5.4.Espain 5.4 Espainiar ekonomia XX. Mendearen lehen herenean
XX.Mendearen lehen herenean Espainiar ekonomiako Merkatal Balantzan esportazioaren ehunekoa %44 zeneta inportazioarena berriz %37. -Esportatzen ziren produktuak: lehengaiak eta nekazal produktuak ziren(mineralak, metalak,ardoa, fruitu lehorrak...)-Inportatzen ziren produktuak: ehungintzarako eta siderurgiarako lehengaiak eta ekipo ondasunak, hau da, industriaarina eta industria siderurgikoa. (zura, makineria, kotoi gordina, gai kimikoak,ikatza, burdina, altzairua)//Esportazioari esker inportazioaren zati garrantzitsu bat ordaintzen zen, inportazioan esku-hartze indartsua zegoen etagero eta muga sari protekzionistagoak ezartzen joan ziren (1906: muga sari berria, 1907: nazional industriaren babeslegea, 1909: itsas komunikazioen legea, 1922: arancel cambó).//Espainiako nazional produktu gordina 1900-1935 urteen bitartean oso motela izan zen. Lehen mundu gerran neutrala izateak abantaila ekarri zion kanpo merkatuetara jotzeko. Espainian inportazioen ordezkatze- prozesua lortu zuten./Aldaketa teknikoa XX. Mendean: elektrizitatea eta petrolioa.
Garai honetan industria elektrikoa oso intentsiboa zen kapitalean, alegia, produkzio-unitate bakoitzeko kapitalaskoren beharra zegoen eta horregatik proiektu handiak kapital handiaren eskuetan zeuden. //Espainian bi ereduezberditzen ziren: Kataluinian multinazionalak zeuden eta atzerriko kapitalarekin finantzatzen ziren eta gainontzeko Espainia guztian kontzentrazioa oso handia zen eta finantzaketa Banco de Vizcaya taldearenbidez egiten zuten.//Bigarren industria iraultza: aldaketa teknologikoak energiaren ikuspuntutik, elektrifikazio prozesua eta petrolioarenzabalkuntza//. Petrolioaren ezaugarriak:Atzerriko kapitalak sortu zuen petrolioaren industria Espainian, “Standard Oil New Jersey” enpresa kokatu zen//Espainian. Beraz, kanpo menpekotasuna zegoen. Aldaketak kanpo menpekotasuna murrizteko:-1927an “Monopolio del Petroleo de España” sortuko da (Campsa). Enpresa hornitzailea da, merkaturatu egiten dukanpotik datorren petrolioa. Petrolioaren prezio altuak mantendu ziren, monopolioa zelako.-1929an“Compañia Española de Petroleo Cepsa” sortuko da. Inbertsio txiki bat egin zuen petrolioa berak lortzeko,Venezuelan harrobiak erosi zituen eta petrolioa lortu ondoren Tenerifen Espainiako lehen birfindegia sortu zuen. Hala erebarneko kontsumoaren %9 bakarrik asetzea lortu zuen, beste guztia atzerriko konpainiek betetzen zuten./Aldaketa teknologiko motel bat barneratu zen petrolioa erabili ahal izateko, Primo de Riveraren diktaduran (1922-1928)eta II. Errepublikaren garaian agertuko den aldaketa.
Primo de Riveraren diktadura (1922-1928)
garaian nazionalismoak eta protekzionismoak jarraitu egingo du.Ekonomiak maila altuena lortu zuen. Diktaduraren bi ezaugarri: joera monopolistikoak eta herri lanen politikak.Diktaduraren helburuak hiru izan ziren: industrializazio azeleratua,enpresen etekinak bermatzea eta errentaren birbanakuntza:1- Industrialiazioaren azelerazioa: protekzionismoak bultzatu zuen eta zor publikoan oinarritu zen. Izan ere, aurrezkipribatu gutxi zegoen Espainian, nekazaritza zen arlorik garrantzitsuena, beraz, estatuak baliabide gutxi zituen.Horregatik inbertsioa herri lanen politikara zuzendu zen eta arraste efektuarekin industri ekoizpena handitu eginzen (urtero %5,5 handitzeko asmoa), industri pisutsua izan zen onuraduna, siderurgia eta zementuaren industrianagusitu zirelarik. Rezola, Asland, Portland, Fradera enpresak batu eta kartel bat osatu zuten.2- Enpresa etekinak bermatzea: enpresa monopolio eta oligopolioen bidez. Elektrifikazioan oligopolioa zegoen etaelektrizitatearen kontsumoa bikoiztu egin zen hamarkada batean; Petrolioaren industrian monopolioa zegoen,petrolioaren kontsumoa asko handitu zen; Ekipo ondasunen industria berria zen Espainiarentzat(oligopolioa);Telefonia sistema Estatu Batuetako enpresa batena zen, enpresa monopolistikoa.3- Errentaren birbanakuntza: soldatak kontrolatzen hasi ziren, fiskalitate berdinarekin jarraitu zuten(zergetatikEstatuak jasotzen duen %40 dator) eta estatuak esku-hartu zuen errentaren birbanakuntzan enpresarienmesederako.//1931.Urtean udal hauteskundetan monarkiak galdu egin zuen eta II Errepublika ezarri zen, burgesia txikiak, sozialistak eta anarkistak ziren.II errepublika. Politika Ekonomikoa: Joera monopolistikoetatik guztiz aldatuko da beste mota batekopolitika ekonomiko bat bultzatuz:1. Moneta politika= Depresio handiaren garaian dolarrak eta libra esterlinak debaluatuta zeuden. Pezeta indartsubat mantendu nahi da.2. Lanaren politika=8 orduko lanaldia lehen aldiz legez Espainian CNTk bultzatuta. Orduko soldataren hazkundeaekarri zuen eta politika honek lanpostuak, alokairu-masa eta langile kopuruak handitzea zuen helburu.3. Aurrekontu-politika- PFRGZ (pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga) ezartzea= zerga progesiboa , zuzenekoa eta baliogarriapresio fiskala handitzeko eta sarrerak handitzeko.-Herri lanen politikaren amaiera. Inbertsio pribatua gutxitu zen, kapitala gutxitu zen eta kapitalaren ihesa (%35jaitsi gordailuen kopurua)“3 ezaugarri hauek Industria Oligarkiaren aurka doaz” 4. Bankaren Antolaketa Legea ezarri zen: 3 kide kokatu ziren Espainiako bankuaren administrazio kontseiluan eta auditoretzak egiten hasi ziren kontuen kontrola lortzeko.“Azken legeak eta Kapitalaren ihesak Finantz oligarkiaren interesen kontra joango da”5. Nekazal erreformaEspainiako nekazaritza oso intentsiboa zen eskulanean. Egiturazko langabezia zegoen nekazaritzan, hau da,urtaroko langabezia. Nahi zen nekazari horiek latifundio handien lurrak okupatzea errenta baten truke bainaespropiaziorik ez da egingo.Jaime Carnerrek zerga progresibo bat proposatuko du etxalde handien gain (latifundistak)eragiketa guzti hauekordaintzeko. Gobernuak atzera bota zuen etxalde handien gaineko zerga eta 1931-1932an latifundista handiekestatu kolpea. 1932an beste nekazaritza erreforma bat eman zen, ez zen egongo zerga progresiborik etaokupatutako lurrak indemnizazio baten truke lortuko dira. Erreforma hau aurrekontu publikoak ordaindukodu.“Honen kontra latifundistak zeuden”.“Hiru protagonista Industria Oligarkia, Finantz oligarkia eta Latifundistak.” Hauek bat egingo duteFrankorekin estatu kolpe bat emateko.
vasco con un tamaño de 6,57 KB