Euskal Nazionalismoa

Hiru zutabe nagusi:

1. Foruzaletazuna

2. Gerra karlistak ekarritako foruen abolizioa.

3. Industralizazio prozesua eta hark eragindako immigrazioa eta euskal gizarte tradiozalismoaren eraldaketa azkarra.

Euskal nazionalismoaren lehen oinarria literatura foruzalea izan zen, honek antzinako eta erdiaroko euskal tradizioari buruz.

Karlistadien amaieran 1876an Foruzaleak euki zituzten bi talde politiko:

1. Nafarroako euskaroak: Nafarroa eta beste euskal probintziak batu nahi zuten. Foruen aldekoak ziren.

2. Bizkaiko euskalerrakoak: Autonomismoaren aldeko bilakaera izan zuten.

Euskal nazionalismoaren buruzagiak karlismotik etorritakoak ziren eta kleroen babesean egon ziren. Buruzagi nagusia→ Sabino Arana (karlisten familiako eta gazteetan militar karlista)

Karlistadien porrota foruak kentzeaz gain, aldaketa ekonomikoak eta sozialak Euskal Herrian eta honek euki zuen eragin handia Sabino Aranarengan.

Sabino Aranak Eusko alderdi jeltzalea (EAJ) sortu zuen. Honek mugimendu oso erradikala euki zuen. Jaingokoa eta lege zaharren leloaren menpe mugitzen zen. Espainiatik urrun zegoen unibertso bat sortu nahi zuen → EUSKADI→ Bere historia, hizkuntz (euskera) eta arraza propioa euki zuen. Antzinako balioei eusteko independentzia ezinbestekoa zen.

Hasieran Bilbon eta sektore batzuetan bakarrik euki zuen eragina. 1894an EUSKAL BATZOKIJAK SORTU. EAJren oinarria izan ziren. 1895 ofizialki EAJ sortu zen.

Sabino Aranak bere ideiak zabaltzeko idazlan eta egunkariak (Bizkaitarra) egiten zituen. Apurka-Apurka bere ideiak moderatzen joan ziren eta probintzia diputatu aukeratu zuten 1898an.

1903an Sabino Arana hil egin zen gaixotasun batengatik.

XX.mendearen hasieran nazionalismoak aurrera jarraitu zuen euzko gazteria eta Batzokiak sortu zituzten. Barne gatazkak zatiketak eragin zituzten.

1907an EAJren gorakada hasi zen.