Ezkontza olerkiak

¡Escribe tu texto aquí!

olerkariak: garai hartako kezka eta beharrek markatua dago,euskal literatura bereziki.Esana dugu karlistaldien ondorengo foruen galderak ia ezerezean utzi zuela Euskal Herriaren nortasun politikoa,eta galbide arriskutsuan euskera bera ere.Erromantizismoaren ezaugarrietako bat herri eta hizkuntza txikietako historia XX.Aren hasieran Euskal Herrian sumatzen da.Garai horretan  sortutakoak itzal handiko erakunde ospetsu asko:Euskaltzaindia… Aitzol(1896-1936).Bizitza.Apaiz tolosar lan handia egin eta eragin zuen,zoritxarrez gerrak zapuztu zituen haren asmoak eta bizitza,fusilatua hil.Obra.Jose Ariztimuño.Olerkariak izenarekin ezagutzen ditugun Orixe,Lizardi,Lauaxeta eta Larramendi poetak Aitzolen hatsari esker izan ziren idazle.

Jose Maria agirre Xabier Lizardi(1896-1933).Bizitza.Zarautzen sortua,Tolosan egin zituen erdi mailako ikasketak,eta Madrilen zuzenbidekoak.Labur gertatu zitzaion bizitza,gaixotasun batek eraman zuen 37 urte baino ez zituenean.Obra.Biotz-begietan,umezurtz olerkiak.Lizardi olerkari izan zen ere.Iritzi kritikoa.Lizardiren olerkia hain da pertsonala eta beste estetikan hezur mamitua,zaila da inoren eraginik antzematea. Batzuen ustez,ez du aurrekairik.Beste Zenbaitek,ordea,Frantziako sinbolisten eragina azpimarratzen dute.Argi dago Lizardi euskal lirikoetan handienetakoa dela,honako arrazoi hauek medio:-hizkera poetiko berria.-Hizkuntzaren erabileran duen malgutasuna aipagarria da:hiperbatona,zangalatraua,paralelismoa.Lizardiren olerkiak erromantizismoan ditu bere sustraiak.Arrese Beitiarekin hasi eta Lizardiraino,etenik gabe.Lauxeta(1905-1937)Bizitza.Bizkaiko laukizen sortua.Durangon egin zituen batxilergo-ikasketak,eta Loiolan jarraitu.Gero,jesuita izateko asmoak utzi eta euskalgintza egin zituen bere ahaleginak.Gernikan,bonbardaketa ondoren, kazetarilanetan zebilela, atxilotu egin zituen faxistek eta, Gasteizen fusilatu.Obra.Lizardiri bezalaxe,bizitza labur egin zitzaion Esteban Urkiagari ere.Iritza kritikoa.Bizkaieraz eta garbizaleen eraginez idatzi izanak zail egiten ditu haren olerki.

Piarres Topet Etxahun.(1786-1862).Bizitza.Bertso autobiografikoetan oinarrituz,badakigu ez zuela bizimodu erraza izan.Zuberoako Barkoxen jaioa,zoritxarreko haurtzaroa izan zuen.Etxahun, bertsolari eta olerkari gisa nabarmendu zen. Bizitzako gorabeherek,gehienak larriak eta garratzak,egin zuten olerkari ezagun.Obrak.-olerki autobiografikoak-olerki satirikoak-zirkustantzia olerkiak.Iritzi kritikoa.Etxahun eskola gutxikoa genuen,noski,baina,haren ziri-bertsoetan eta olerki hunkigarrietan,badira olerkari eskolatuenak bezain onak.

-Barkoxeko erretorari-Maria solt eta Kastero

Bilintx(1831-1876).Bizitza. Donostian sortu,sufrimenduz eta zoritxarrez jositako bizitza izan zuen,umetan izandako istripu batek aurpegian egindako desitxuratzeaz gain.Karlistek botatako lehergailu batek larriki zauritu eta horrexegaitik hil zen Bilintx.Obrak.Maitasuna du gai nagusi.Satirazko bertsoen zorroztasuna,umorea eta gupidarik eza ere nabarmena da.Zaldi baten bizitza,potajiarena...Iritzi kkritikoa.Bilintx bertsoetan ugari konparaketak eta irudierak egiteko erabiltzen diren loturak:itxura,dirudi.Bertsolarien klixeak edo formulak ondo ezagutzen ditu.Felipe Arrese Beitia.(1841-1906)bizitza.Otxandioko santugiñe deitzen zioten,otxandion sortu eta geroago Gasteizera marrazketa ikasketak egin ondoren heldu zion bere jaioterrian,egurrean,eta harrian garatu zuen bere lanbide horri.Obra.Ama euskeriaren liburu kantaria.