Euskal foruak abolitzeko prozesua

5.TESTUA:

IZENBURUA: 1839ko urriaren 25eko legea / EGILEA: Gorteek egin zuten eta erreginaordeak Maria Kristina sinatu / GAIA: Foruen baieztapena baldintzapean aldatzeko / TESTU MOTA: Juridiko-politikoa / NORENTZAT: Publikoa, euskaldunei batez ere / ITURRI MOTA: Historikoa

Isabel II.A erregina da, baina bere adingabetasunaren ondorioz, bere ama Maria Kristina errege ordea da eta gorteek legea egiten dute.

1.

Art

Euskal probintizetako eta Nafarroako foruak mantentzen dira baina 1837ko konstituzioak lehentasunak ditu. / 2.Art Gorteei foruetan egin beharreko aldaketak proposatuko die gobernuei, baina Euskal probitzien eta Nafarroen iritzia entzun ondoren.

6.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ: 1876ko uztailaren 21a / GAIA: Euskal foruen indargabetzea. /EGILEA: Gorteak erregea Alfonso XII. A berrezpenarekin. / TESTU MOTA: Juridiko politikoa /NORENTZAT: Publikoa. /ITURRI MOTA: Historikoa.

1.Art Espainiar guztiek soldadutza eta gerrara joan behar zuten. Zergak ordaindu behar dituzte. Foruen indargabetzeko legea da. / 2.Art Lehenengoaren zehaztasun bat da. / 3.Art Zehazten egiten da zer zergak ordaindu behar dituzte. / 4.Art Gorteei baimena eman behar diote baina ere bai

7.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ SORTUA:1876-06-30 / EGILEA: Gorteak eta erregearen berrezpenarekin. / GAIA: Eskubide aldarrikapena eta botere banaketa. / TESTU MOTA: Juridiko politikoa / NORENTZAT: Publikoa. / ITURRI MOTA: Historikoa.

11.Art erlijioa baimentzen da baino ezin da kaletik edo beste lekuetatik ospatu edo praktikatu. / 13.Art Ideiak askatasunez eta zentsurarik gabe. / 18.Art Botere legegilea eta botere banaketa. / 19.Art Legekideak bi gorputzez osatuta: Senatuak eta diputatuen Kongresuak. / 20.Art Senatuak hainbat gauzez osatuta dago: Aberatsen ordezkaritza da. / 28.Art Legeak finkatzen dituzte metodoaren bitartez izango dira diputatuak. / 50.Art Erregeak betearazi behar ditu legeak. / 75.Art Foruei beraien indarra kentzeko lege bat egin behar izan zuten. Foruak desagertzen dira.

9.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ SORTUA:1893-12-09 / EGILEA: Federico Echevarria, enpresarien presidentea. / GAIA:Protekzionismoaren aldekoak (muga zergak mantendu) eta librekanbismoaren aurkako hitzaldia (Alemaniarekin egin behar den ituna). / TESTU MOTA: Politikoa / NORENTZAT: Publikoa, batez ere enpresarie zuzenduta. / ITURRI MOTA: Historikoa.

Federico Echevarria Euskal ekoizle ligaren/elkartearen presidentea. /Alemaniari buruz hitz egiten du eta itun horrekin aduana-zergak desegin daitezkete. / Lantegia itxi egiten badituzte ituna aurrera jarraitzen baldin bada. / Muga zergen eta itunen babesa muga zergen alde dagoelako.

10.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ SORTUA:1904 / EGILEA: Vicente Blasco Ibañez idazle errealista, valentziarra eta errepublikanoa / GAIA: Bizkaiko enkarte herrietako meategietako langileen bizi baldintzak. / TESTU MOTA: Testu literarioa. / NORENTZAT: Publikoa. / ITURRI MOTA: Historikoa.

Lehena, Gobernuak sinatu behar zuen Espainia eta Alemaniaren arteko hitzarmenaren

aurkako salaketa eta protesta (1. Lerroa). Hitzarmen horrek politika ekonomiko

protekzionistaren amaiera suposatu zuen, alegia, 1892ko aduana legearen amaiera (2-

3.

Lerroak

. / Bigarren ideia Bizkaiko industriarentzat hitzarmen horrek ekarriko lituzkeen ondorio ekonomiko oso kaltegarrien deskripzioa da: muga-zerga lege horren babesean

sortutako fabriken itxiera (3-4. Lerroak); beste industrietan eginiko erreforma eta

zabalkuntzen geraraztea (5-6. Lerroak); eta enpresarien ekimen berriak ekiditea (12-13.

lerroak). /  Hirugarrena, Gobernuari egiten zaion eskaera da: manten dezala orduko muga-zergen araudia, eta ez dezala Espainia eta Alemaniaren arteko hitzarmena sinatu (14-17.

lerroak).

11.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ SORTUA:1894. / EGILEA: Sabino Arana (Luis Arana) Politikari Bizkaitarrak, Bilbotarrak. / GAIA:Batzokiaren oinarri legala nazionalismoaren araudia zehaztuz. (Jaun Goikua eta Lagi Zaharra).  / TESTU MOTA: Politikoa. / NORENTZAT: Publikoa, Bizkaitarra aldizkarian argitaratua. / ITURRI MOTA: Historikoa.

Lehena, Bizkaiko burdin meatzarien bizi baldintza negargarriak deskribatzea eta

salatzea: lanegun luze eta gogorra (2-3. Lerroak), elikadura eskasa (4-5. Lerroak), eta

meatzariek lo egiten duten aterpetxean dagoen pilaketa eta osasun eta higiene falta

(6-13. Lerroak). / Bigarrena gogoeta bat da: zailtasun handiak dituzte langileek elkarren artean antolatu eta lan, elikadura eta etxebizitza baldintzak aldarrikatzeko (19-21. Lerroak), izan ere, kanpoaldeko meategiak direnez gero (16. Lerroa), Bizkaira lan eske heltzen zen edozein nekazarik lan egin zezakeen bertan (17-18. Lerroak).

12.TESTUA:

IZENBURUA: / NOIZ SORTUA:1896-05-23 / EGILEA:Sindikatuak, langileak, sozialismoa (Langile kolektiboa, ez dute sinatzen). / GAIA: / TESTU MOTA:Meatzarien lan-baldintza txarren salaketa / Testu literarioa. / NORENTZAT: Publikoa. / ITURR MOTA: Historikoa.

Lehena, manifestazioen bidez meatzariek eginiko protesta, alde batetik, beraien

bizileku diren higienerik gabeko barrakoien kontra (2 lerroa) eta, beste alde batetik,

patroiek ezarritako dendetan elikagai txarrak erosteko obligazioaren kontra (11-12

lerroak). Kontratu bat lortzeko, hori guztia onartu behar zuten langileek (10-11

lerroak); beraz, esplotazio gizagabe eta lan askatasunaren zapalketa suposatzen zuen,

baita higiene arauak haustea ere (13-15 lerroak). / Bigarrena, meatzariek sortutako Batzordearen sorrera, Gobernuari gehiegikeria hauen kontrako lege aldarrika zitzaten eskatzeko (3 lerroa). / Hirugarrena, abisu bat: Gobernuak ez badu ezer egiten, greba egitera joko dute langileek presio moduan (16-17 lerroak), aldez aurretik 1890 urtean lanaldia

mugatzeko asmoz egin zutenaren antzera (5-6 lerroak).