edo noiz, kontakizuna indartzeko plantak ere egingo
Ditu.
12. Nola bilakatzen da imitazioa
Lehen haurtzaroan?
Eredu bat sortzeko jarduera sinplea edo konplexua izan
Daitezke. Imitazioak maila desberdinak ditu, eta maila horietako bakoitza une
Zehatz batean agertzen da. Hasieran, umeak keinuren bat egin, norbaitek keinu
Hori bere aurrean errepikatu eta umeak berriz erreproduzitzea izaten da.
Halatan, berrikitan jasotako estimulazioa mantendu eta, ondorioz, aparatu psikomotorrean
Erraz birsor daiteke. Sei hilabetetik aurrera ikus daiteke, baina adin nahiko
Desberdinetan, adituen arabera. Pixka bat geroago, ereduaren pertzepzioa
Izateko umeak berezko keinu hori aurretiaz egiteko premiarik ez duenean, suposa
Daiteke pertzepzio-motoreko harreman-sistemak egon badaudela, eta hauek
Jarduera zirkularreko mekanismoaren bidez osatuak.-Guillaumek azaldu bezala- egiten
Duten erreakzioen bidez osatuak, egoera berbera aldi berean hainbat
Norbanakoengan gertatzea eragin dezake, horietako bakoitzak gainerakoena
Antzeman duelarik. Maila are altuagoan, eredua ez dator unean uneko
Estimulazioaren eraginaren ondoriozko pertzepzio-bide hutsetik. Eredua
Barneratu egin da eta, kasu horretan, imitazioak denbora beharko du prestatzeko,
Ez delako sortuko soilik isla sentsoriomotorra baten moduan eta, aldiz,
Adierazpenen esparruan sartzen delako. Horixe gertatzen zaio ikuskizun
Ikaragarria berriz bizitzen duen edota ospe handiko pertsonaia baten lekua
Hartu duela imajinatzen duen umeari. Une horretan, imitazioa zinez abiarazle
Bihur daiteke.
13. Zelakoa da Stern-ek
Proposatutako "eremu hurbila"?, eta eremu lokomotorra?
Bi urtetik
Aurrera, umea ibiltzeko gai da, eta hitz egiten hasten da. Ibili aurretik,
Sternek eremu hurbila deitu dion horretara mugatu da; besoaren luzeraren
Tamainako eremura (eskua luzatzen objektuaz jabetzen da). Eremu lokomotorrean,
Objektua arakatzeaz gain, lekuz aldatzen da. Umeak berak neur ditzake tarteak,
Norabideak alda ditzake, ingurua alda dezake, eta horien guztien artean
Jarraitutasuna ezar dezake. Espazioak bertan dauden objektuez haragoko
Errealitatea hartzen du umearentzat. Umearen jarduerari irekita dagoen eremua
Da; umearen independentzia- eta ihes-asmoek halaxe erakusten dute. Hiru urteren
Inguruan agertzen den autonomia-gogoaren iturrietako bat horixe da. Eremu
Lokomotorra: gorputz osoarekin egiten dena (alde batetik bestera) da.
14. Nolakoa da hitz egitearen hasierako
Bilakaera?
Hitzari dagokionez, entzumen-kinestesiaren alderdia bigarren
Mailara dagokio, oraindik funtsezkoa izan arren. Aurrerantzean, hizkuntzaren
Alderdiak izango du ezinbesteko garrantzia garapen psikikoan, aurrerantzean
Berak jasaten duelako adimen- faktoreen eraginik handiena. Nolanahi ere, ahozko
Artikulazioan gerta daitezkeen zailtasunak edo arazo motoreak oztopatu egin
Ditzakete umeak gizartearekin dituen harremanak eta, ondorioz, bere
Buruarenganako konfiantza eta arbuioa eragin eta pertsona gisa zabaltzeko
Prozesua oztopa dezake. Zaratak egiten hasten dira (zizakadurak) eta geroago,
Inguruko zaratekin lotzen hasi. Lehenengo zizakadura, gero entzun ahal izateko.
Honen ostean, irizpide linguistikoak hartu munduarekiko harremana lotzeko
Kulturaren hizkuntzarako beharrezkoak izango diren zizakadurak garatuko ditu.
Inpresio kinestesikoa sortuko dute sentiberatasuna entzutean.
15. Zergatik da garrantzitsua mugimendua
Umearen garapenean?
Mugimenduak ez du soilik umearen garapen psikikoan eta
Gainerakoekiko harremanetan eragiten; aldiz, beraren ohiko jokabidean ere
Eragiten du. Umearen izaeraren funtsezko faktorea da, beraz, garrantzitsua da
Bizirauteko behar duelako. Norbanako bakoitzak egitura motore propioa du, bere
Muskulu-jardueraren erregulazioen menpe dagoena.
16. Zein erreflexu bereziak aipatzen ditu Wallon-ek ohizkoez gain? Zein
Ezaugarriak dituzte eta zeren sorburu dira?
Ume batzuengan, jarduera
Sentsoriomotorea "lehertu" egiten dela dirudi. Badirudi premia hori
Itzarri egiten zaiela. Orientazioko eta ikerketako erreflexua antzeman daiteke
Ume horiengan (ume batzuk beste batzuk baino gehiago garatzen dute). Hauen
Bidez umea kapaza da kanpo estimuluei arreta mantentzeko eta giza-ingurunea eta
Ingurune-fisikoa ezagutzekorako. Jarduera sentsoriomotorra eta zirkularra
Garatzen ditu. Tximinoarengan oso garatua zegoela ohartu zen, baina umeak ere
Badu, nahiz eta sakabanatuago eta desordenatuago izan. Laberintikoak: umea
Oreka mantentzeko balio du. Zerbikalak: jaioberria burua altxa dezake
Zuzen jarri arte.