Euskal Herriko industrializazioa eta haren gizarte ondorioak

12. Iruzkina -

• Identifikazioa

Jatorrizko dokumentua da, beraz, lehen iturri bat da, eduki politikoak ditu gizarte honen izaeragatik. Testu arau-juridikoa da eta bere afiliatuek bete behar dituzten baldintza eta arau batzuk ezartzen dituzte. Egilea ezezaguna da eta Bizkaitarra egunkari nazionalistan argitaratu zen. Publikoaren testua da, 1894koa.

• Analisia

1. Art. Aipatu Bilbon sortutako elkarte berriaren izena eta helburuak

2. art. Bizkaian elkarte hau etorkizuneko Bizkai-Batzarraren estatutuetan egongo da Sabino Aranak 1895ean idatziko du.

Art.3 Bizkaia katolikoa, apostolikoa eta erromatarra izango da bizitzako arlo guztietan eta gainerako herriekiko harremanetan. Hori da Sabino Aranaren pentsamenduaren oinarrietako bat.

4. Art.Ak pribilegioak berreskuratzeko nahia adierazten du tradizionalismora itzultzearekin eta euskararen inposaketarekin batera, independentziarekin soilik gauzatuko dena. Helburu politiko hori funtsean euskal familiekin lortuko dugu.

5. Eta 6. Art .Ak "Jaungoikoa eta Lege Zaharra" nazionalismoaren oinarrizko printzipioak biltzen ditu, harmoniatsuki elkartzeko: ordena erlijiosoa eta politikoa.
6an, nazionalismoaren bi oinarriak azpimarratu zituen ordena politikoa eta ordena erlijiosoa markatzen dituela, erakunde eklesiastikoak zibilak bereiziz.

Art.7 Erlijio-jarrerak sistema politikoaren aurrean jarri, Jainkoa euskal gizartearen ohiko elementu gisa hartuz.

8. Art. Euskal Herria eratzeari buruz hitz egiten du, Araba, Gipuzkoa, Nafarroa, Behe-Nafarroa, Lapurdi eta Zuberoa Bizkaiko biztanleen ahizpa gisa hartuz.

• Testuingurua

Euskal nazionalismoa

XIX.Mendearen amaieran jaio zen, bi arrazoirengatik: indargabetutako erregaiak berreskuratzea eta industrializazioaren ondoriozko landa eredua amaitzen duen gizartearen eredu bati aurre egitea. Bere fundatzailea, Sabino Arana, gizarte tradizionalaren defentsaren, industrializazioaren eta emigrazioaren gaitzespena, euskal gizartearen balioak galtzearen egiazko arrazoiak eta independentzia politikoaren beharra mantentzearen aldeko apustua egin zuen. Haren arabera, independentzia politikoak euskal gizartea mundu modernoaren gaitzetatik babestuko luke.

1894an, Sabino Aranak sortu zuen lehenengo gizarte politikoa, Euzkaldun Batzokitza. Jolaserako gizarte gisa sortu zen, baina izaera politiko nabarmena zuen. 1895ean EAJ-PNV sortu zen Espainiaren aurkako deklarazio solemne batekin eta lurraldean ohiko ordenamendu juridikoa berreskuratzeko borondatearekin. Lehen momentuetan, nazionalismoak jarraitzaileak bilatu zituen indarren artean eta atxikimenduak lortu zituen, baina garrantzi gutxikoa. Geroago, askoz ere esanguratsuagoa da jadanik liberal indartsuek osatutako taldea. Inkor honek eragina, prestigio soziala eta neurritasun politikoa ekarri zituen. Izan ere, itxaropenak eta hauteskundeetako emaitzak hobetu zituzten Bizkaian.

1903an Sabino Arana hil zen, baina nazionalismoak, EAJk, hedapenarekin jarraitu zuen Euskadiko oinarrizko korronte politikoetako bat bihurtu zen 1930eko hamarkadan.

• Ondorioa

Mendearen amaieratik Espainian gertatu diren eraldaketa ekonomiko, sozial eta politikoen prozesuaren zati bat da euskal nazionalismoaren sorrera eta garapena. Sendotzea Zaharberritze amaierako, Primo de Riveraren diktaduraren eta Bigarren Errepublikaren etorreraren paisaia politikoaren zati izango da.