Euskal literatura XVI.Mendean

E.L.IDATZIA(1.URRATSAK)

-Akitanian K.O I mendean latinez eta euskaraz idatzitako hilarriak hainbat euskal izenen lekukotasuna ematen dutenak (Sembe, Cison, Anderexo). -X.Mendean , bi esaldi Kukullako Domemiliagan erromantzez idatzitako Liburu baten ertzean.- XII.Mendean, euskal hiztegitxoa Americ Picaud Frantziar erromesak egina.-
Atsotitzak, gutunak, errefrau edo esaera Zaharrak.//EZKUIZKRIBU BAT: JOAN PEREZ LAZARRAGA 2004an aurkitu zuten.Obraren ezaugarriak: -XVI.Mendekoa da. -102 Orrialde ditu eta originala da. -Gai nagusia: Amodio eta maiteminduen Arteko gorabeherak. -Formari dagokionez prosa eta poesia nahasten Dira.Lanaren bi herenak poesiak betetzen ditu, bestea abenturazko Prosa lana da; artzain-eleberria. -Gaztelaniazko zatiak ditu, baina Gehienbat euskaraz idatzia da. -Arabako ipar- ekialdeko euskalkian Idatzita dago.-
Euskara arkaikoaren arrastoak ditu. //Ondorioak:-Euskal literatura idatziaren lekukoak Hegoaldean ere Aspaldikoak dira.-Baliteke euskal literatura idatzia ez izatea uste Bezain urria eta berandukoa.-Ez dirudi euskal alfabetatuen kopurua Erdaldunena baino murritzagoa zenik.-Euskararen mundua ezin izan zen Komunitate gisa konfiguratu; batasunik eza.-Latinaren eta ondorengo Erromantzeen aldeko hautua errazagoa, euskararen erabileraren aldekoa Baino.

E.L.IMPRIMATUA(XVI)

.GIZARTEA ETA EKONOMIA.-Garai Zaharraren amaiera eta berriaren hasiera; egitura feudalaren Gainbehera.-Merkataritzaren Garapenarekin gizartearen antolaketa ere aldatu egiten da.-Estatuak Indartzearen ondorioz Euskal Herriaren banaketaren lehen pausoak Hasten dira.-Euskal Herrian, kaparetza edo hidalgotasun unibertsala: Soldaduskaren eta zergen salbuespenarekin batera, gizabanakoa Eskubide politikoen jabe bihurtzen zuen eskubidea.KULTURA ETA ARTEA.-
Errenazimendu Izenez ezagutzen den aldia hasten da, Italian (Florentzia, Erroma eta Venezia). Iturri klasikoetara itzultzeko beharra, estilo gotikoa Gaitzetsiz.-

Aro Modernoaren zutabeak:

Humanismoa:

Errenazimenduak Dakarren giza ikuspegi berria. Erdi Aroko teozentrismotik ihesi Egiten du.

Inprenta:

Ideia Berriak zabaldu eta liburuak herritarren eskuetara iristeko bidea Eman zuen.

Ameriketako Bideak

ERLIJIOA ETA POLITIKA.

Erreforma

Zientzia Eta kultura baloratzen dutenen artean, fedea eta zientziak uztartzeko Kezka azaltzen da.Erreforma protestantearen gidaririk ezagunenak Martin Luther (Alemanian) Eta Joan Kalbin (Suitzan) Dira.

Erreforma Protestanteak ekarri zituen aldaketak:

- Aita Santuaren subiranotasuna eta elizaren hierarkia ez dituzte Onartzen.- Apaizen zelibatoa baztertzea.- Ikono eta irudien kultua Ezabatzea.- Elizaren ondasunak sekularizatzea.-Euskal Herrian,Aita Santuak Nafarroako auzian, Gaztelako erregearen alde egin ondoren, Joana Albretekoak, Nafarroako erreginak, Frantziako kalbinistekin bat Egin eta erreforma bultzatu zuen bere boterepeko lurraldeetan.