Euskal herriko autonomía estatutua iruzkina

Analista,

Testua 3 artikulutan eta xedapen iragankor batez (disposició transitoria

) osatuta dago

Lehenengo artikuluakesaten du Araba, Bizkaia eta Gipuzkoak eskualde autonomoa eratzen dutela,
Euskadi deituta, Espainiako Errepublikaren barruan. Bertan gaztelania zein euskara hizkuntzaofizialak izango dira.
Eskualde autonomoaren formula hori berria izango da Espainiako zuzenbidepolitikoan. 1931eko Konstituzioa (II. Errepublikarena hain zuzen) onartzen zuen “ezaugarri historiko,kulturaletaekonomikokomunakzituztenprobintziakeskualdeautonomogitaantolatzeaerabakitzen bazuten, euren estatutua aurkeztuko zutela”. Horrela, II. Errepublikarne Konstituzioaonartu bezain pronto martxan jarri ziren hainbat estatutu onartzeko prozesua. Lehenengoa izangoda Kataluniako, hain zuzen ere, estatutuarena zen euren eskaeraren bat eta Donostiako Itunean

Hartutako konpromisoa

Euskal lurralde horretan Nafarroa kanpo geratzen da, 1931ko estatutuari udal nafarren batzarrekuko egin ziotelako, konfesionaltasunaren aldekoak zirelako.
Bosgarren artikuluakadierazten du orden publikoa eta polizia euskal gobernuaren esku geratukozela, beti ere euskal lurraldearen mugak errespetatuz.

Eskumen hori esklusiboa izando litzateke

Euskadin (Asaltoko Guardia edo Guardia Zibilik ez litzateke egongo), baina ez zen guztiz berriatradizio foralean beste orden erakunde batzuk zeudelako (mikeleteak adibidez Gipuzkoan)

Hamargarren artikuluarenarabera subiranotasuna herrikoa izango zen eta sufragio unibertsalaegongo zen Euskadin (liberalismoa politikoaren bi printzipio nagusi).
Botere legegilea eta betearazlea ezartzen ditu ere bai.
Sistema honetan saiatzen dira sistema forala eta autonomia sistema batzen: bibotere legegile (Batzorde Nagusia eta Batzorde orokorra) eta botere betearazlea (fori aldundietanaukeratua eta botere legegilearen konfiantza eduki behar duena)
Lehendakaria potere legegilearenaurrean erantzulea izango zen. Botere horien muga bakarra Espainiako Konstituzioa izango zen.
Azken muga hori aipatzen da Lizarrako proiektuari PSOEk uko egin ziolako demokratikoa ezizateagatik (immigranteei botoa ukatzeagatik, adibidez, zeinek aukerak kentzen zizkien sozialistei)
Xedapen iragankorreidagokienez gerra egoerak bultzatutako behin behineko euskal gobernuaaukeratzeko sistema azaltzen dute: udalek lehendakaria aukeratuko lukete, Bizkaiko gobernadoreakegiaztatu (Errepublikak horrela onespena emango zuen) eta lehendakariak gobernua izendatu.

Hau

Izango da salbuespena (hauteskundeen deialdia egiteko ezintasunagatik) eta Bakarrik mugatuko da

Bizkaira (Araba eta Gipuzkoa matxinoen eskuetan zeudelako).

Egoera politikoa:

-

Gerraren hasiera

-

Euskal banaketa: Gipuzkoa-Bizkaia vs. Araba-Nafarroa

.

Estatutuaren prozesua:

-

Aurreproiektuak: Ikaskuntzarena, Lizarrakoa, Diputazioena. Bakoitzaren

edukia eta porrotalaburbildu. Kataluniako 1931eko estatutuan inspiratuta.

-

Estatutu hau: Fronte Popularraren beharra gerra antolatzeko + EAJko interesa estatutua onartzeko.

-

Estatutu hau moderatua da aurrekoekin konparatuta, gutxiengokoa (14 artikulua) eta ez osozehatza hainbat arlotan (antolamendua, lana

..

) Nafarroa ez da aipatzen gatazkak ezegoteko.

-

Aipatuazaltzenezdirenartikuluak:

Akonfesionaltasuna,

Eusko

Gudarostea,jabetzapribatuaren defentsa

..