O Galego: Historia, Situación Legal e Relación co Portugués

O Galego

Fálano dous millóns e medio de persoas. Fálase na parte occidental de León, Asturias e Zamora, en tres concellos do noroeste de Cáceres que conservan unha variedade de galego procedente da lingua medieval e en países de destino migratorio como Arxentina.

Usos Lingüísticos do Galego

É unha lingua maioritaria. As súas características que destacan son a idade e o tipo de hábitat, xunto coa gran tradición que ten en todos os ámbitos.

Situación Legal

O primeiro intento para conseguir que o galego se formalizase como lingua oficial foi no Estatuto de Autonomía de xuño de 1936, no marco da Segunda República, no que se recollía a cooficialidade do galego e mais o castelán. Establecíase a obriga en Galicia para os funcionarios de coñecer o galego e o seu ensino obrigatorio. Pero o estalido da Guerra Civil fixo fracasar todo. Pasados os anos de represión ditatorial, foi instaurada a democracia e aprobada a Constitución, que supuxo unha certa descentralización, e a Constitución recoñece a cooficialidade das linguas en España. En 1981, para que se aprobe o Estatuto de Autonomía de Galicia, o galego acada así o estatus de lingua cooficial. Como reflicte un dos artigos do EAG, o galego recoñécese como lingua propia de Galicia, así como lingua oficial desta comunidade xunto co castelán.

A Lei de Normalización Lingüística

O Parlamento de Galicia aprobou por unanimidade a Lei de Normalización Lingüística, que concreta e desenvolve os principios e competencias establecidas na Constitución española e no Estatuto de Autonomía en materia lingüística. Consideración do galego como «núcleo vital da nosa identidade», o sinal máis importante de identificación e diferenciación de Galicia. A Lei de Normalización Lingüística está organizada en seis títulos e consta, por último, dunha disposición adicional relativa á normativa, na que se establece a autoridade da Real Academia Galega nesta materia. E os topónimos de Galicia terán como única forma oficial a galega.

A Lingua Galega no Sistema Educativo

O terceiro título da LNL determina que a lingua galega é materia de estudo obrigatorio en todos os niveis educativos non universitarios, e o artigo trece asegura o dereito de todos os nenos a recibiren o primeiro ensino na súa lingua materna e impide a separación do alumnado en colexios diferentes pola lingua. Establece que as autoridades disporán as medidas necesarias para promover o uso progresivo do galego no ensino. E con novo decreto establece a necesidade de introducir a lingua galega no proceso de lectoescritura dende a educación infantil, así como dar clase en galego na metade das asignaturas nos demais niveis, quedando a outra metade á decisión do centro.

Plan Xeral de Normalización Lingüística

No 2004, o Parlamento de Galicia aprobou o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega por unanimidade de todos os partidos políticos. O plan consta de medidas para potenciar o galego e lograr o seu uso por parte de toda a poboación en niveis e funcións. O plan divídese en oito funcións, pero tres delas son: administración, economía e sanidade.

Galego e Portugués: Unha Orixe Común

O portugués e o galego son dous dos sistemas lingüísticos nacidos da lingua galego-portuguesa que se falou na Gallaecia romana dende, aproximadamente, o século IX ata finais do XIV. O nacemento do Estado portugués como reino independente no século XII e a supeditación de Galicia á Coroa de Castela foron consolidando unha fronteira idiomática entre a variedade do norte do río Miño, o galego, e o sur, o portugués.

A Lingua Portuguesa no Mundo

Dende o século XV ao XVII, protagonismo do Reino de Portugal pola descoberta de varios territorios. A lingua portuguesa espallouse polo mundo e estendeuse por tres continentes: África, China e América. Hoxe, o portugués é unha das linguas máis faladas, uns 200 millóns de falantes. Esta lingua é a oficial en oito estados en cinco continentes. A Comunidade de Países da Lingua Portuguesa, na que, na maioría, o portugués é a lingua materna da poboación. En Portugal fálana uns dez millóns de persoas.

O Mirandés: Lingua Oficial

Portugal pódese considerar un dos poucos estados monolingües do mundo. Dende 1999, o Estado portugués deixou de ser un país monolingüe ao recoñecerlle a oficialidade a unha segunda lingua dentro do territorio luso: o mirandés. O mirandés goza de oficialidade completa en Miranda do Douro, con 15.000 persoas falantes. A oficialidade desta lingua parte da iniciativa do concello de Miranda do Douro e da Universidade de Lisboa, que elaboraron unhas normas ortográficas baseadas nas do portugués. A partir de aí, pleno uso para os falantes e institucións, e utilízase en rexistros diferentes dos formais.

O Portugués Fronteirizo

Nas fronteiras de Portugal con León e Estremadura fálanse variedades do portugués que están practicamente en extinción. En Alamedilla pódese atopar algún falante de portugués; en Cáceres e en Cedillo fálase un dialecto do portugués e, por último, en Badaxoz hai unha variedade, pero moi castelanizada. Máis ou menos, unhas 4.000 persoas falantes de portugués en España.