Europako Antzerkiaren Berrikuntza

-XIX. mendez ari gara.

-Mendearen erdian bi joera dira nagusi: prosazko drama burgesa (errealista, hiru banakakoak, gai burgesak) eta bertsozko drama erromantiko berantiarra.

-Antzerkiaren eredua agortzen dago eta berrikuntzak mugatuak izango dira.

-Ibsen eta August Strindbergek hasieran ez dute ekarpen teknikorik egiten, gaietan aldaketak eragiten badituzte ere: garaiko konfliktoak, emakumearen egoera…

-Strindbergek joera gogorragoak lantzen ditu (naturalismotik abiatzen da) eta amaieran espresionismora, sinbolismora eta mistizismora joko du.

-Txekhovek gainditzen du errealismoa: lirismoaz gain errealismoa kritikoa lantzen du, baina errealitatea markoa baino ez da: pertsonaia etsiak, aukerak galdu baino ez dituztenak egin.

Mende amaieran bide berriak proposatzen dira: Ibsen, Strindberg, Wilde eta Txekhov.

Henrik Ibsen

-banakakoak errespetatzeko joera. -ideiazko drama, garaiko gaien eztabaida-gunea. -”Peer Gynt” → Erromantizismoa (nazionalismoa eta sentimendua), maitagarrien mundua. -exotismoa. -antiheroia -“Andere etxea/Panpinen” → 2. garaia (errealista, arazo sozialak). .-”Ahate basatiak/Basa ahateak” → -2. garaia (errrealista, arazo sozialak). -hipokresiaren gaia. -”John Gabriel Borkman” → -bi ahizpa, baten semeagatik borrokan, kiebran dagoen familian.

Strindberg

-kritika sozial anarkiko eta naturalista hasieran, mistizista eta Nietzscheren eragina amaieran. -instituzioen aurkako matxinada. -”Atzerki intimoa” → sortu zuen (lan oso laburrak lantzoki oso txikian).

-eragina espresionistengan, absurdoaren antzerkian eta antzerkiaren antzerekian.

-”Julia andereñoa” → garai naturalista. -goi mailako emakume batek morroi lotsagalduaren aurkako borroka galduz -protagonistak, goi mailako asmo gabe, instintu hutsa.

-” Herioaren dantza” → -gaztelu isolatu batean senar ematze arteko errietak. -sinbolismoa

“Loa” → -mistizismoa. -okulitismoa.

Txekhov

-hasieran narratzaile (ipuinak). -idazlearen bizitzaren amaieran, antzerkia

-”Kaioa”

-”Hiru ahizpa”

-”Gereziondoen lorategia” → komedia

Oscar Wild

”Arte hutsaren  alde”, dandyak → postureatzaileak

-arau moralen aurka

-zinismo eta paradoxa

”Salomé” → sentsualtasuna, exotismoa

-”Ernesto izatearen garrantzia” → komedia, aristokraziari buruzko ironia biguna.

Maurice Maeterlinck

-sinbolista, olerkaria ere bai, “Pelléas eta Melisande”, “Txori urdina”

ARROTZA → Charles Baudelaire

-Esaidazu, gizon enigmatiko → erromantikoa, misterioa

-Zure aita, zure ama, zure arreba, zure anaia? → errealista, instituzio bat da.

-Nik ez dut ez aitarik, ez amarik, ez arrebarik eta ez anairik → errepikamena, markatzeko.

-Orain artean niretzat zentzurik izan ez duen hitz batez baliatu zara → instituzioa

-Zure aberria? → instituzioa

-Edertasuna? -jainkosa eta hilezina → edertasuna / parnasiarra izan daiteke

-Urrea? → botere ekonomikoaren sinboloa → edertasunaren topiko

-Gorroto dut zuk Jainkoa gorroto duzun bezala. → hor egiten du konparazioa, simila.

-arrotz apart → berriro adjetibo hau

ANDRE ERRALDOIA → Charles Baudelaire

-Naturak → bitalismoa eta erromantizismoa

-ernetzen zituen garaietan → iragan mitikoa

→ naturak munstroak sortzen ditu

-boluptuosoa → laztankorra

-gorputza ikustea → erotismoa

-arimarekin loratzea → gauza espirituala

-jostaketa → joku sexuala

-begietan → begiak aipatu edertasuna adierazteko

-bihotzak sugar goibel bat → bihotzean, munstro bat 

-korritzea → laztan sexualak 

-belaun → gorputz atala

-udan → lokus amenus

-zaharra → baina puntu negatibo batekin 

-nekaturik → espleena, bizitzaz nekatuta

-haranean → nesken gorputz atal sexualak

bularren gerizpean → lokus amenus

-herrixka baketsu bat mendiaren oinean → simil, konparaketa

LARRAZKENEKO KANTA → Verlaine

-Larrazkeneko → udazkeneko

-auhen → kexua

-hihotza urratzen didate → metafora

-urratu = soinu iluna

-beren lelo goibel gogaikarriekin → leloa adjetibo ilunak

-orenak jotzean → orduak juatean → tempus fugit

-antzinako  egunak → oroitzapena

-baita negarra ere begietarat. → negatioa

-Eta aitzina noa → positibo  bakarra

-harat-honat → nora ezean → aipamen desarroketa

ANDREL AGUNAK “BALKOIAN” → Paul Verlaine

-enarek → bizitzaren sinbolo -ihes → joan egiten dira orduan udagoia dator. Udaberrian gauz.

-arrosa → azala gorritu

-urre zaharreko → aipamen klasiko boterearen sinbolo

-hodeiak → simila, hodeiekin konparatzen du

-asfodeloen → landare bat, ur asko dagoen lekuetan hazten da.

-ilargi bigun → gauza positiboak negatibo bihurtzen ditu.

-arratseko zirrara → sinestesia

-besoak atxikitzen → maitasuna

-umelak, kaizu zaluak → sexua

-bikote berezia → lesbianak

-enfatikoa, melodramazko → teloi moduan -antzera→ simila 

-usainez josirik → sexuaren usaina

-ohantzean → teloi moduan

-irekiz → honegatik dakigu sexua egon dela.

UNTZI HORDIA → Arthur Rimbaud

-Ekaitzak → erromantizismoa

-Kortxoa baino arinago → poeta da untzia

-dantzan uhin gainean → alegoria → nora ezean

-hamar gau → datu errealista

-kriseiluen → lanparak ez dauka indarrik

-sagar mikatza baino gozoago → sinestesia, sagarra amets batekin

-sartu en izeizko nire kaskoan ur muskerra → kontrastea, surrealista, kkolorea berdea, ura berdea, bee burbuinean dago, arbola baten burua dena, uztelduta.

-arno urdin → ardoa, metalikoa, sinestesia

-asturuz → suerte

-esne argitan → metafora, koipestasuna

-azur berdeak → hezur berdeak → uzteltzen delako

-non zurbil eta lilurati → sentzu negatiboa

-ito pentsakor → nora ezean

DENBORALDIBAT INFERNUAN → Arthur imbaud

-Emakumeekiko orgia → dekadentismoa

-erekuzio pelotoiaren  → hiperbole

-haiek ulertzeko gai ez → malditismoa desarroketa

-”Apaiz, irakasle, maixu” → instituzio

-Ni ez naiz sekula herri honen baitakoa izan → desarroketa

-torturapean → esklaboak

-Satanen tolaretikoa → ya ez dago kristautasunik

-Herri honek sukarretik → surrealista

-lurraso → kontinente

-Kahum-en → aipamen biblikoak

-Oihu, arabal, dantza…. → errepikamena

-lurrera jaurtitzen → hiltzen dago

-itotzer nago,ezin dut oihu egin… → sinestesia

-Infernua da betirako oinazea → simila

BERDE HUTSEKO ARLOA → Emily Dickinson

-egukia magalean → personifikazioa 

-Non Dukesa bat ere arruntegia litzatekeen → simil 

-Edo pinuzko amuletoak bezala → kontraste simila

-mandioetan → belarrak biltzeko korta bta

BELAR HOSTOAK → Walt Whitmant 

-eta mutil hildakoen → hasiera gogorra

-altzotik goizegi erauziak → amaiera gogorragoa

-gizon zahar gazteak andre eta haurrak? → denak aipatzen → galdera erretorikoa

-Otu al zaio inori zorioneko dela jaio izatea? → galdera erretorikoa

-Anitz objektu dut aztertzen, ez dago bi berdinik eta guztiak dira onak, → ez daude gauza txarrik 

-fierra → arroa

-amak eta amen amak → denak 

-Enetzat irribarre egin duten ezpainak → niretzat gauza onak

POEMA OPTIMISTA → DENA DA ONA MUNDU HONETAN