Estalaktitak eta estalagmitak

Arroka-mota

Arrokan modelatzen da Lurraren erliebea. Trinkotasun gutxiko arroketan badabil (buztina) errazago higatuko du, uretan oso disolbagarriak diren arroketan (igeltsuak). Erliebe desberdinak sortuko ditu arroka disolbaezinetan (kuartzitak)

Klima

Litologia balitz erliebearen modelaketa baldintzatzen duen faktore bakarra. Gainazaleko urak, garraiatu eta sedimentatu egiten dute, haizearen eraginez sortutako formak. Klimaren arabera, eragile geologiko batek edo besteak eragin nabarmenagoa izango du eremu jakin batean.

Materialen egitura

Batzuetan, arrokek tolesturak edo hausturak jasan dituzte, arroka mota bera izan arren, besteko erliebeak sortuko dira, arrokak geruza edo estratu horizontalean egiturarik daude.

Gainazaleko forma karstikoak

Kareharriaren gainzalean bidea egiten duen urak pixkanaka-pixkanka disolbatzen du arrok, eta zulo batzuk sortzen ditu, lenar esaten zaie. Euri-ura biltzen den leku jakin batzuetan, kareharriarn disoluzioak ingerada zirkularreko eta kon-enbor formako sakonuneak sortzen ditu, dolina dauka izena. Hainbat dolina elkartzen direnean, ubalak dira. Ibarrak sortzen dituzte beren ibilbidean: zintzurrak. Horien bihurguneei, berriz, haitzarte esaten zaie.

Lurpeko forma karstikoak

Urak disolbatu egiten du kareharria eta hainbat hodi edo bide sortzen ditu:
Leize-zuloak, eta beste batzuk, horizontalak, galeriak.
Galeriak zabaldu eta horrela sortzen dira Haitzuloak.
Ura galdu egiten du karbono dioxido pixka bat eta tanta bakoitzak kaltzio karbonato kantitate txiki bat uzten du. Sortzen dira estalaktitak.
Tantek dislbatuta zerematen kaltzio karbonatoaren beste zati bat uzten dute, horrela sortzen dira estalagmitak.

Estalaktitak lurrerantz hazten dira, eta zutabeak sortu. Mendigune karstikoaren barnean sortutako formek endokarst eta kanpoko gainazalean kareharriaren disoluzioaren eraginez, exokarst.

Suntsitzaileak kareharria disolbatzean sortuak, eraikitzaileak, disolbatutako kaltzio krbonatoa  hauspeatzen sortuak.

Granitozko erliebea

1. Granitoa hondarztea: Blokeen artean geratzen da hondar hori

2. Boloak eratzea: Granitozko blokeak biribildu egiten dira, eta txikitu

3. Boloen anabasa sortzen da: Goiko eremuetako hondarra kentzean, boloak bata bestearen gainean gertazen dira

4. Lurzoru hondartsua sortzea: Urak goiko eremutik kentzen du hondarra eta moldatzen da kuartzo-kristalak, miken hondakina eta feldespato.

Granitozko formak

Granitozko boloen anabesak sortzen duen erliebeari haitz biribilen multzoa esaten zaio. Egitura isoltuak sortzen dira, domoak, erliebean oso nabarmenak.

Kanpoko prozesu geologikoak

Gainazaleko ura, glaziarrak, haizea eta itsasoa kanpoko eragile geologikotzat hartzen dira, haiek aktibatzen dituen eguzki-energia, kanpotik eragile horiek dituzten meteorizazio-, higidura-, garraio- eta sedimentazio-jaruderak dira kanpoko prozesu geologikoak

Uharren Zatiak

Harrera-arroa: Goiko eremua da. Urbastiak bildu eta bideratu egiten dira.

Hustubide-kanala: Ibilgailuen tarte honetan, harrera-arroan bildutako ura eta higatutako materialak ateratzen dira.

Deiekzio-konoa: Uharre aurreko bi tartean higatutko eta garraiatutako materialak jalkitzearen ondorioz sortutako konoa da.

Nola sortzen da ibai baten harana?

Ibai guztietako urek ibilgua higitzen dute, eta harana gero eta zabalagoa eta sakonagoa egiten dute.

Emaria: Zenbat eta handiagoa izan denbora, handiagoa izango da ibaiaren higatzko ahalmena.

Malda: Zenbat eta andiagoa izan malda, orduan eeta azkarrago ibiliko dira urak, eta higadura biziagoa izango da.

Zer forma du harab batek?

Ibaiaren goi-ibilbidean, ibaia mendien artean ibiltzen da, haran sakonagoa, v forma.

Ibaiaren erdiko ibilbidean, lurrak malda txikiagoa du, ibaiaren ibilgua zabaldu egiten da.

Ibiaren behe-ibilbidean, harana askoz ere irekiagoa da, meando izena eta uholdeak daudenean, uholde-lautada.

Ibaien ekintzaz sortutako erliebe-formak

Higiduraz sortutakoak: Hala nola, V formajo haranak

Sedimentazioz sortutaoak: Uholde-lautadak, kono alubialak eta ibai batzuen ibai-ahoetan.

Forma mistoak:
Meandroak eta ibai-terrazak.

Nola sartzen da ura lurrean?

Ura lurraren poroetatik eta pitzaduretatik iragazten da, eta, grabitatearen ondorioz, barrurantz joaten da.

Nora joaten da lurpeko ura?

Lurrean sartzen den ura lurraren poroetan eta arrailetan barrena ibiltzen da.

Asatze-eremua: Poro eta arraila guztiak urez beteta daude.

Aireztapen-eremua: Aurrekoaren gainean dago, eta poroetan airea eta ura daude.

Maila freatikoa: Asetze-eremuaren goiko aldea da, eremurik garaiena.

Zer biaduratan ibiltzen da?

Abiadura: Lurpeko ura askoz ere motelago ibiltzen da.

Ibilbidea: Bidea oztopatzen duten arroka iragazgaitzek baldintzatzen dute lurpeko uraren ibilbidea.

Banaketa: Ginazaleko urak mugatutako lekuetan daude.