O galego enxebrista: evolución e consolidación da normativización

1 terzo SXX na época do galego enxebrizante. Nesta época os autores comezan a ter a necesidade de crear unhas normas do galego nas que seguir un modelo diferencialista do castelán. Neste período destacan as irmandades da fala 1916, os homes da revista nós, a creación dun partido galeguista 1931 e, por último, o obxectivo político finalmente alcanzado: o estatuto de autonomía de Galiza en 1936. Así vai crearse un período de espallamento e consolidación no que desenvólvese e evolucionará a normativización, por iso vai reducirse pouco a pouco os vulgarismos, aínda que seguen aparecendo hiperenxebrismos. Nesta época, na que a variedade escrita adopta o nome de galego enxebrista, o modelo do galego culto era o que máis afastado do castelán. As características desta época son a busca dun galego supradialectal afastado de todas as dialectoloxías, a lección do portugués como modelo de tradición literaria polo pasado literario común e a eliminación de castelanismos. O excesivo afán diferencialista trae consigo arcaísmos, lusismos e hiperenxebrismos. Plurais con aes para as agudas rematadas en al. Terminacións zon, zo, za. Sufixos bre e bel. Desaparición do l e n intervocálicos. Invención de palabras patrimoniais e semicultas. Castelao: participan todos os proxectos das irmandades e do grupo nós, loita contra as inxustizas sufridas polo pobo e defendendo o nacionalismo a modo de rexenerar Galicia. Diferenciase da xeración na procedencia social (Rianxo), entra no galeguismo antes que Otero e Risco e non comparte a evolución ideolóxica, nas orientacións políticas e de máis de esquerdas e os outros de dereitas, o gran protagonista das súas obras é o pobo galego, principalmente labregos e mariñeiros, que se solidariza. Ten un afán didáctico o que leva as súas obras a un estilo sinxelo co que consigue transmitir o que desexa, as súas obras baséanse na literatura oral popular, emprega o relato curto, os seus textos cheos de lirismo, sentido de humor e propósito estético, o seu estilo narrativo presenta crítica e ironía, é que así non emprega descripcións para favorecer o ton emotivo. Como narrador, un ollo de vidro, memorias dun esquelete, novelas breves con temáticas de ultratumba. Cousas 45 relatos onde o debuxo da pé a un breve relato con temas como a soidade dos vellos, a emigración, a miseria e as traxedias personais. A única novela son os dous de sempre, na que conta a través dunha sucesión de relatos as vidas paralelas de Pedriño e Rañolas, sendo amigos desde a infancia, toman na vida camiños diferentes, cada un presenta un prototipo: Pedriño, home pasivo sen vontade e sen ambición, e Rañolas, o home activo, inconformista e con ambicións. A súa labor como debuxante comparte características coa súa obra narrativa, denuncia da pobreza, do abuso de poder e denuncia a represión franquista durante e despois da guerra. O seu labor ensaístico está representado por sempre en Galiza, no que resume a doutrina nacionalista exponendo o seu pensamento político sobre a nación, a patria e o estado. Con esta obra manifesta o seu compromiso político co nacionalismo e o antiimperialismo, mostrando a marxinación da nosa terra, as inxustizas e propón accións concretas para construír unha Galicia máis xusta e progresista. As súas obras ensaísticas son diario que son viaxes as cruces de pedra e as cruces de pedra na Bretaña.

Aínda que se observan elementos característicos da poesía do XIX, segue a poesía social de Curros, Alinea intimista de Rosalía e o ton épico de Pondal, primeiro poeta que modernizou a poesía galega, impregnando a de influxos modernistas e afastándose da poesía realista, defendendo un galego literario sen vulgarismos, considerado o poeta da raza. Estuda no seminario de Compostela, onde coñecerá os autores clásicos, emigraban a y animado polos galeguistas cubanos, usa o galego na súa poesía, solidarízase co movemento agrarista, colabora coas irmandades da fala e as empresas galeguistas, comprométese co nacionalismo galego de Vilar Ponte e ingresa na RAEG e na RAE. A súa obra poética divídese en dúas liñas: a poesía lírica e a poesía narrativa. A poesía lírica. A cívica: carácter anticaciquil, antiseñorial, influenciado polo agrarismo y exaltando os labregos fronte ao cacique, enfronta a Galicia contra Castela, da terra asoballada e no desterro. A Intimista: temas amor á natureza é o pasado, influenciada por Rosalía, a rosa de cen follas. Poesía costumista: da miña zanfona, tipos e costumes, a perspectiva crítica e humorística no desterro e vento mareiro. Poesía narrativa: influxo modernista na noite estrelecida, reelaborando pasado céltico de Galicia, inspirándose no rei Artur e os cabaleiros da táboa redonda, e presenta o poema a través de elementos míticos dos que se serve Cabanillas para crear un marco simbólico que axude ao nacionalismo galego, galeguiza o tema da Bretaña coa ideoloxía nacionalista da súa época e establece paralelismos os cabaleiros da táboa redonda as irmandades da fala a busca do graal cos desexos de liberdade o graal representa a identidade de Galicia os espazos son galegos a illa de Salvora as montañas do Cebreiro. Artur dolmen un sono no paraíso galego agardando a súa volta. A obra ten unha finalidade didáctica dignifica Galicia explicándonos o seu pasado glorioso para espertar a conciencia. A espada escalibor, o cabaleiro do santo grial e o sono do rei Arturo. Otras características o ton épico e lírico a presencia de marabilloso e de extraordinario os símbolos nacionalistas que representan a tradición autóctona y os símbolos universais pagáns ten una estética modernista adxectivos que buscan a ambientación máxica versos alexandrinos sinestesias. Samos: presenta a vida comunitaria no mosteiro Cabanillas toma o modelo da lingua popular de Salnés sen recollera xeada é o seseo por consideralos vulgares emprega unha lingua popularizante con presencia de castelanismos e certa tendencia en sisante o seu modelo lingüístico e aristocrático. O mérito da Cabanillas é que foi quen de asimilar os modelos do 19 en superarlos grazas á incorporación de correntes renovadoras da literatura occidental o saudosismo portugués e o modernismo. Vicente Risco: ideólogo da xeración traballa mitos como celtismo do pobo galego a exaltación da idade media a contorna natural na posguerra renega de todo e incluso colabora co franquismo. Do caso que lle aconteceu ao doutor Alveiros situado no mundo de ultratumba humor macabro é a súa primeira obra narrativa. O lobo da xente, a trabe de ouro de alquitrán zona obras de lendas tradicionais galegas de lobisome e dos mouros. Acostada en unha historia en forma de diálogo no que o protagonista sofre a inadaptación á moi moderno urbano e a necesidade de volver a vella casa fidalgo. O porco de pé 1928 don Celidonio un comerciante foráneo sen ningún valor moral e intelectual se instala unha cidade de de a heura onde ascende dende dependente de comercio ata alcalde está caracterizado como un porco satíricamente isto servelle a Risco para criticar a vulgaridade e o materialismo da nova burguesía é a perda da galeguidade con esta obra abandona o ruralismo e introdúceo ambientación urbana con humor crítico e intencionalidade didáctica. No ensaio atopou os seus mellores medios de expresión con teoría de nacionalismo galego manual de desenvolvemento do nacionalismo na época das irmandades da fala recolle o pensamento filosófico de autor enxanza a lingua con elementos de Galicia na revista nós publica nós os inadaptados que explica a ideoloxía do grupo antes de ingresar nas irmandades, mitele europa una crónica de viaxes que reflicte a transformacións que se están a dar en Europa.