Galdu arte Juan Luis Zabala

Poesiaren bilakaera: olerki egunetan parte hartzen zuten hainbat poeta gerraosteko aldizkarietan idazten hasi ziren.Gerra aurretik ezagunak ez zirenak lehen emaitzak kaleratu zituzten.EGAN,OLERTI eta EUZKO-GOGOA aldizkariak ziren poesia lanean babeslekua eta liburu eta poesiak ez zuten garrantzi bera izan 1960-75 artean.Azken aldean narratiba eta saiakerak garrantzia hartu zuten.Aita Oinandia suspertzaitea:Santi Oinandiak bi argitalpenn luze zituen:Milla euskal olerki eder(1954):kaleraturiko poesia liburu ospetsuena zen, dotore inprimaturikoa,hasiera batean ez zituen kritikak onak baino gero bai.Olerti(1959):poesia aldizkaria zen,bertan”Gaztelu,Bordari,Lekuona,Gandiaga,Aresti,Lasa...”

Iparraldeko bi poeta: Iparratik honenak JEAN MARIE IHARTZA “Iratzeder” 1940an hasi zn idazten, antzerki labur eta prosa lanak baño pesian nagusitu zen. Liburu asko idatzi zituen: Zakalar (1940) Pindar eta Lanho (54), zeru meditik (59) Argiz argi (69). Danatariko lanak eegin zituen, luze, erraz, arin… bere inspirazio iturria erlikioa zen. Honenak dira EH elizetan abesten diren salmoak euskaraz. JON MIRANDE (1925-72) liburu bat edizio askotan argitaratua hil ondoren: Orhotuz (76), Ene jainko-eidol zaharra, lur! (84) Poemak 1950-66 (84). Euskaldun berria zen, Parisekoa, EH nortasuna defendatzeko indarkeria alde agertu zen. Honen iritziz, kristautasunak borondatea ahuldu digu eta aintzinako kulturara bueltatu behar dugu. Ironia erabiltzen du, hitz jokoak sortuz. Aberlari batzuk ere poemak hartzen dituzte haien letrentzako. Hegoaldeko beste bi:Joan Mari Lekuona(oiartzun,1925-2007)osabarengandik jaso aho eta poesia grina.”Muga beroak”(73)3 zati:a)”Zazpi poema” gaztero poemen hautaketa.Lizardi eta Orixen itzallpean.b)”Mindura gaur”(66),gizartearen bidegabekeriak eskatzen dion erantzun garratza.C)”Hondarrean idatzia”(72) poesia norabide berria.”Ilargiaren eskolan” 1974 bi parte: a)”oihu ilunak espiralean” gorputz atalen misterioak argitu nahi ditu.b)”Liburuen karroxa” liburu batzuen kritika bertsotan.” Minodramak eta ikonoak” gure sustraiak antzeman nahi dizkigu, poesia hotz baina edertasun arraroa duena.Bitoriano Gandiaga (1928-2001,Mendata): ia bizitza osoa Arantzazun apaiz,ikasle eta irakasle,lehen poema liburua “Elorri”(62).”Hiru gizon bakarka”(74),frankismoaren garaian publikatua,EH egoera larria adierazten du. “Denbora galdu arte”(85), era biluzian erakusten du oinaze eta sufrikarioak eta “Gabon dut anuntzio”(86), gabon kanta modernoak. Hil ondoren,”Adio” (2004)Gabriel Aresti eta “UHIN BERRIKO” poeta batzuk:Juan San Martinek (69)an: Uhin Berri izeneko antologia sortu zuen.Poesia garaikideari eskainitako bilduma.25 olerkari,tartean bi emakume.1933koa zaharrena Aresti eta 48koa gazteena,Amaia Lasa.Gabriel Aresti(Bilbo,1933-75):goiz hasi zen aldizkarietan kolaboratzen,poesia eta antzerki arloan.Desberdina zen:euskaldun berria,hiritarra,seminariotik pasa gabea...Gorabehera politikoak gustuko eta obretan nabarmentzen zen.Poesia asko idatzi zuen.”Maldan behera”(1960)batuan,poema sinbolista eta ezin zuenez ondo interpretatu ez zuen arrakasta izan.”Harri eta herri”(64),estilo zuzenagoa eguneroko arazoen gertukoa.Ildo beretik”Euskal Harria”(67) eta “Harrizko Herri Hau”(70).Xabier Lete 1944: “Egunetik egunera orduen gurpilean(68),”Bigarren poema liburua”(74),”urrats desbideratuak”(82),”zentzu antzaldatuen poemategia”(92) aski beretzen da  haserrea.JOXE AZURMENDI (Zegamarra): Hitz berdeak (71), Manifestu atzeratua (68). JOXE ARTZE “Hartzabal” (39 usurbil): Isturitzetik Tolosan barru (69), forma aldeik bitxiena, mutur batetik bestera erraz igarotzen da. Laino. Guztien azpitik (73), Ela sasi guztien gainetik (73), Bide bazterrean hi eta ni kantari (79), Ortzia lore, lurra izanez (87) erlijiotasuna nagusitzen da.

MIKEL LASA (38 Donosti): Poema bilduma (71) urria eta berandu baino narratiban Txillardegiaren antzekoa.

IBON SARASOLA (46 Donosti): Poemagintza (69), nagusi zen giroaren kontran zegoelako. 

ARANTXA URRETABIZKAIA (47): Emakume poeta aipagarriena. Euskal Literatura 72 bilduma, etsipen puntua duen sentimendu askoko lana. Maitasunaren magalean (82) amodio irudi.