Euskal herriko autonomía estatutua iruzkina

Bigarren errepublika:
Komite erreboluzionarioak behin behineko gobernua hartu zuen errepublika aldarrikatuz eta alcala zamora buru izanik. Gobernu honen helburuak hauteskundeak deitzea, konstituzioa aldatzea eta berehalako erreformak bultzatzea izan ziren. Berehalako erreforma nagusienak ziren: hasteko lurralde eztabaida, katalunian maciak ezker kataluniako errepublika aldarrikatu zuen, estatu independientea izatea eskatuz. Generalitatea ezarri zuen gobernuak ere. Nekazaritzan hainbat dekretu ezarri ziren, adb lurra lantzekoa. Gainera lan istripuen asegurua eta 8 orduko lanaldia onartu ziren. Hezkuntzan analfabetismoari aurre egitea eta irakaskuntza laikoa bultzatzea ziren helburu nagusiak. Bestetik, ikastetxeak zabaltzeko eta irakasleak kontratatzeko dekretuak aurkeztu ziren. Armadan, azañak ere hainbat dekretu egin zituen. Gainera, ordena publikorako erasoko guardia sortu zuten hirietan segurtasuna bermatzeko. Eliza katolikoarekin izan zuen errepublikak lehen gatazka handia. Vatikanok errepublika onartu arren, batzuk kontra egin zuten, adb, toledoko artzapezpikua. Gatazkak sortu ziren eta eliza, komentuak eta erlijio ikastetxeak erre zituzten. Orduan gaiztotu rgin ziren gobernuaren eta elizaren arteko harremanak. Behin behineko gobernuak ere emakumeak zein apaizak diputatu izateko hautatuak izan ahal zirela aitortu zuen. Honez gain, gorte konstituziogileetarako hauteskundeetara deitu zuen. Errepublikanoen eta sozialisten koalizioak gehiengoa lortu zuen eta 2 alderdi nabarmendu ziren: sozialista eta erradikalak. Parlamentuan 4 emakume diputatu izan ziren: campoamor, ibarruri, kent eta nelken. Errepublikak konstituzio bat izatea zuen helburu.

Gorte konstituziogileek konstituzio errepublikanoa onartu zuten. Printzipio nagusienak bertan: espainiar nazioa langileena eta demokratikoa da, askatasunean oinarritua. Espainia estatu integrala da. Ezaugarri kultural eta ekonomikoak dituzten probintzia mugakideak eskualde autonomo moduan antola daitezke, autonomia estatutua aurkeztuz eta gorteek onartuz. Bere osaketa prob.Udalerri eta eskualde autonomikoak dira. Espainia estatu zatiezina da.

Bandera: gorria horia morea//hizk.Ofiziala: gaztelania; beste herrialdeetako hizkuntzak onartzen dira. Estatuak ez du erlijio ofizialik. Eskubide indibidualak (erlijioa, hezkuntza doan, iritzi askatasuna...) zein kolektiboak onartzen dira.

Ezaugarri gehiago- -subiranotasuna herrian dago. Sufr.Uniberts dago eta emakumeek botoa emateko eskubidea dute. Bot.Banaketa: legegilea (diput.Kongres)exekutiboa(lehendakaria, gobernua) eta judiziala (epaileak). Buruzagia errepublika den moduan presidentea izango da, alcala zamora. Hain justu, 2 urteko erreformista hasi zen eta ezkerreko errepublikanoen eta sozialisten aliantza sortu zen. Gero, erreforma politika ezarri zuten eta eragina izan zuen eremu askotan. A)Erlijioan, eliza eta estatua banandu ziten. Gobernuak zenbait lege sortu zituen: dibortzioaren legea, erlijio ikastetxeak ixtekoa...B)hezkuntza erreforma eta eta kultura politika bultzatu zuten. Erl ikastetxeak itxi, doako hezkuntza laikoa, irakasle prestatuak. 3) lan erreformak: zenbait lege: lan kontratuena adb. 4)Autonomiak-lurralde antolaketa diseinatzeko autonomia izateko estukubidea autortzen zuen konstituzioak.

Euskal estatutua

Lizarran egindako 4 probintzien alkateak eusko ikaskuntzarako elkarteak idatzitako estatutu proiektua onartu zen(lizarrako estatutua). Lizarr.Estatutua eten egin zen, konstituzioaren aurkakotzat jo zuelako.

Estatutu berria, konstituzioaren espiritu laiko eta errepublikanoa kontutan hartuta egin zen. Alkateek biltzarra egin zuten iruñean gestoreen proiektua onartzeko. Nafarroarek uko egin eta beste hirurek onartu egun zuten gasteizen. Beraz gorteetan aurkeztu zuten baina eskuindarrek (ceda) gehiengoa zuten. 5)nekazaritza erreforma izan zen ezkerrekoen lan handiena. Garai hartan arazo nagusiak: atzerapen teknikoa, produktibitate txikia, langile asko eta lur banaketa. Horretarako nekazaritza erreformako legea eman zuten. Helburuak: teknikak berriztu, latifundismoa bertan behera utzi...

Oposizioa, gizarte gatazkak,Cedaren sorrera eta azañak dimituta, zamorak gorte konztituziogileak desegin eta hauteskundeetara deitu zuen. 1933ko hauteskundeetan cedako zentro eskuineko koalizioak irabazi zituen. Haiek neurri batzuk hartu:erlijio, hezkuntza, nekazaritza, ezkerrekoek ezarritakoa aldatu.  

Erradikalak ez zetozen bat lan eta nekazaritza  legediarekin eta horregatik zuzenketak egin zituzten. Epaimahai mistoak aldatu eta sindikatuen boterea enpresariei eman zieten. Lur konfiskatuak aristokrazia latifundistati itzuli zizkioten. Esan behar dau be gobernu erradikalak amnistia legea proposatu zuela. Nekazaritzen lurren jabeak soldatak jaitsi zizkietan nekazariei eta greba orokorra egin zuten. Penintsulako hegoaldean greba egin eta nekazari asko hil edo espetxeratu zituzten.

1934ko greba orokorrerako, hau da, urriko iraultzarako deialdia egin zen asturiasen katalu.Eta eh-an. Geroxeago, gobernu erradikal cedistan krisia sortu zen. Orduan,  giza eta lan erreformak bertan behera geratu ziren. Arlo militarrean, azañaren kontrako militarrak jarri zituzten eta konstituzioaren erreforma ere bultzatu nahi zuten.

Zamorak gorteak desegitea eta 1936ko otsaileko hauteskundeetara deitzea erabaki zuen. Urte berean ezkerreki alderdiek fronte popularra osatu, hautesk.Irabazi eta programa azaldu zuten: amnistia orokorra eman, nekazari, erlijio, hezkuntza erreforma...

Gorteak osatu ta gero krisia sortu zen gob. Errepublikanoa gehiago ahuldu zuena. Zamora kargua utzi eta azañak hartu zuen bere postua. Egoera soziala desegonokorra bihurtu zen eta errepublikaren aurkakoa konspirazio militarrak hasi ziren. Uztailan matxinada hasi zen eta huts egin zuenez, gerra zibila hasi zen.