Euskal Herriko Indar Politikoak

EUSKO IKASKUNTZAREN LEHEN AUTONOMIA PROIEKTUA

Errepublika heltzean,hazi zen elkarte politikoen kopurua,errepublikazaleen zentroak,elkarte sozialistak eta elkarte nazionalistak.-Ezkerra indartsua zen lau herrialdeetako hiriburuetan.EAJ/PNV alderdiak indarra zuen Bilbon eta Bizkaiko eta Gipuzkoako nekazari aldeetan.Eskuineko indar nagusia karlismoa zen.

LIZARRAKO PROIEKTUA

Alkate nazionalistek eta karlistek deituta,Lizarrarako batzarrera bildu ziren euskal udalak Eusko Ikaskuntzaren proiektuan oinarrituriko Estatutu Proiektua onartzeko.1-Foruetan onartu berrian oinarritutako legea zen Estatutua.2-Inmigranteei hamar urteko erresidentzia eskatzen zitzaien botua emateko eta beraz botorik gabe geratuko 100.000 imigrante 3-Egitura konfederala zeukan Espainiarekiko harremanetan Euskal Herriak mugatzen zuen bere burua gobernatzeko gaitasuna.4-Lurraldeko batzarrak hauteskunde-metodo tradizionalaren bitartez aukeratu behar zen.5-Eredi konfederala azaltzen zuen 6-Udalen kargu geratu zen autonomía-prozesua 7-Euskal aginte zentrala ahula zen eta indartu ziren Diputazioak.

BATZAR KUDEATZAILEEN PROIEKTUAK

Eskuinaren ekimen horri aurka egin nahirik,prestatu zuen ezkerrak Batzorde Kudeatzaileen bitartez.Batzordeek proiektua prestatu,udalek onartu,herriak botoen bidez berretsi eta Gorteek onartu.EAJ alderdiak onartu zuen,Comunión Tradicionalistak ez,Errepublikaren aurkako oposizioa indartzeko.Bi testu prestatu zituzten Batzordeek.Lehenengoan lau lurraldea Iruñean eginiko bilkuran,udal nafarren gehiengoak,aurkako botoa eman ondoren,bigarrenean Nafarroroari eginiko aipamen guztiak kendu ziren.Bigarren proiektua,1933ko abuztuaren onartu zuten Gasteizen,erreferendumean berretsi zuten hiritarrek 1933ko azaroaren 5ean.Lehenengo aldiz emakumeek parte hartu zuten hauteskunde batzuetan estatu mailan.Testu berrian ez zen Euskal Estatua aipatzen,Euskal Herria baizik,lurralde autonomo bat.Parlamentuko kideak guztien botoen bidez aukeratuko ziren.Atal bakar batek heldu zion “Lana eta jabetza”kontzeptuari,eta xeheago garatu ziren zerga eta ekonomia esparruetako arauak.Foruei eta Kontzertu Ekonomikoari buruzko aipamen berezi bati sartzea.

AUTONOMIA ESTATUTUA ETA PRAKTIKA POLITIKOA

1933ko hauteskundeek arrakasta ekarri zion euskal nazionalismoari eta bertako lehen indar parlamentario bihurtu zen,Bizkaian eta Gipuzkoan.Eskuindarrek,emaitza onak izan zituzten,Araban eta Nafarroann eta errepublikarrek eta sozialistek beheraldi handia hasan zuten.EAJ saiatu zen Lerrouxen erradikalekin akordio batera heltzen,Gorte eskuindarrek Estatutua onar zezaten.Ez zuten erantzunik jasi.Espainiako Finantza Misterioak neurri batzuk hartu zituen Kontzertu Ekonomikoaren aurka.Gobernuak udal batzuk desegin zituen,isunak jarri ziren eta zinegotzi batzuk kartzelaratu zituen.Une hartatik aurrera,nazionalistek eta errepublikar eta sozialisten aldera joko zuten