Eskultura gotikoa

GURUTZADA:gerra espedizioak(erdi aroan egin ziren,kristauen leku santuan musulmanek menpetik askatzeko,kristauak egindakoak) 8 izan ziren(1905-1270)aita santuak eta errege kristauek antolatutakoak.HERESIAK:eliza katolikoaren doktrinaren kontra aritzen dena.INKISIZIOA:eliza katolikoaren tribunal berezia.Heresien kontra borrokatzeko.ORDENA MILITARRA:saldun kristauen elkartea da gurutzadak egiteko sortua.Lur santu edo iberiar penintsulako errekonkistan musulmanek kontra aritzen zirenak.TRANSEPTUA:gurutze latineko besorik laburrena.GIROLA:elizaren burualdea aurkitzen da eta pasillo erdizirkularra da.Altarearen atzealdean aurkitzen da.5.Gizartea eta Eguneroko Bizimodua 5.1Hiriko Gizarte Berria burgesek(hiriko biztanleak)gizarte berria osatu zen ,nekazaritzatik kanpoko beste jardueretan aritzen ziren.Gizarte feudalean,langileen estamentuan sartu ziren,baina desberdintasunak zituzten.
-hiriko patrizioen taldea:gutxi ziren,merkatari aberatsak,bankariak,hiriko gobernua zuten.-gehiengoaren taldean:hiriko gainerako herritarra:gremioetako maisuak,zerbitzariak eta eskaleak.Hiri batzuetan,juden gutxiengoak ere bazeuden.Aparteko auzoetan bizi ziren(juderia edo aljama).Judek:merkataritza lanetan aritzen ziren,artisautza,maileguak ematen,medikuntzan.5.2Emakumeak Hiriko Gizartean:hirian,emakumeak aitaren edo senarraren lanbidean aritzen ziren,tabernari,saltzaile,garbitzaile.5.3Hiriko bizimodua kaleetan eta plazetan egiten zen.Leku zaratatsuak eta mugimendu handikoak ziren.Mota guztietako pertsonak elkartzen ziren:langileak,juglareak,eskaleak.Jaiegunetan hiria garbitu,leihoetan oihalak zintzilikatzen zituzten.Gizonak tabernetara joaten ziren hizketan egiteko, karta jokoan.Biztanle guztiak hartzen zuten parte gremioek antolatutako jokoetan…

7Arte Gotikoa
I Arkitektura 7.1 Estilo Hiritarra: XII. Mendearen erdialdetik aurrera,sortu zen frantziako iparraldean zabaldu zen europan zehar XV. Mendera arte.Hiritarra izan zen,eta burgesiak nahiz hiriek lortutako gorenaldia islatzen zuen.Ez zuten zalantzarik izan eraikin garestiak ordaintzeko eta eskultura, pintura eta beirateen bidez apaintzeko. 7.2Arkitektura Gotikoa: a)ezaugarri nagusiak:harriz eginiko arkitektuta.3 elementu ziren inportanteak.1-punta formako arkua:erromaniko arkuaren baino altuagoa.2-gurutze ganga:arinagoa.Punta formako bi arku erdigunean elkar gurutzatzean sortzen da.3-arbotantea:kanpoko zutabeetaraino daramatza gangen alboko bultzadak.Hormak ez dute sostengatzeko funtzioa beraz beirateak egingo dituzte horma horietan.Beirateak argitasun eta kolore handia ematen diote eraikin gotikoari. B)eraikin motak: katedrala izan zen eraikin erlijioso nagusian.Katredal gotikoak:gurutze latindarreko oinplanoa dute.Normalean 3 solairu ditu: arkuteriak,triforioa eta beirateak. Kanpoaldean:(rosetoia,zirkulu formako leihoa). Katedral ospetsuak: frantziako notre dame eta alemaniako kolonian.8.Arte Gotikoa II Eskultura,Pintura eta Beirateak 8.1Eskultura eta pintura gotikoak:erromanikoarekin konparatuta interes gehiago izan zuen edertasuna,mugimendua eta sentimendu dramatikoa adierazteko eta errealistagoak ziren.A)Eskultura: katredraletako portaleetan eta kapiteletan kokantzen zirem baina erromanikoarekin desberdintzeko toki horietatik kanpo ere kokatzen ziren. Eskultura bakartua: errealismo eta naturaltasun handiagoa zuten. Sufrimendua trasmititzen zuten adb; kristo gurutziltzatua. Ama birginia jainkoaren ama gisa irudikatzen hasi ziren. Bien arteko komunikazioa sumatzen da elkarri begira eta irribarrez baitaude. Pietatea,ama birjinari buruzko beste gai bat zen.Ama birjinak besoetan du kristoren gorpua mina adieraziz.

b)Pintura:alde batera utzi zituen elizetako hormak eta horien ordez egurrezko oholetan hasi ziren margolanak egiten. Aldare atzean jarritako multzo handiak erretauletan. Kolore distiratsuak erabiltzen zituzten sarritan urrea erabiltzen zuten argitasuna lortzeko eta interes gehiago jartzen zuten irudien bolumena eta sakonera irudikatzeko.C)Miniaturak: liburuetan margotzen zituzten. 8.2Beirateak: helburu nagusia hotzetik babestea argitasuna lortzea eta katedralen barnean espazio sentsazioa handiagoa lortzea.9 Behe Erdi Aroa Europan 9.1 XIV. Mendeko krisia: europako herrialde guztiak krisi larrian izan zuten 14. Mendean 3 gertaera hauetatik:1-gerrak: europan 100 urtetako gerra eman zen luzeena eta kaltegarriena frantzian eta inglaterran artean eman zen.2- izurritea: gaixotasun ugari egon ziren europan inportanteena izurrite beltza 1348-1352 bereziki hirietan izan zuen eragina asian sortu zen eta europan zehar zabaldu zen.3-gosea: prezipitazio asko egon zirenez ondorioz ustak galdu egin ziren gosetea sortuz. 9.2 XIV. Mendeko krisiaren ondorioak: 1- europan biztanleria behera egin zuen 1300  eta 1400. Urteen artean.2- ekonomia behera egin zuen batez era nekazaritza(ekoizpena gutxitu) eskulangintza eta merkataritza.3- gizartea hasi egin zen nekazal guneen eta hirien arteko gatazkak4- artean artelanak gutxitu egin ziren gizartean eskortasuna zabaldu zen.9.3 XV. Mendeko Berrekuratzearen Ondorioak: 1- 15.Mendean krisitik ateratzen hasten dira.2- erregeak nobleen baino potere gehiago izango dute.3- biztanleria gora.4- nekazaritza eta eskulangintza lehengo egoerara bueltatzen dira.5- merkataritza ibilbide berria hasten dira bilatzen.6- gizartean bake giroa zabaltzen da. 6.Kulturaren rta Erlijioaren Berrikuntza: 6.1 Hiriko kultura, eskolak eta unibertsitateak: hiriko berpizkundearekin batera kultura arloan eskolak eta unibertsitateak sortu ziren. 2 motatako eskolak zeuden hirietan: 1-katedralekoak: elizak kontrolatzen zituen.Ikasketak erlijiosoak ematen ziren.2- udalekoak: eskola publikoak askotako ikasketak ematen ziren idazketa,medikuntza,kontabilitatea.Unibertsitateak: XII. Mendearen erdialdean sortu ziren apezpikuek eta erregeak bultzatuta. 4 espezialitate edo fakultatetan banatzen ziren, artea, medikuntza, zuzenbidea eta teologia, latinez irakasten ziren. Ospetsuenak: pariskoa,oxford-ekoa eta boloniakoak. 6.2 Jainkozaletasuna eta fedearen etsaiak: erdi aro klasikoan, kristauak eta europan bere fedearen alde egin zuten. Musulmanei aurre egin zieten gurutzaden bidez eta heresiei ere inkisizioaren bidez eta ordena medikanteen bidez.