Gerrarteko ekonomia eta depresio handia

Gerraosteko krisi ekonomikoa(1920-21): Bakea lortuta, nazioarteko ekonomian boom ekonomiko indartsu baina laburra izan zen 1919tik 1920ra. Europako herrialdeek ekipamendu-ondasunak behar kontsumorako produktuak lntzeko. Europako herrialdeek mailegu merkeak lortu. Prezioak gora eta inflazioa sortu mundu osoan. 1920tik 1921era atzeraldi larria izan zen. Burtsaren crackaren zergatiak: Industria sektore tradizionalen krisia areagotu egin zen crackaren aurreko urteetan. Nekazaritza etengabeko krisian egon zen 1921tik aurrera eta hura ere areagotu zen. Zabalkuntza handiena izan zuten industria sektoreetan ere, 1927rako soldaten eros almenaren eta errenten berakadaren ondorioak agerikoak ziren. Egoera ere larriagotu zen kontsumorako ondasunak askotan kredituen bidez erosten zirelako eta, beraz, kontsumoa etorkizuneko sarreren mende zegoelako. Eraikuntza sektorean ere krisia sortu zen , merkatuaren egoera zela eta. 1925 inguruan etxebizitza partikularretan eta 1928an merkataritza eraikinetan. 1927tik 1929ko udaberria bitartean new yorkeko burtsako akzioen balioak hazten jarraitu zuen, eta horrek inbertitzaile asko erakarri zituen. Baina burtsaren egoera burbuila espekulatibo ikaragarria sortu zuen. 1929ko udaberrian, akzioak jaisten hasi ziren, ekoizpenaren eta lanaren uzkurduragatik. Gainera bankuak bankuek mailegu gutxiago ematen hasi ziren burtsako agenteei. Ostegun beltza eta burtsaren porrota: inbertitzaileek atzera egin zutenean, kotizazioak Jaitzi egin ziren eta izua sortu zen akzioak kreditu bidez erosi zituztenen arean. 1929ko urriaren 24an 13milloi akzio jarri ziren salgai nahiz eta askaririk ez egon. Merkatua erabat gelditu egin zen, eta burtsako balioen erorialdiak 1933 arte jarraitu zuen. Depresio Handia: Burtsaren erorketak kalte handia eragin zuen. Ameriketako Estatu Batuetako ekonomia erabat gelditu zen, eta krisialdi luzea hasi zen(depresio handia)
EZAUGARRIAK: burtza eror Ondorioz kreditua desagertu zen eta kreditua kontsumoa eta inbertsioa izugarri murriztu ziren. Bankuek porrot egin zuten, pertsonek aurrezkiak ateratzen zituztelako eta mailegu asko itzuli gabe gelditu zirelako. Eskaria eta inbertsioak bertan behera geratu ziren, eta horrek industria krisia eta langabezia tasa handiak ekarri zituen. Kontsumo pribatuak bat batean behera egin zuen, horrekin batera prezioek eta irabaziek. Munduko herrialderik aberatsena ez zuen langabeei laguntzeko sistemarik, horrenbeste miserian gelditu ziren. Nekazaritza krisia areagotu egin zen, prezioek hondoa jo zutelako eta nekazaritza erosalmena izugarri murriztu zelako.

Alemania eta Austria. Krisiak ondorio lazgarriak izan zituen herri hauetan. Alemaniaren egoera ekonomikoa kolokan zegoen eta Britainia Handiko eta Estatu Batuetako inbertsioei esker enpresa gora egin zuten. Bi lekuetan banku-sistemak kanpo-zor handiak zituen. ·Krisiaren ondorio sozialak:Ekonomia kapitalistak ez zuen inoiz izan halako atzeraldirik. Baina  are izugarriagoak izan ziren haren ondorio sozialak,bai herrialde industrializatuetan, bai gutxien garatutako herrialdeetan.Miseria eta gosea piratzeko beldurra hedatu ziren; langileen eta nekazarien artean.Erdi-mailako klaseak ere proletario bihurtzeko beldur ziren; bizi-maila eta aurrezkiak galdu eta gizarte-maila apalago batera.Aberatsen eta pobreen artean alde izugarria sortu zen, gizartean erresumina areagotu zen eta polarizazio politiko handia sortu zen Europan.Gizarte kapitalistetan bidegabekeria-sentimendu sortu zen, boterearen aurkako ibilaldiak.

-Ameriketako Estatu Batuak: New Deal programa. EAB 1933an Rossevelt presidentea zelarik, momentu txarrean zeuden eskaria jaitsi, ekozpena beharago eta langabezi asko zegoela. Orduan, New Deal programa ezarri zen: 1)Banko sistema onbideratzeko programa jarri zuten martxan kredituen sistema berrezartzeko. 2) Lan publikoetan inbertsio handiak egin zituzten. 3) Nekazaritza ekozpena murrizten saiatu ziren. 4) Enpresa handien alde egin zuten presioak igotzeko eta inbertsiak ere. 5) Enpresariek hobekuntza sozialak onartu zituzten. 6) Ongizatearen estatuaren oinarriak ezarri ziren. Plana oni esker miseria arindu zen.

-Protekzionismoa areagotzea: Gobernuak neurriak hartu zituen. Interes tasa murriztu zuen, libra esterlina ebaluatu zuten, protekzionismoa areagotu zen eta merkataritza itunak koloniekin langabezia murriztu zuten eta industia berrien ekoizpena egin zen.

-Frantzia: Frote Popularren gizarte politikak: Fronte popularraren gobernua neurri hauek hartu zituen: langileen erosalmenta areagotu zen, lan publikoaren programa ezarri zen eta zorrak igo ziren. Baina honek porrot egin zuten.

-Alemania: autarkia eta berrarmatzea programa: Alemania hitler boterea hartu zuenean, Nazien helburua autarkia ekonomikoa egotea zen eta langabezia jaitsi  nahi zuten etorkizuneko gerrarako.