Euskaltzaindia sinonimoak

TXIRRITAREN GARAIA:

Kontrako iritzi hauengatik, bertsolaritzaren prestigioak behera egin zuten XX. Mendeko lehen hamarkadetan. Dena den, herri eta auzoetako ospakizun garrantzitsuenetan ez zen bertsoetarako tarterik faltako.Gerra aurretik, Bertsolariak jardun zuten gipuzkoa eta inguruneetan: juan bautista urkia “gaztelu” usurbildarra,Joan jose lujanbio “salburu” hernaniarra.Jose mari berra “Telleri txuki” errenteriarra,Jose Joakin Urbieta “kaskazuri” oiartzuarra… gipuzkoatik konpokoen artean Paul Iantzi nafarra eta hegoladean “frantsesa txikia” ezezinez deitzen zioten iparraldeko bertsolaria.Sasoi honetan euskal herriko ia bazter guztietan  kantuz zuen bertsolaria jose manuel lujanbio”txirita”  (1860-1936) Izan genuen. Hernanin jaio 13 urte zituela familia errenteriako txirrita baserrira aldatu zen eta hortik ejerzitoan bizitako osorako goitizena.Ia denetan zen ona: bat-bateko bertsoetan eta idatziz jarritakoetan,gai jostalari nahiz serioetan,bakarrean zein lagun artean.

Bizkaian ez zen bertsolaritza gipuzkoan beste indartu:muxikako enbeitatarren familiak eduki zuen garrantzia: Kepa enbeita “irretxindorra” (1878-1942).

GERRAOSTEKO URTE LATZAK

ATZERRIKO EUSKAL LITERATUA:Gerra amaitu eta hamar bat urte frankismoak debekatu egin zuen hegoaldean euskarazko liburuak argitaratzea.Euskal idazle askok erbestera jo zuten. Amerika aldean kokatutako idazlek euskarazko argitalpenei eustea lortu zuten 1905etik aurrera. Mexiko guatemala eta argentinan kaleratu zituzten lehendabiziko liburuak.

Telesforo Monzon 1904-1981 Bergararraren urrundik 1945  poema liburuak eman zion hasiera mexikon atzerriko euskal literatura horri. Baque garaiko oroitzapenak agertzen zaizkigu honetan, lapurdin argitaratu zuen gudarien egiñak 1947 izeneko bigarren gerra zibileko bizipenak kontatzen dira.

Jokin Zaitegi 1906-1979 Arrasatearrek ere mexikon argitaratu zituen bere olerkiak goldaketan 1946  izenburupean, poesia saiakera itzulpen sorta garrantzitsu baten oinarria ipiniz.1950.EanGuatemala euzko gogoa kultur aldizkariak eratu, zuzendu eta kaleratu zuen.Frantziatik ameriketara iritsi berriak ziren horixe eta andina ibiñagabeitiaren  lankidetzarekin, Zaitegik,  mila lekutan barreiatuko idazleak erakarri zituen bere proiektura. Guatemalan 1950-1956 eta miarritzen 1956-1959 euskara ustez taxututako aldizkari honetan hainbat autorek parte hartu zuten. Urte auetan, buenos aieres “EKIN” argitaletxeak, lan interesgarria egin zuen euskal gaiei buruzko liburua publikatu. Gehienak erdarazkoak izan arren, euskarazko banaka batzuk ere kanporatu ziren gerraosteko lehen hamarkadetan.

EUSKALTZAINDIA ETA EUSKARA BATUA

EUSKALTZAINDIA: Euskalzale berehala sentitu zuten euskararen akademiaren bearra baña es zen ezer gertatu 1880. Urtean artiñano bizkaitarra gai honetaz mintzatu zen arte. Euskaltzaindia izango zena bizkaiko diputazioan jaio zen 1918.URTEAN hegoaldeko beste aldundiarekin batera aurrera egiteko asmoarekin. 1919an, Oñatin,Arautegi proiektua onartu zen “ eusko ikaskuntza” kultur elkartearen eskutik eta bertan lau euskaltzain hautatu ziren: Azkue,Konpion,Urkixo eta Elizalde.Ondoren, euskaltegien kopurua 12  lagunetan finkatu eta Azkue  lehendakari izendatu zuten, Gaur egun 24  dira.