Gutun formala

Antzerkia: Kristo aurreko III.Mendean.Greziatik ekarriak latinera itzuliak tragediak eta komediak baina greziako giroan eginak. Mende horretan erromatarrek bere antzerki propioak egiten hasi, arrakasta eza, beraz greziako komediekin jarraitu fabula palliata Tragediak arrakastarik ez, norberaren atsekabeak plazaratuak ikustea ez zitzaien gustatzen+hizkera jasoa herri xumeek ez zuten ulertzen. Komediak nahiago, amodioak, istorioak...+hizkera ulergarriagoa. Komediak bakarrizketa batekin hasi, iragana, momentua eta etorkizuna kontatzen zen bertan. Pertsonaiak berdina ziren obretan, ohikoenak: emagaldua, gazte axolagabea, agurea…

Makio Plauto ka254-184: Gutxi dakigu, batzuk esklaboa izan zela esaten dute ondo antzezten duelako honen papera, besteak dirudun familiako zela hizkuntza jasoagatik. Plauto goiz hasi zen antzerkian aktore moduan baina komediak idatzi ere: Milles Gloriosus, Captivi… Pertsonaiak esklabuaren inguruan jardun, iruzurrak, azpijokoak...Hizkera aberatsa, goi mailakoa baina barrea eragiteko lotsagabea eta lizuna.

P.Terentzio Afer ka190?-159: Kartagon jaio. Terentzio Lukano senatariak erromara eraman esklabo gisa. Heziketa jaso+askatasuna. Komediak idatzi: Hecyra, Andria.. Pertsonai ohikoak, baina ez zuten barrea eragiten, sentimenduez beteta agertu, ez dira pertsonai lauak. Bizitzaren isla erakutsi eta jendeak ez zuen gustoko. Aristokraten hizkera jasoa.

Tulio Zizeron ka106-43: Oratoria:Elokuentziaz hitz egiteko gaitasuna, jendea erakartzea helburu. Ka 3-2, Laudationes funebres: hiletan errezitatzeko. Ka 2: Grezia erromaren probintzia bihurtu handik filosofo eta hizlariak. Ka 1bukaeran: Errepublika desagertu, borroka+eztabaida ugari eta politikari bakoitzak berea defendatu herriaren aurrean, hizlarien kopurua handitu. Ko 1: enperadoreak aginte osoa, oratoria desagertu eta eskoletan ikasgai teorikoa izatera mugatu.

Zizeronen oratoria:

Gertakari politiko garrantzitsuenak bizi+parte hartu, Katilinaren matxinadan eta Ponpeioren alde gerra zibilean. Marko Antoniok hil zuen errepublika defendatzeagatik. Diskurtso judizialak: Pro sex politikoak:In Catilinam diskurtso hauengatik hainbat moduz zigortua izan zen. Erretorika: De oratore, Brutus.Filosofia: Kostata sartu zen erroman ondoren derrigorrezko ikasgaia eskoletan, Epikureismoa: sortzailea Epikuro, gorputzaren garrantzia+zoriona+gozamena,lagunak zaintzea eta elirjioa baztertzea. Estoizismoa: sortzailea Zenon, kezka nagusia zoriona lortzea horretarako bertutearen bidea, grinei aurre egin eta nahigabeak adorez jasan. Eklektizismoa: Hainbat eskolen nahastea, filosofo nagusiena Filon.

Zizeronen filosofia:

Elkarrizketa erabili gogoetak azaltzeko, atseginagoa irakurleentzat baina batzuetan azalpen dogmatiko luzeak. De re publica, de legibus ka45tik aurrera filosofian sartu Consolatio, Hortensius… Epistografia: Pertsona batek beste bati zerbait jakinarazteko bidaltzen dion idatzia. 1-Mezu gutunak: gutun ofizialak, 2-Adiskidetasun-gutunak: lagunartekoak, 3-Atariko-gutunak: Lagunarteko eskaintzak, 4-Tratatu gutunak: Gai bati buruzko azalpenak. Formuna berezi batzuk gutunari hasiera emateko.

Zizeronen espistografia:

Bere gutunei esker gaiako berriak+datuan dakizkigu. 1-Epistulae ad familiares, 2-Espitulae ad Atticum, 3-Epistulae ad Quintum fratrem, 4-Epistulae ad Brutum. Zizeronek zintzotasunez azaltzen ditu eguneroko kezkak, nahiak, poztasunak...