Fotosintesiaren Prozesua

fotosintesian emaile/hartzaile: Urak hidrogeno emaile gisa jarduten du karbono dioxidoaren erredukziorako.Ura oxidatzean,molekulak apurtu eta horren ondorioz,oxigeno molekularra askatzen da.Fase argia eta iluna:Argia:argia dagoenean gertatzen da, tilakoideen mintzean;bertan,elektroiak garraiatzen dituen kate fotosintetikoa,fotosistemak eta ATPasa kloroplastikoa daude.Fase honetan pigmentu fotosintetikoek argiaren energia hartu eta energia kimiko bihurtzen dute,bai ahalmen erreduktore gisa eta bai energia aske modura.Ur molekulak apurtzearen eraginezko oxigenoa askatzen da atmosferara.Iluna:kloroplastoko estroman egiten da, eta argiarekin ez dauka zuzeneko mendekotasunik.C02 molekulen erredukzioa egiten da, glukosa eta beste molekula organiko batzuk lortzeko, fase argian sorturiko energia erabiliz.Prozesua Calvinen ziklo izena duen bide metaboliko zikliko baten bidez egiten da.

fotosintesi katearen bidez;kate hori elektroiak hartzeko eta horiek beste batzuei lagatzeko gauza den molekula multzoak osatzen du.Garraio hori ez da berezkoa,elektroiak energia handiko egoeran dauden konposatuetatik eenergia egoera baxuagoko konposatuetara baino ez baitira lekualdatzen.Hau da, garraioa berez gertatzen da nadph tik 02ra, baina ez h20 tik nadp+ ra.Elektroi garraioa,uretatik nadp+ ra hiru segmentutan zati daiteke: 1-Prozesua fotoi batek 1.fotosisteman eragin eta bertako molekula bat bizkortzen denean hasten da.Fotoiaren energia erreakzio-zentroko klorofilaraino transmititzen da;horrek nadp+-ari elektroi bat eman eta azken hori nadph-ra erreduzitzen da.Klorofila oxidatuta gelditzen da, eta lagatako elektroia berreskuratu behar du funtzionala izateko.2. bigarren fotosistema argitzearen ondorioz, hori bizkortu eta elektroiak igortzen dira;horiek garraiatzaile katetik lekualdatzen dira eta garraiatzaileok, azkenik, ps1-eko klorofilari lagatzen dizkiote.Honen eraginez,PS1-eko klorofila berreskuratu egiten du lagatako elektroia,baina elektroi-hutsune bat gelditzen da PS II-ko klorofilan.3.PS2-ak lagatako elektroiak ur molekula bat apurtzeari esker berreskuratzen dira:horrela,PS2-ari elektroiak laga eta H+ nahiz 02askatzen dira, hurrenez hurren eremu intratilakoidera eta atmosferara.

Prozesu honetan ATP sintesia ematen da, baina ez da ur molekularen fotolisia ematen ( ez da oxigenoa askatzen) eta ez da NADP molekula erreduzitzen

Fase iluna:Fase honetan gertatzen diren erreakzioak argiarekiko independienteak dira eta kloroplastoetako estroman gertatzen dira. Argitako fasean sorturiko ATP eta NADPH molekulak erabiltzen dira zenbait molekula inorganiko sinple oxidatzeko. (CO2, NO3- , SO4- , ..). Molekula hauen erredukzioaren bidez beste prozesu biosintetikoak beharrezkoak diren molekula organiko sinpleak lortzen dira. CO2 molekularen erredukzioa lortzeko ematen den erreakzio multzoa Calvin zikloa izendatzen da.Calvinen zikloa:Prozesuaren faseak:1.- CO2 molekularen finkapena.CO2 molekulak erribulosa 1,5 bifosfato molekulekin elkartzen dira " RuBisCO" izeneko entzimaren bitartez.Erreakzio honetan 3 CO2 molekula eta 3 erribulosa molekulak elkartzean osotara 6 glizerofosfato molekulak sortzen dira. Karbonoaren finkapenaren ondorioz 3C duten molekulak lortzen dira.3 x (5C )erribulosax+ 3 (1C) CO2 ==> 6 (3C) glizerofosfato2.- Fosfoglizerato molekulak ATP molekulekin elkartzean bifosfoglizerato molekulak sortzen dira3.- fosfoglizerato molekulak NADPH molekularen bidez erreduzitzen dira eta glizeraldehido fosfato molekulak sortzen dira4.- Sorturiko 6 glizeraldehido fosfato molekuletatik bat ziklotik ateratzen da eta besteekin hiru erribulosa monofosfato sortzen dira.5.- erribulosa monofosfatoen fosforilazioa ematen da ATP molekulen bidez eta horrela zikloaren hasierako erribulosa bifosfato birsortzen dira.6.- Zikloaren bira bakoitzean glizeraldehido fosfato molekula bat askatzen da. Bi biretan askaturiko bi glizeraldehido fosfato molekulekin fruktosa bi fosfato sintetizatzen da. Hau gero glukosa bihurtuko da.balantzea ( Calvin zikloan 3 CO2 bi bira ondoren)

Kimiosintesia:honenbidez organismo kimioautotrofoek edo kimiolitotroek ingurunean gertatzen diren oxidazio-erredukzio erreakzio exotermikoetan askatutako energia erabiltzen baitute konposatu organikoak sintetizatzeko. Konposatu ez-organiko batzuk ( CO2, NO3–, SO42– eta PO43–.) erreduzitzen dituzte fotosintesiaren fase ilunean bezala baina hori egiteko behar den ATP-a eta ahalmen erreduktorea(NADH) gai inorganikoa oxidatuz lortzen dute.FASEAK:Fase oxidatiboa: konposatu ez-organikoen oxidazioaEtapa honetan, oxidazio erreakzioetan askatutako energia erabiltzen da fosforilazio oxidatiboz ATPa sintetizatzeko, bai eta NADHa ere. Hurrengo fasean erabiliko dira .Fase biosintetikoa: konposatu organikoen biosintesiaFase honetan, aurreko fasean ekoitzitako ATParen eta NADHaren energia CO2-a, NO3–-a eta SO42–-a erreduzitzeko erabiltzen da eta, hala, konposatu organikoak lortzen dira.

interfasea:G1faseaZelularen sorkuntzaren ondorioz hazkunde-fasea da:jarduera biosintetizatzaile oso handia da ( geneak transkribitu eta itzuli egiten dira )-zelularen tamainua handiagotu egiten da-egitura zelularren kopurua handiagotu egiten da- zelularen ohiko morfologia eta tamainua lortzen da- Fase honen bukaeran zelularen zenbait parametro kontrolatzen dira zikloaldia aurrera jarrai dezan :

S fasea: fase honen zehar material genetikoaren duplikazioa (bikoizketa) egiten da

- DNA molekula bakoitzatik kopia bat egiten da ( bi kromatide) eta histonak

sintetizatu-zentrioloakbikoizten hasten dira.G2fasea: Zelularen zatiketarako prestakuntzarako fasea da.-mitosian gertatuko den material genetikoaren banaketarako beharrezkoak diren egiturak mihiztatu edo ensanblatu egiten dira (Animalia zeluletan zentrosoma bikoiztu egiten da)-kromatina-harizpiak mantso-mantso hasten dira kondentsatzen kromosomak sortzeko.

MITOSIAProfaseaMitosiaren iraupen osoaren %60-a hartzen du . Profasearen zehar prozesu hauek burutzen dira:Zitoplasman zitoeskeletoa desegiten da, mikrotubulek mitosian parte har dezaten. Ondorioz zitoplasma likatsuago bihurtzen da.Nukleoan kromosomak kondentsatu eta laburtzen dira ( diametroa handitzen da =>700 nm ko )kromosomak kondentsatzean nukleoloa desagertzen da (nukleoloko materiala sakabanatzen da.profasearen bukaeran ardatz mitotikoa antolatzen da:animalia zeluletan zentrosomak (G2 fasean bikoiztuak) bereizi egiten dira eta zelularen bi poloetarantz hasten dira mugitzen . Urruntzen direnen heinean mikrotubulu-multzo bat eratzen da poloen artean: ardatz mitotikoaren zuntzak.Landare zeluletan ez daude zentrosamik beraz bi eskualde zitoplasmatiko trinkotatik sortzen da ardatz mitotikoa.prometafasea Bildukin nuklearra zatikatu egiten da, erretikulu endoplasmatikoaren antzekoak diren mintz besikuletan.nukleoplasma eta zitoplasma nahasi egiten dira eta ardatz mitotikoaren zuntzak eskualde nuklearrean sartzen dira.Kromatida ahizpek(kromosomakideak) disko proteiko bana garatzen dute zentromeroaren inguruan: zinetokoroa.Zuntz mota desberdin bereizten diraa) Zuntz zinetokorikoak, zinetokoroei lotuak.b) Zuntz polarrak,zinetokoroei lotuta ez daudenak.c) Zuntz astralak, ardatz mitotikotik kanpoko mikrotubuluak.Zentriolorik ez dagoen zeluletan (landare zeluletan adibidez) ardatzaren zuntzak mintz plasmatikoa eta zelularen poloen arabera kokatzen da Metafasea Plaka ekuatoriala eratzen da, kromosoma guztiak zuntz zinetokorikoen bitartez zelularen plano ekuatorialean kokaturik daude,

Anafasea: Kromosomen banaketa burutzen da, fase honetan. Zinetokoroak zatitu egiten dira (plus muturratik laburtzen direlako, mikrotubuluak baitira) eta zelularen bi poloetarantz zuntz zinetokorikoek trakzio indarra eragiten dute; ondorioz, kromatide ahizpak banandu egiten dira eta bakoitza polo baterantz eramana izango da.Telofasea: Mitosiaren azken fasea da.-Kromatida-talde biak, aurkako poloetara iristen dira.

-Mikrotubuluak (ardatz akromatikoarenak) osatzen dituzten tubulina-unitateak zitoplasma zehar sakabanatzen dira.-Nukleoaren gaineztadura berreraiki egiten da. ZITOZINESIA Zitoplasmaren zatiketa prozesua da, bi zelulakumeren artean organuluak eta gainerako osagai zelularren banaketa da. Prozesu honetan alde handia dago animalia zelula edo landare zelulen artean :Animalia zeluletan: Mintz plasmatikoa estutu egiten da erdialdean. Estugune hori areagotuz doa zelularen kanpoaldetik barnealderantz. Zelulakumeren arteko komunikazioa gero eta estuagoa da; azkenik erabat banadu egiten dira. Estutzea aktinazko mikroharizpiek eragindako sistema bati esker lortzen da.Landare zelulan: Zitoplasma bi zatitan banatzen da Golgi-ren aparatuak sorturiko zenbait xixkuren bidez; xixkuetan, polisakaridoz beterik daude (pektinak bereziki). Xixkuak hazi eta elkarreki bat egiten dute. Zelulakumeren arteko bananketa-gunea (fragmoplastoa) haziz doa erdialdetik muturrerrantz. Xixkuek isuritako pektinaz , erdiko xafla osatzen hasten da eta berehala sendotu egiten da, zelulosa-ekarpenekin eta pareta zelularraren osagai desberdinekin.Prozesu hauek erabat bukatu ondoren, bi zelulakumeak interfase zelular delakoan sartzen dira.Zelulakumeek amak haina kromosoma dituzte, eta informazio berberarekin; Mitosia ugalketa zelular kontserbakorra da, (kromosoma kopurua mantentzen da) eta informazio berbera pasatzen delako).

MEIOSIA:Meiosia zelula diploide bakar batetik lau gameto sortzen dituen mekanismoa da. Meiosiaren helburua kromosoma kopuru erdiak dituzten zelulak sortaraztea da ( gametoak) => zelula diploide batetik (2n) lau zelula haploide (n) sortzen dira. Meiosirik egongo ez balitz gametoak zelula diploideak izango lirateke eta bat egiterakoan informazio bikoitza luketen zelulak (4n) sortuko lituzkete. Era honetan kromosoma kopuru handitzen joango litzateke belaunaldiz belaunaldi zelula ez egonkor eginez.Meiosia prozesuan bi zatiketa zelular gertatzen dira jarraian, baina kromosomak behin besterik ez dira bikoizten (lehenengo zatiketaren aurretik,mitosian gertatzen den bezala). Horrek azaltzen du kromosomen kopurua, guztira, erdira jaisteaGizakiarengan eta animalia gehienengan meiosia sexu organoetan besterik ez da gertatzen, hots, gametoak sortzen dituzten organoetan. Gorputzeko gainontzeko zeluletan ez dago meiosirik.Meiosiaren faseak :1.- Lehen zatiketa meiotikoa.Profase IA) Leptoteno: DNA harizpiak kiribilkatu eta trinkotu egiten dira ( kromosomak eratzen dira)B) Zigoteno: Kromosoma homologoak elkartzen hasten dira, paraleloan jarriz. Elkartze prozesu honi sinapsia deritzo. Elkarketa hau konplexu sinaptonemiko izenekoaren bitartez gertatzen da, hau da, bi kromosomen artean eratzen den harizpi proteiko baten bitartez.C) Pakiteno: Sinapsia amaitzerakoan hasten da. Fase honetan nabarmena da bi kromosoma homologoek lotura estua dutela (bi kromosoma daudenez, lau kromatida daude lotuak, tetrada izeneko egitura agertuz). Garrantzi handiko fenomenoa gertatzen da pakitenoan: kromatida homologoen artean material genetiko (geneak) trukatzen da. Prozesu hau => elkargurutzaketa edo crossing-over Era honetan hasieran zeuden kromosomak eduki beharrean gametoek bien arteko nahasketa genetikoa izango dute. Elkargurutzamenduak, beraz, berebiziko garrantzia du, aldakortasun genetikoa handitu egiten baitu.D) Diploteno: Kromosoma homologoak banatzen hasten dira (desinapsia) eta kiasmak agerian gelditzen dira, hau da, kromosomen arteko loturak

E) Diazinesia: Fase honetan kromosomak asko trinkotzen dira. Mintz nuklearra desagertu egiten da eta baita nukleoloa ere. Ardatz akromatikoa agertzen hasten da.Metafase I Meiosiaren metafaseak antza handia du mitosiaren metafasearekin: kromosomak mugitu egiten dira eta ardatz akromatikoaren erdialdean kokatzen dira. Baina mitosiaren metafasearen aldean, meiosiaren metafasean ardatz akromatikoan jartzen direnak ez dira kromosoma banakoak, tetradak baizik (bi kromosoma homologoak)Anafase IAnafasean ez dira kromatidak banatzen (mitosian bezala), kromosoma homologoak baizik: homologoen bikotearen bat zelularen polo baterantz abiatzen da, eta bestea zelularen beste polora. Beraz, kromosoma-bikoteak banatzen dira, ez kromatidak.Telofase ITelofasea mitosiaren telofasearen antzekoa da: nukleoa eta nukleoloa denbora labur batentzat berragertzen dira, eta zitoplasmaren banaketa ere gertatzen da.Meiosiaren lehenengo zatiketaren ondorioz bi zelula agertzen dira, bakoitzak bere nukleoan ama zelularen kromosomen erdiak dituena, baina kromosoma horiek bina kromatida dituzte (ikusi goiko irudia).2.- Bigarren zatiketa meiotikoaMeiosiaren bigarren zatiketak antza handia du mitosi arrunt batekin. Baina kontuan hartu behar da kasu honetan DNA ez dela aurretik bikoiztu.Profase IINukleoloa eta mintz nuklearra desagertzen dira. Kromatina (kromosomen osagai nagusia) kondensatzen hasten da eta kondentsazio edo trinkotze horren ondorioz kromosomak ikusgai bihurtzen dira. Zentrioloak zelularen polo banatara joaten dira eta ardatz akromatikoa agertzen da.Metafase IIKromosomak ardatz akromatikoaren erdialdean kokatzen dira, mitosian gertatzen denaren antzera.Anafase IIKromosoma bakoitzaren bi kromatidak banatzen dira eta kromatida bakoitza zelularen polo batera abiatzen daTelofase IIKromosomaren kromatidak zelularen kontrako poloetara iristen direnean hasten da. Zelularen polo bakoitzean mintz nuklearra eta nukleoloa agertu eta kromosomak deskondensatzen dira. Telofaseak zitozinesia edo zitoplasmaren banaketarekin bukatzen du, bi zelula agertuz.Laburbilduz, esan liteke lehenengo zatiketa meiotikoak kromosoma homologoak banatzen dituela, bigarren zatiketa meiotikoak kromatidak banatzen dituen bitartean

MEIOSIAREN GARRANTZIA:Ugalketa sexualean elkartu behar diren gametoek zelula somatikoen kromosoma kopuru bera balute, organismo bat bere kromosoma kopura bikoiztuz joango litzateke belaunaldiz belaunaldi bestela. Aipatu beharra dago meiosiak ere banakoen eta espezieen aldakortasun genetikoa handitzen duela,elkargurutzaketaren ondorioz sor daitezkeen aldaketa kopurua oso zabala baita; bereziki kromosoma kopurua handia bada. Era honetan eboluzioari bultzada handi bat ematen baita, plastizitate ebolutibo oso handia lortzen delako aldakortasun genetikoaren bidez.

GENEA:GENEAREN DEFINIZIO KLASIKOA Genea herentziaren funtsezko unitatea da,kromosomaren eremu fisikoa eta funtzionala, belaunaldi batetik hurrengorako informazio genetikoa daramana, etaorganismoari karaktereak eta birkonbinazioa izatekogaitasuna ematen dizkiona. Birkonbinazio hori,aldagarritasun genetikoaren eragile nagusia da.GENE BAT / ENTZIMA BAT HIPOTESIAGene baten aldaketak entzima baten funtzionamenduanaldaketak eragiten zituela ikusi ondoren proposatu zen.GENE BAT / PROTEINA BAT HIPOTESIAEntzima guztiak proteinak direla dioen printzipioan oinarrituz.GENE BAT / POLIPEPTIDO BAT HIPOTESIA Proteinak polipeptidoz osaturik daudelako; horren arabera, genebakoitzak polipeptido bat kodetuko luke.

ADNaren erreplikazioa:Erreplikazioa gertatzeko moduari buruz 3hipotesi daude: A)
KONTSERBAZIOZKOADNA bikoiztu egiten da eta zelula-alaba batek jatorrizko DNAmantenduko du osoki eta besteak and kopia berria.B)BARREIADURAZKOA edoSAKABANATUADNA bikoiztu egiten da eta sortutako DNAk jatorrizkoaren zatiakizango ditu tartekatuta; modu berean, jatorrizko DNAk ere zatiberriak izango ditu tartekatuta.ERDIKONTSERBAZIOZKOAJatorrizko DNAren harizpi biak banandu egiten dira eta bakoitzaberriaren molde gisa jarduten du. Hortaz, molekula-alaba bakoitzak jatorrizkoaren harizpi bat eta harizpi osagarri berri bat izango go ditu.PROKARIOTOETAN:Erreplikazioa entzimek eta izaera entzimatikorik gabeko beste proteina batzuek kontrolatzen dute.DNA-polimerasak:Fosfodiester loturen eraketa 5'→3'norabidean katalizatzen dute.Prokariotoetan3 polimerasa mota antzeman dira: DNA-polimerasa I DNAren sintesiko akatsak zuzendu, hutsuneak bete,
DNA-polimerasa II  apurketa txikiak konpondu DNA-polimerasa III: DNAren polimerizazioa.
ERREPLIKAZIOAN PARTE HARTZENDUTEN ENTZIMAKHelikasak Helize bikoitza irekitzen dute, base osagarrien arteko H-zubiakapurtuz. Topoisomerasak DNA helizea desbiribilkatzen du.DNA girasa da ezagunena.Primasa Erreplikazioa hastekobeharrezkoa den RNA hasle edo primer -aeratzen duen entzima.SSBproteinakEratzen diren DNA kate bakunak lotzen dituzte.DNA-ligasa Kate bereko bi zati lotzen ditu.

 

ERREPLIKAZIO ETENGABEA3'→5' norabidean egingo da, polimerasak 5'→3'harizpi osagarria jarraian sintetizatuko du. Sintetizatuz doan kateari kate aurreratua edo  gidaria
deritzo.Iraupen mugagabea izan dezake.Pol-III-ak ez dumoldea utziko ahalik eta kate osoa rreplikatuarte.
ERREPLIKAZIO ETENA 5'→3' zatian egingo da. Horretarako polimerasak Okazakiren zatiak
izeneko zatitxoakerreplikatuko ditu 3'→5' norabidean (beti ere5'→3' norabidean sintetizatuz), harizpiak banandueta lekua egin ahala; ondoren, ligasen bitartez,Okazakiren zati horiek bata bestarekin lotuko dira. Sintetizatuz doan kateari kate atzeratua deritzo.

ERREPLIKAZIO ETENAREN PAUSOAK: HASIERAErreplikazioa hasten den gune berezia erreplikazio  jatorria edo sorlekua ezagutzeko proteinak behar dira, DNA proteinakedo
proteina hasleak (Initiator proteins).Gune berezi hau beti puntu berean agertzen da,erreplikazioaren jatorria adierazten duen sekuentziaespezifikoa da. DNA proteinek sekuentzia horiezagutzeko, RNA molekula txikiak izaten dituzte etahauek sekuentzia horrekin osagarriak dira. Honela,bertan kokatzen dira proteina hauek.Jarraian, DNA  jatorri puntuan ireki egin behar da. Bi kateak era plektonikoan tolestuta daudenez,banandu ahal izateko
helizea desegin behar da. Hemententsioa sortzen da eta hau leuntzeko topoisomerasak
daude. Topoisomerasek katea puntu batean moztu,buelta batzuk desegin eta berriro lotzen dute, banandutaegotea baimenduz. SSB proteinak (single-strandedDNA binding proteins edo DNA monokatenarioari lotutakoproteinak) kateak bananduta mantentzen dituzte,elkartzeko joera baitute. Erreplikazioa gertatzen den puntuan erreplikazio sardexka deiturikoa sortzen da.ZEBADOREEN SINTESIA Erreplikazioa has dadin DNA-polimerasa III-akderrigorrean
haslea zebadorea  edo primer -a) behar du ,hots, 3'-OH askea izango duen RNA kate laburra
(10-60nukleotido).Haslea RNA-primasa edo RNA-polimerasa delakoak sintetizatuko du (transkripzio entzima) .Elongazioa Erreplikazioa puntu batean hasi eta gero bialdeetara zabaltzen da Bi aldeetan kate berriaksortuko dira, bata era jarraian eta bestea zatika
Fase honen barruan, beraz, bi motatako luzapenakbereiz daitezke:Harizpi gidariaren luzapena
(modu jarraianegiten dena).Harizpi atzeratuaren luzapena (zatika egitendena).Hala ere,bi harizpiak modu koordinatuan luzatzendira.Harizpi gidariaren luzapena era oso errazean gertatzen da:DNA polimerasak hasletik hasi eta beti ere5'→3' norantzan, hazten ari den DNA katearinukleotido berri bat lotzen dio.

Horretarako,polimerasek substratu bezala nukleotidotrifosfatoak erabiltzen dituzte. Hauek erreakzio itzulezinak dira Harizpi atzeratuaren sintesiak konplexutasun handiagoa du:Erreplikazioa zatika egingo da, begizta zabalduzdoan heinean. Sortutako zatiei Okazakirenzatiak deritze. Kasu honetan ere, hasieran hasle batsintetizatzea beharrezkoa izango da Kateabeste puntu batean irekitzean, beste okazaki zatibat sintetizatzen da eta horretarako, beste haslebat behar da.Okazaki zati bakoitzak 200-500 nukleotido izan ditzake. Hori etengabe gertatuko da.Pol-III entzima hasletik hasita hasiko da Okazakiren zatia sintetizatzen ahalik etahurrengo haslera iritsi arte. Orduan, gelditu etaaskatu egingo da DNAtik.Beraz, bigarren katea ez-jarraitua izango da eta bertan RNAkate txikiak daude. Hau ezin da horrela gelditu,hasleakkendu, haien ordez DNA jarri, eta kate zatiak elkartu eginbehar dira. Hau, katea luzatzen ari den neurrian gertatzen daeta ez amaieran. RNA zatiak kendu eta DNAz betetzeaz DNA polimerasa Iarduratzen da
. RNA zatiak kentzeko 5´->3´ exonukleasaaktibitatea behar da.Kentzen direnak erribonukleotidoak dira eta jartzen direnakdesoxirribonukleotidoak, hots,RNAren ordez DNA jartzenda.Ondoren,okazaki zatiak elkartzeko DNA ligasa entzimaerabiltzen da Honek bi muturren artean ester lotura eratzendu. Erreakzio honetan ATPak koentzima gisa jokatzen du.
DNA molekuletan amaiera azaltzen duen sekuentzia berezi bat dago,Ter bezala ezagutzen dena.Prokariotoen kasuan ez da beharrezkoa, DNAzirkularra baita.

ERREPLIKAZIOA EUKARIOTOETAN:5 DNA-polimerasa mota daude (α, β, γ, δ, ε)Eukariotoetan DNA histonekin lotuta dago. Horrek,batetik zaildu egiten du erreplikazioa eta, bestetik, histonak eurak ere bikoiztu behar direla suposatzendu.DNAren erreplikazioa telomerora heltzean osatzen da.Hala ere, azken RNA zebadorea ezabatzen denean,harizpi atzeratua osatu barik gelditzen da, DNApolimerasak ezin baitu 3'→5' norabidean sintetizatu.Horren ondorioz, zelula zatitzen den bakoitzean telomeroa laburtzendoa. Fenomeno horiapoptosiarekin lotuta dago. 3'3'5'5'Lineala izateak duen arazo bat, puntu desberdinetanhasitako kateek bat egiten dutenean,katearen mutur bateanbete gabeko zati bat geratzen delada. Zati bat galdu etakatea laburtu egiten da. Arazo hau konpontzeke dago, haslea kentzen denean ezdagoelako katea luzatzeko beste mutur bat. Honek DNAlineal bat erreplikatzen den bakoitzean molekularen zatitxiki bat galtzen dela esan nahi du.Beraz,erreplikazio bakoitzean informazio genetikoarenzati bat galtzen da. Honek eraginik ez izateko, gure DNAmolekulen muturretan dauden sekuentziak bereziak dira.Telomero izena ematen zaie.Sekuentzia errepikakorrak dira eta ez dute informazio genetikorik gordetzen, berenfuntzioa informazioa babestea da.Zahartzean ordea,telomeroak agortzen joaten dira eta horrek arazoakdakartzaGure organismoko zenbait zelulek telomeroak eraberritzeko ahalmena dute. Hauek zelula birsortzaileak dira, hau da, gametoak(obulu eta espermatozoideak). Izaki berriak sortzen dituztenez,ahalik eta telomero gehien sortu behar dituzte. Zelula hauetantelomerasa izeneko entzima bat dago eta honek telomeroakeraberritzeko balio du. Berez, zelula guztiek dute telomerasa sintetizatzeko gaitasuna,baina zelula birsortzaileetan gene hori erabilgarria denbitartean, besteetan ez da horrela.Hau, zelulenespezializazioagatik gertatzen da, denek informazio bera baitute.Honekin erlazionatuta minbizia dago. Minbizian zelulaketengabe erreplikatzen dira. horretarako, telomerasabeharrezkoa dute. Entzima hau inhibituz, erreplikazioa eten egitenda

TRANSKRIPZIOA: Gene bateko base nitrogenatuko sekuentziabatetik RNAm-ko base nitrogenatu osagarriensekuentzia batera igarotzeko prozesua daRNAm-a oinarri hartuta kate polipeptidikoa sintetizatuko da ITZULPENeanEukariotoetan nukleo barruan egiten da; prokariotoetan, zitoplasman.Baldintzak: –Molde gisa jarduten duen DNA katea. –Entzimak:●RNA-polimerasekkontrolatzen dute. –Prokariotoetan bakarra dago –Eukariotoetan 3: RNA-polimerasa I, II eta III. –A, G, C eta U erribonukleotido trifosfatoak.RNA-polimerasak 5'→3' noranzkoan lotzen ditu.HASIERAEtaparik konplexuena
RNA-polimerasak DNAaren sekuentzia jakinaduen eskualde espezifiko bat ezagutzen du:
sustapen-zentroa edo promotorea. Berauezagutzeko, ordea, ezinbestekoak ditu
transkripzio-faktore (TF)delako proteinak.Sustapen-zentrora lotu eta RNA-polimerasaaktibatu egiten da konformazioa aldatu eta DNAhelizearen bira bat desbiribilkatzen du. Honela,
transkripzio burbuila izenekoa agertzen da.Burbuila hori hurrengo etapan zehar lekualdatuz joango da.PROKARIOTOETAN 2 sustapen-zentro edo promotore daude, hasiera-puntutik 10-25 nukleotido lehenago kokatuak.Sustapen-zentro horien sekuentziek baserik ohikoenakbiltzen dituzte: TTGACA eta TATAAT EUKARIOTOETAN Promotore asko, ohikoena TATA kutxaedoTATA konpartimentua izenekoa da. Hasiera-puntutik 25 nukleotido inguru lehenago kokatuadago. Konpartimendua identifikatzeko ezinbestekoak dira
transkripzio-faktore izeneko proteinak (TF proteinak).Hauek RNA polimerasaren lotura bideratzen dute, bai etabere aktibitatea erregulatu ere.ELONGAZIOA:RNA-polimerasak
DNA moldea 3'→5'noranzkoan irakurtzen du, beraz,RNAarenhazkundea 5'→3'egiten du.
Horretarako eratzen doan RNA katearen 3'-OHmuturrari erribonukleotido berriak lotzen dizkio.
Lotura fosfodiesterra eratzeko behar den energia,fosfatoen arteko loturak hidrolizatuta lortzen da.Erribonukleotidoak osagarritasunarenarabera gehituko ditu.

EUKARIOTOETAN

Exonaketaintronaktranskribatzen dira RNAaren lehenengo 30 nukleotido lotu ondoren,
5'muturrean metilguanosina trifosfato txanoa gehitzen da.Honek itzulpenean hasierako seinalegisa jokatuko du.AMAIERA RNA-polimerasak DNA moldean amaiera-sekuentzia
topatu arte jarraitzen du lanean.PROKARIOTOETAN Amaiera-sekuentzia eskualde palindromikoa da (irakurketa bera dauka ezkerretik eskuinera zeineskuinetik ezkerretara).
RNAk urkila bat eratzen du eta RNAm-a DNAtikbanandu egiten da. EUKARIOTOETAN
Prokariotoetan antzerako urkila eratzen da. Ebaketa-seinalea TTATTT da.RNAa banatzean 3' muturrean poli-A izeneko 200adenina inguruz osatutako katea lotzen zaio(poliadenilazioa).
RNA-AREN HELDUTASUNA Transkripzio-prozesutik zuzenean lortzen denRNAaritranskriptu primarioa edo RNAarenaurrekaria deritzo.PROKARIOTOETAN RNAm-ak ez dauka aurrekaririk, beraz, berehala erabildaiteke.RNAt eta RNAr-ek badute transkriptu primarioa.EUKARIOTOETAN Eraturiko RNAak ezin dira zuzenean erabili, RNAarenheldutasuna edo transkripzioaren ostekoprozesamendua izeneko prozesua bete behar dute.Nukleoan egiten da.SPLICING-a edo ebakitze edo heltze izeneko heltze-prozesuan transkribatuaren intronak ezabatu eta exonak elkartu egitendira.

ITZULPENARNAm-ko baseen sekuentzian dagoeninformazioa proteina bateko aminoazidoensekuentzia batera itzultzeko edo bihurtzekoprozesua da itzulpenaHorretarako
bitartekari bat beharrezkoa da,RNAt-a edoRNA transferentea edogarraiolaria.RNAt-ak hirusta Itxura dauka.3' muturrean CCAhirukotea du beti; adeninahorrek eusten du aminoazidoa.Aurkako besoan berriz,antikodonadago, hots,RNAm-ko kodonarenosagarria den hirukotea.RNAt bakoitza aminoazidobakoitzeko espezifikoa da.6.1. ITZULPENAREN AURRETIAZKO FASEAK Fase honetan aminoazidoak aminoazil-RNAtforman aktibatzen dira:  Aminoazido bat RNAt-ko CCA hirukotera lotzeko ATP molekula bat xahutzen da.
Aminoazil-RNAt-sintetasa entzimak katalizatzendu. Sortzen den aminoazido-RNAt konplexuari transferentzia-konplexua deritzo.6.2. ITZULPENAREN FASEAK Bai prokarioto bai eukariotoetan, proteinensintesi prozesua 3 pausutan bana dezakegu: 3 molekula nagusik eraturikokonplexuek hartzen dute parte RNAt-ek,erribosomek eta RNAm-ak A) PROTEINEN SINTESIAREN HASIERA Proteinen sintesia hasteko 2 seinale behar dira: AUG hasiera-kodona RNAm-an (metioninaaminoazidoari dagokiona).Itzulpen-txanotik gertuen dagoen AUGtik hasten da beti, beraz,kate polipeptidikoko lehenengo aminoazidoa beti metionina da(amaierako N muturrean). Maiz, prozesuaren amaieran ezabatzenda.RNAm-ko metil-GTP txanoa Metil-GTParen hidrolisiak askatzen duen energia erribosomakoazpiunitate txikia RNAm-ra lotzeko erabiltzen da. Jarraian lehenengo RNAt-a lotuko zaio (AUGri dagokiona, alegia) Etapa honen amaieran erribosomako azpiunitatehandia hasierako konplexura lotuko da. Honela2 finkapen-leku dituen egitura eratuko da:P lekua: kasu honetan RNAt-Met deritzonakokupatutako lekua.A lekua: aminoazidoarekin kargaturiko RNAt-a jasotzeko aske dagoena.Prozesu guzti hauek zenbait hasierako faktorek katalizatzen dituzte.

B) KATE POLIPEPTIDIKOAREN ELONGAZIOA Elongazioan kate polipeptidikoaren hazkundea jazoko da, elongazio-zikloen errepikapenarenbitartez. Ziklo bakoitzean aminoazido baterantsiko zaio kateari.Elongazio-zikloak 3 fase ditu:1)P lekua RNAt-Met-ek okupatzen du; beste RNAt bat sartzen da Alekuan, AUG ondorengo kodonaren osagarria den antikodonaduena.2) Metionina karboxilo baten bitartez dago lotuta RNAt-ari; horiapurtu eta hurrengo aminoazidoko amino-taldearekin lotzen da;peptidil-transferasa entzimak katalizatzen du.Ondorioz, A lekuan dipeptido bat eratzen da. P lekuaaminoazidorik abeko RNAt batek okuatzen du.3) Erribosoma 5' →3' norantzan RNAm-tik 3 nukleotidodesplazatzen da; ondorioz P lekuko RNAt-a kanporatu egiten daeta A lekuan zegoen dipeptidil-RNAt-a P lekura pasatzen da, Alekua aske geratuz. Zikloa berriro hasteko prest dago.Prozesu hauelongazio-faktoreek (FE) katalizatzen dute eta GTP gastua dago PROTEINEN SINTESIAREN AMAIERA Kate polipeptidikoaren sintesia gelditu egiten da A lekuan
Stop kodon bat (UAA, UAG edo UGA)agertzen denean. Orduan, amaierako faktoreproteiko bat amaierako kodonarekin lotzenda, RNAt-rik ez dadin lotu. Erribosomadesplazatzean proteinaren C muturra askegeratzen da,proteina askatuz.RNAm bat luzea denean zenbait erribosomekaldi berean irakurri dezakete: honela polisoma edo polierribosoma izeneko egitura sortzen dira.