Espainiako Transizio Politikoa eta Frankismoaren Ondorioak
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia
Escrito el en vasco con un tamaño de 6,13 KB
Transizioa
Transizioa: Espainan zegoen erregimen autoritario-tik demokraziara pasatzea era baketsu batean. 1975ean Franco hil eta erregimen berri bat ezarri behar zen. Hiru talde politiko: Inmobilistak, oposizioa, aperturistak. Pertsona garrantzitsuak: Suarez, Erregea, Miranda, Mellado. Franco hil eta gobernuan Arias Navarro erregea manendu zuen, arazoak konpontzen ez zituenez, 1976an Erregea Suarezen jarri zen. Fernández Miranda erreforma politiko bat egiten du erregimen frankista demokratikoan bihurtzeko, korteetan onartu zen eta referendumean %95ek onartu zuen. Suarez partidu politiko guztiak legalizatu, lege frankistak kendu, greba eskubidea, adierazpen askatasuna... 1976an lehen amnistia. Eliza erreformen alde. ETA, GRAPO. 1977ko hauteskunde orokorrak, sufragio unibertzalarekin. Irabazlea UCD Suarez buruarekin, bigarren PSOE. 1978an akordio bat partiduen artean nola gobernatzeko adosteko. Botere banaketa: Exekutiboa (parlamentua), Legegilea (senatua bi alde dituela parlamentua eta gorteak), Judiziala (tribunal suprema eta konstituzionala). Sufragio unibertsala, askatasunak: biltzeko, adierazteko, grebak egiteko, nahi duzun erlijioa. Autonomia eskubidea. 1977an petrolio krisia, inflazioa eta langabezia handia sortu zuen, hau saihesteko Suarezen gobernua patronal sindikatuarekin eta partidu politikoekin Monkloako ituna sinatu zuen, inflazioa kontrolatzeko eta zerga sistema, gizarte segurantza eta enpresa publikoari erreforma egiteko. Eragin oso azkarrak. Krisi ekonomiko soziala, terrorismoa, UCD barruko arazoak. Suarezen 1981eko telebistan dibulgatzeak suposatu zuen. Otzailaren 23an bere ordezkaria Calvo Sotelo izendatu zuten, Tejero estatu kolpea ematen saiatu zen, Ejerzito eta Guardia Zibil zati batekin kongresuan sartu eta guztiak sekuestratu. Ez zen aurrera atera militar asko kontra, erregea konstituzioa onartu zuelako. Sotelo ezin izan zuen Suarezen arazoak konpondu. 1982ko hauteskunde orokorrak egon ziren, PSOE irabaziz, Felipe Gonzalezekin.
Euskal Herrian
Euskal Herrian: Bertako nazionalek, konstituzioa ezeztatu eta aprobetxatu zuten autonomia lortzeko. Gernikako estatutoa 1979an, autonomia estatuto bat da, non lege batzuk dauden antolatzen dutenak botere politikoa lurralde historiko batzuetan, estatuak onartu behar du. Gobernu parlamentario bat, sedea Vitorian. 75 parlamentario, 25 lurralde bakoitzeko sufragioz aukeratuta, legeak egiten dute eta lendakaria aukeratu. 1980an PNV hauteskundeak irabazi, lehenengo lehendakaria Garaikoetxea. Ertzaintza eta osakidetza sortu ziren. 1983an Lurralde Historikoen Legea sortu zen. 1985ean Espainia Europar Batasunean sartu zen.
Frankismoaren Oinarri Politikoak
Frankismoaren oinarri politikoak, oposizioa: Intro: Gerra zibil bukatu, pentsaera nazional katoliko. Erregimenaren oinarriak: Falangea, eliza, armada. Jendea kontrolatzeko polizia nazionala, Guardia Zibil. Helburua zentralismo nazionalismoa. 40 urte egon ziren errepresio bidez eta bere oinarriak erabiliz. Armada gobernuan 1939-45 egon zen. Falangea alderdi bakarra. Jeneralek legeak ez zuten jartzen nahi zuten egiteko, 7 lege organiko egin ziren itxura demokratikoa emateko. 1. Lanaren forua 38: sindikatu bakarra. 2. Gorteak eratzeko legea 42. 3. Espainolen forua 45. 4. Erreferendumaren legea 45. 5. Estatu burutzaren ondorengotza legea 48. 6. Mugimendu nazionaleko printzipioen legea 58: alderdi bakarra FET. 7. Estatuko lege organikoak 66: estatuko eta gobernuko karguan banatu. Ez zuen itxura demokratikoa. Gerra ondorioak: garaipena, errepresioa, gosea, epidemiak, merkatu beltza, suntsipena, intelektual gehienak joan. 40. hamarkadan oposizioa joan zen Borboi, PSOE, gogorrena langile mugimenduak Altos Hornos. 50. hamarkadan langile mugimendua, kontra errepresioak. Unibertsitate ikasleak krisiarengatik, Espainar nazional ez ziren nazionalak. ETA eta PNV sortu ziren. Erbestean zeudenak. 60. hamarkadan: Espainia Europa Ekonomi Batasunean sartu nahi zuen eta idazki bat egin zuten Munichen 1962an Espainia demokratikoa ez zela zalatzeko. Langile eta unibertsitate mugimenduak gero eta handiago eta politizatuago. Sortutako mugimendu abertzaleak EH, K jarraitu zuten eta gobernuak ez zuenez ezer egiten, gehiago sortu ziren. Goi cleroa frankorekin jarraitu, behe cleroa herriarekin eta erregimenaren kontra.
Ondorioak
40 urte luze eta gogor hauetan errepresio handia egon zen erregimenaren kontra zeudenentzat, azken urteetan handiago izan zen Franco egoera ezin baitzuen kontrolatu. 1975ean hil bazen ere, egindako guztia jendeak ez du ahaztu.
Frankismoaren Ekonomia eta Aldaketa Soziala
Frankismoaren ekonomia aldaketa soziala: Intro: Gerra bukatu, garaipena, diktadura, gerra ondorioak. 40. hamarkada: errepresioa, kontrola oinarria zen. Zentsura handitu, hezkuntza eta propaganda kontrolatu. Intelektual gehienak joan ziren Espainiatik. Gerra ondorioak, 2. Errepublikakoa suntsitua, kalte handienak nekazaritzan eta abelazkuntzan: gerra luzea, kanpoko harremanak galdu, beraiei ez saldu. Gastu publikoa oso handia zenez, pesetaren balioa erdira jeitsi zen. Demografia igo, hezkuntzak... Arazoa konpontzeko Franco autarkia ezarri zuen, barne produktua baliatuz, protekzionismo, jabetza pribatua. INI sortu zuen industria bultzatzeko, nekazariari gehiago baztertu. Etxebizitza txarra, chabolismo. 50. hamarkada: irekiaren haziera, orain estrak, herrietatik hiri industrializatuetara, EB akordioa. Batikano konkordatua. Turismoa. 1957an Espainia bankarrotan dago, falagetik Opus Deira, baita ere egonkortze plana egin, soldata izoztu, zergak kontrolatu, gastu publikoa urritu. 60. hamarkada: 1966an estatu lege organikoan sortu, estatua eta gobernua banatu, garapen planak egin ziren eta mundu potentzia izatera pasa zen. Teknokratek munduko ekonomian sartu. Azkunde tasa handiena. Dirua gaizki banatua, herrietatik hirietara. Eraikuntza ingurumenari kalte egin zion. Desarollismo kooperatibismo. Euskal Herrian 60ko garapen inportanteena, burgezia. 70. hamarkadan kooperatibismo sortu zen. Bukaera. Frankoren azken urteetan egoera ekonomiko politiko txarra. Gatazkak egon ziren orain zer egon zelako, errepresio handia.